چشم‌انداز صنايع دستي ايران (1) گليم بيشترين آمار خريد را از سوي توريست‌هاي ورودي به كشورمان داشته است
گليم يكي از ديرسال‌ترين دست‌بافت‌هاي بشري است كه با استناد به تحقيقات انجام شده از سابقه‌اي كهن در ايران است. گليم‌بافي از ديرباز در ايران رواج داشته و اكنون نيز يكي از صنايع دستي عمده مناطق و استان‌هاي ايران به ويژه در ميان عشاير به شمار مي‌آيد.
به گزارش ايسنا سابقه كهن و ظرافت‌هاي هنرمندانه ايرانيان در به تصوير كشيدن نقوشي رويايي درفرش و گليم و به طور كلي صنايع بافتني موجب شده است تا اين صنايع بيشترين آمار خريد را از سوي توريست‌هاي ورودي به كشورمان داشته باشد.
گليم‌هايي كه در حال حاضر در ايران بافته ميشود، اگر چه براي همه آنها از يك سري قواعد كلي و نظير هم استفاده ميشود، اما هر كدام داراي ويژگي‌هاي منحصر به خود است كه به كمك اين خصوصيات از ساير گليم‌ها بازشناخته ميشود.
به گزارش ايسنا بر پايه تحقيقات انجام شده گليم‌هاي ايراني به طور كلي به دو دسته تقسيم مي‌شوند:
1. گليم‌هايي كه با «شيوه پودگذاري» بافته ميشود، يعني تنها از نخ تار و نخ پود براي بافت آنها استفاده ميشود و نخ پود با عبور از لابلاي نخ تار، طرح موردنظر را به تدريج بر روي گليم به وجود مي‌آورد.
2. گليم‌هايي كه با «شيوه پود پيچي» بافته ميشود، يعني علاوه بر نخ تار و نخ پود، از پود نازك نيز در بافت گليم استفاده مي‌كنند و در واقع پود به حالت پيچش از ميان نخهاي تار عبور كرده و سپس با عبور پود نازك و بعد كوبيدن آن با شانه بافندگي، نخهاي تار و پود در هم پيچيده مي‌شوند.
امروزه كارشناسان بر اين باورند كه گليم را مي‌توان از دو جهت بررسي كرد: يكي از نظر بافت و ديگري از نظر نقش. بافت گليم در ايران چندان اختلاف ندارد و در بيشتر نقاط، ساده بافته مي شود. نقش‌ها و رنگ‌هاي گليم‌هاي ايراني اما داراي تنوع وسيعي است. يكي از علل اساسي اين تنوع، امكان رشد گياه رنگي مخصوص در يك منطقه خاص ازايران است.
از نظر نقوش نيز فرهنگ و موقعيت جغرافيايي نقش بارزي در تعيين ان دارد. به عنوان نمونه قالي و گليم كردستان از نظر ويژگي‌هاي نقوش به دو گروه تقسيم ميشود:
نقوش اشكالي:
شامل طرح‌ها و نقش و نگاره‌هاي سنتي، عشايري و روستايي است كه كمتر دستخوش تغيير و تحول شده و با تفاوت‌هايي اندك، از سال‌ها پيش به يك شيوه بافته شده است. خصوصيت بارز اين طرح‌ها و نقش مايه‌ها، اشكال ساده شده هندسي و نيمه هندسي است.
نقوش منظم:
داراي طرح‌ها و نقش‌هاي منظم، پيوسته، منسجم و متقارن است. بيشتر اين نقوش منشا عشايري و روستايي ندارد و طراحي آنها ملهم از فرش‌هاي شهري باف و ساير هنرهاي تمدن شهرنشيني مانند پارچه، ترمه، قلم‌كار و كاشي است. با اين تفاوت كه به شيوه نقوش عشايري ساده و مجرد شده است. خصوصيت اصلي اين فرش‌ها نظم، يكپارچگي طرح، قرينه‌سازي و توازن است.
گليم به علت ارزاني قيمتش نسبت به قالي و بخاطر زيبائي و درخشندگي رنگ‌ها و نقش‌هايش، در زندگي روستائيان و طبقات کم در‌آمد جايگاه خاصي دارد.
مصرف کننده اصلي گليم ايلات و عشاير هستند که از آن به علت سبکي وزن، به عنوان کفپوش در کوچ‌هاي عشايري و زندگي روزمره خود استفاده مي‌کنند. عشاير خود بزرگترين توليد‌کننده گليم نيز به شمار مي‌آيند. به اين ترتيب گليم چنان با زندگي عشايري عجين شده که نيازمندي‌هاي ديگري از قبيل توليد انواع کيسه‌ها و خورجين‌ها و گاه تزئين ديواره‌هاي چادرهاي عشايري را‌نيز در بر مي‌گيرد.
گليم بافي در اغلب نقاط ايران به خصوص در ميان قشقائي‌ها، ال سونها، کردها، لرها و بلوچ‌ها رواج خاصي دارد.
بافت گليم همچون بسياري از رشته‌هاي گوناگون صنايع دستي روستائي خاص زنان است و زنان عشاير و روستائي ايران، آفريننده نقش‌ها و رنگ‌آميزي‌هاي دلپذيري هستند که در نوع خود در حد کمال است.
گليم‌هاي قشقائي معمولا داراي رنگ‌هاي بسيار زيبا و شاد بوده و بيشتر رنگ‌هاي زنده طبيعت‌را مي‌توان در آن مشاهده کرد. نقوش اين گليم ها معمولا نقوش متنوع هندسي است. زنان‌قشقائي علاوه بر اين گليم‌ها، زيباترين جل‌هاي اسب را نيز براي تزئين مرکب مردانشان مي‌بافند و همچنين از نوارها و کناره‌هاي بافته شده، براي تزئين ديواره‌هاي سياه‌چادرهايشان استفاده مي‌کنند.
ورني بافي نيز يکي از انواع بسيار زيباي گليم است که در ميان شاهسون‌ها متداول است.
در گليم‌هاي ال‌سون نقش حيوانات و پرندگان به صورت هندسي و ساده شده ديده ميشود و اين نقوش به تصاوير حيواناتي که روي سفال‌هاي پيش از تاريخ اين منطقه ديده ميشود،شباهت بسيار دارد.
ورني بافي در اردستان کرمان نيز متداول است که در اين منطقه بنام شريکي پيچ خوانده ميشود. گليم‌هاي اين منطقه اغلب داراي نقوش هندسي هستند.
از مراکز مهم تهيه گليم ايران مي توان به بيجار و سنندج اشاره داشت. گليم‌هاي اين مناطق اغلب داراي‌نقش لچک و ترنج بوده و نقش گل سرخ نيز در متن اين طرح‌ها ديده ميشود.
در مناطق روستائي کردستان گليم‌هاي زيبائي با نقش پرندگان بافته ميشود و ورني‌بافي هم با روشي کاملا متفاوت از ورني بافي ال‌سونها از شيوه‌هاي متداول اين مناطق است.
ورني بافي در ميان ايلات لر، خمسه، فارس، جليلي‌ها و بلوچ‌ها نيز متداول است، ولي هر‌کدام داراي نقوش و رنگ‌آميزي و روش خاص خود هستند.
گليم شيركي پيچ سيرجان نيز به‌دليل تنوع بسيار رنگ و طرح در سراسر كشور مشتريان زيادي دارد.
گليم شيركي سيرجان هنر سنتي و قديمي زنان هنرمند اين شهرستان است كه بافته شده از پشم بومي منطقه، تمام پشم و به‌صورت پيچ، بافتهاي منحصر به فرد در دنيا است.
انواع گليم سيرجان را گليم شيركي پيچ، گليم سيندريزي، گليم چهل‌ماسوله و گليم تاس و ساده تشكيل مي‌دهند و به‌دليل خاصيت ظرافتي و نوع بافت كه پيچ مي‌باشد و مواد اوليه مرغوب، حجم كم، برخورداري از نقوش زياد و تنوع فراوان، به كشورهاي كانادا، آمريكا، سنگاپور و يونان صادر ميشود.
بجنورد نيز از جمله مناطقي است كه بافت گليم در آن به شيوه كاملا سنتي رواج دارد؛ با اين تفاوت كه در گذشته رنگ‌ها كاملا سنتي بوده؛ ولي به مرور زمان و بر اثر ماشيني شدن اغلب صنايع، رنگ‌هاي گياهي و جانوري جاي خود را به رنگ‌هاي ماشيني داده نوع گروه موجود در گليم‌هاي بجنوردي از نوع سوماگ مي‌باشد كه در شمال خراسان به گره كردي شهرت يافته است.
انتهاي پيام
- در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
- -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
- - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های دین مبین اسلام باشد معذور است.
- - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر می‌شود.
نظرات