گفت‌وگوي تفصيلي با دبير شورا و مركز گسترش زبان و ادب فارسي، سردبير كتاب ماه ادبيات و فلسفه و دبير بخش ادبيات كتاب سال جمهوري اسلامي
دبيرخانه شوراي گسترش زبان و ادب فارسي از سال 67 در زماني كه سيدمحمد خاتمي وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي بود، در اين وزارت‌خانه تشكيل شد. در اولين دوره، سيدمحمدعلي ابطحي، سپس علي‌اصغر اميرشعردوست، بعد حاج سيدجوادي و در حال حاضر علي‌اصغر محمدخاني مسؤوليت آن‌را بر عهده گرفته‌اند. در مركز زبان و ادب فارسي سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي نيز كه در سال 74 تاسيس شد، غلام حسين‌زاده كه در حال حاضر رايزن فرهنگي كشورمان در تركمنستان است، به عهده داشت و اينك علي‌اصغر محمدخاني.
شوراي گسترش در وزارت فرهنگ وارشاد اسلامي مصوب شورايي است كه زيرنظر شوراي عالي انقلاب فرهنگي است. اين شورا وظيفه سياستگذاري و برنامه ريزي فرهنگي را دارد و اعضاي عضو عبارتند از: وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي كه رياست شورا را برعهده دارد، وزير امور خارجه، وزير آموزش و پرورش، وزير علوم، تحقيقات و فناوري، نهادهاي مربوط مثل صدا و سيما و سازمان فرهنگ و ارتباط اسلامي به اضافه شش شخصيت فرهنگي ـ علمي كه به انتخاب شوراي عالي انقلاب فرهنگي منصوب مي‌شوند؛ ازجمله تقي پورنامداريان، نصرالله پورجوادي، مهدي محقق و... اين شورا براي فعاليت كرسي‌هاي زبان و ادبيات فارسي در خارج از كشور برنامه‌ريزي مي‌كند و وظيفه اجرايي ندارد؛ اما وزارت علوم با هماهنگي شورا اساتيدي را براي تدريس زبان فارسي به خارج از كشور اعزام مي‌كند، همچنين تحصيل دانشجويان زبان فارسي غيرايراني در ايران با اعطاي بورسيه و موارد ديگر. در حال حاضر 20 استاد در كشورها فعاليت دارند ومدت اعزام آنها دو سال است و هر سال سعي در رشد كمي اين تعداد شده است. وزارت آموزش و پرورش نيز كار اعزام دبيران را بر عهده دارد و 58 دبير را در حال حاضر اعزام كرده است كه بيشتر براي ايرانيان خارج از كشور تدريس مي‌كنند. وزارت امور خارجه نيز در كشورهايي كه رايزن فرهنگي نداريم، افرادي را اعزام مي‌كند. همچنين تاسيس اتاق ايران به پيشرفت فعاليت‌ها كمك مي‌كند.
علي‌اصغر محمدخاني ـ دبير شوراي گسترش زبان و ادب فارسي در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و دبير مركز گسترش زبان ، ادب فارسي در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، سردبير كتاب ماه ادبيات و فلسفه و دبير بخش ادبيات كتاب سال جمهوري اسلامي ـ با حضور در خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، علاوه بر آشنايي با بخش‌هاي مختلف، با اعضاي گروه فرهنگ و ادب اين خبرگزاري به گفت‌وگو نشست.
وي در ابتدا با اشاره به پايبندي و توجه به آرمانها، قانون اساسي و انقلاب اسلامي در انجام فعاليتهاي ادبي و فرهنگي، چه در حوزه كتاب ماه و چه در شوراي گسترش، اظهار داشت: معيار ما ادبيت ادبيات است و اينكه فرد در چه جناح يا گروهي هست، در مرحله بعدي قرار مي‌گيرد. اگر ادبيت ادبيات تصويب شد، ما موظفيم كه به آن در همه زمينه‌ها بپردازديم. اگر فرهنگ و ادب نخواهد همه تفكرها را پوشش دهد، نمي‌تواند موفق باشد.
محمدخاني با اشاره به برگزاري يكصد و پنجاه و چهار نشست هفتگي كتاب ماه ادبيات و فلسفه، عنوان كرد: ما از همه افراد مختلفي كه حرفي براي گفتن داشته‌اند، دعوت كرده‌ايم؛ كه اتفاقا در شماره بعدي راي نزديك به 200 صاحب نظر در اين باره ارايه خواهد شد.
وي با اشاره به نبود همه جانبه نگري در ادبيات به عنوان يك مشكل يادآور شد: ادبيات نه فقط ادبيات كلاسيك است و نه فقط ادبيات معاصر؛ بلكه بايد تداوم فرهنگي را در نظر گرفت. هم بايد به ادبيات جهان پرداخت و هم به ادبيات خودمان نشست. ما يك هفته خليل‌الله خليلي است و هفته ديگر سيلويا پلات، يك هفته سهروردي و يك هفته فوكو و...
دبير شوراي گسترش زبان و ادب فارسي با اشاره به ارايه تحليلهاي نادرست درباره كم‌توجهي به ادبيات معاصر گفت: در كار فرهنگي، بايد شناخت پيدا كرد. بسياري از تحليلهايي كه روي فلسفه يا ادبيات معاصر صورت مي‌گيرد، در اثر نبود شناخت و نداشتن اطلاعات كامل است. امسال توجه ويژه‌اي در شواري گسترش بر ادبيات معاصر خواهيم داشت و مي‌دانيم كه اين كار بر كرسي‌هاي خارج از كشور هم تاثير دارد؛ مثلا فروغ و سهراب خيلي ترجمه شده‌اند، ولي شعر اخوان چون كمتر قابل ترجمه است، ترجمه نمي‌شود. اين بايد بررسي شود. بخشي از اين امرا در كتاب ماه ادبيات و فلسفه پيگيري مي‌شود و اين نشستها پاتوقي براي اهل فرهنگ شده است. ما حتا مجبور شديم كار توليدي و آكادميك هم انجام دهيم؛ يعني برخي از فعاليتهايي كه دانشگاهها بايد انجام دهند را به خاطر فعال نبودنشان، ما انجام مي‌دهيم. كتاب ماه ادبيات و فلسفه به ماخذ و مرجعي در حوزه ادبيات و فلسفه تبديل شده است و كسي كه به اينجا مراجعه مي‌كند، مثل اين است كه به همه دانشگاهها و نهادهاي مربوط مراجعه كرده است.
وي تصريح كرد: خيلي از موضع‌گيريها بين دولت و روشنفكران به خاطر نبود شناخت است؛ چون فضاي بحث و گفت‌وگو كمتر فراهم شده است و افراد از دور نسبت به هم قضاوت كرده‌اند. به گزارش ايسنا محمدخاني با اشاره به پاسداشت و يادآوري موقعيت‌ها و شخصيت‌هاي فرهنگي گذشته گفت: من درباره طنز كيومرث صابري پايان‌نامه‌اي به زبان آلماني ديدم، اما چند نمونه از اين دست در ايران داريم؟ چرا گاهي جواني كه تعداد كمي شعر سروده است، مصاحبه‌هايش از تعداد شعرهايش بيشتر مي‌شود. اين البته شايد در جاي خود حق است؛ اما نسبت به مؤلفي كه سالها كار تحقيقي كرده بي‌توجهي مي‌شود و تهران‌محوري باعث شده كه ما از خيلي افراد شاعر و نويسنده و پژوهشگر كه در گوشه و كنار شهرستانها كار مي‌كنند، غافل شويم.
وي سپس با اشاره به انتقادهايي درباره وضعيت كرسي‌هاي زبان فارسي در خارج از كشور گفت: بايد گفته‌ها براساس اطلاعات جامع باشد. اين تحليلها دقيق نيست. روي گسترش زبان و ادب فارسي با توجه اهميتي كه دارد در خارج از كشور سرمايه‌گذاري نشده است و اين توجه بيشتر دولت و مجلس را مي‌طلبد. كرسي زبان را تاسيس و تقويت كردن، چندصدهزار دلار خرج دارد و اگر سرمايه‌گذاري نكنيم، كشورهاي ديگر براي زبانهاي خود اين اقدام را انجام مي‌دهند؛ چيزي كه زبان و ادبيات فارسي ما را نگه داشته است، معنويت و پشتوانه و ذخيره فرهنگي است كه در اين زبان است.
محمدخاني با اشاره به ارتباط‌ها و رفت و آمدهاي فرهنگي گفت: بسياري از آثار نويسندگان و شاعران تاجيكستان، افغانستان و... در اثر ارتباط با آثار ما بهتر شده‌اند؛ مثلا غزلهايشان پيشرفته‌تر شده است. براي همين همايش شعر و داستان معاصر را برگزار كرديم و صحبتهايي را نيز با نهادهاي مربوط در حوزه داستان و شعر معاصر براي فعاليتهاي بعدي انجام داده‌ايم. در كتاب ماه ادبيات و فسلفه هم توانسته‌ايم انسجامي را بين همه استادان، نويسندگان و شاعران به‌وجود آوريم.
او در پاسخ به اين انتقاد كه به نظر مي‌رسد در برگزاري نشستها و انتخاب افراد برنامه‌هاي كتاب ماه در خانه كتاب ميزان دقت نظر صورت گرفته كافي نيست و گاه با تكرارهاي آزاردهنده روبه‌رو مي‌شويم، توضيح داد: در كتاب سال سعي شده است از تمام ظرفيت‌ها و قابليت‌هاي افراد و نهادها و صاحبان نظر استفاده شود. وقتي كه بحث داستان است با همه اهل داستان و وقتي بحث شعر است با همه اهل شعر، صحبت و مشورت و همفكري مي‌كنيم. ما كه نمي‌توانيم نهادهاي جديد تشكيل دهيم؛ بلكه بايد از امكانات موجود استفاده كنيم. مبناي كار ما علمي است. از سوي ديگر، در حال حاضر توانسته‌ايم در بين بسياري از صاحبان نظر و نهادها اعتماد ايجاد كنيم و اين براي يك مجله كار بزرگي است. بارها از همگان خواسته‌ايم تا افراد و كتاب‌هاي جديد به ما معرفي كنند. من خودم درباره نشستها قضاوت نمي‌كنم و داور نهايي نيستم، برآيند نظرات را جمله مي‌كنيم و سعي مي‌كنيم از كتاب‌هايي كه در حوزه كارمان منتشر مي‌شوند، همه را ببينيم؛ اما طبيعي است كه وسعت پرداختن به همه را نداريم. در سال 50 نشست داريم؛ ولي 500 عنوان كتاب در حوزه ادبيات و فلسفه منتشر مي‌شود و اين تنها وظيفه ما نيست. اصلا وظيفه كتاب ماه نيست كه نشست بگذارد؛ آن هم با آن امكانات بسيار محدود. نشست‌هاي ما با توجه به امكانات كم تاثير‌گذاري‌اش بيشتر بوده، اينكه كار ما تداوم يافته هم به اين دليل است كه نگاه همه جانبه و علمي داشته‌ايم. درباره برگزاري نشستي حداقل با 20 نفر صحبت و مشورت مي‌كنيم؛ حتا كتاب را دو ماه قبل براي صاحبان نظر مي‌فرستيم. ما سعي مي‌كنيم 80 درصد برآيند وضعيت فرهنگ ادبي را به‌عينه نمايش دهيم و اگر ضعفي هست به خاطر ما نيست؛ بلكه به خاطر جريان فرهنگي ماست كه براي كار جدي تلاش نمي‌كند. پس ما در چنين شرايطي كار مي‌كنيم. حتا اگر انتقادهايي هم به ما وارد باشد كه حتما هست، نقدهايي نيز متوجه نهادهايي است كه در اين حوزه كم فعاليت مي‌كنند و ما گاهي جور آنها را هم به دوش مي‌كشيم.
سردبير كتاب ماه ادبيات و فلسفه درباره ارزيابي نشست‌هاي كتاب ماه و بازنگري در مباحث مطرح شده براي جلوگيري از كليشه‌يي و تكراري شدن، اظهار داشت: شخصا بعد از هر نشستي بازنگري مي‌كنم و شيوه‌هاي نو را پيگير هستم. ما نمي‌توانيم انتظار كار بزرگتري داشته باشيم و نمي‌توانيم از محدوده تجاوز كنيم. آن هم در زماني كه در دانشگاهها اتفاق نمي‌افتد و توليد ادبي فرهنگي صورت نمي‌گيرد.
او ادامه داد: خيلي از كتابها و رمان‌ها را قبل از اينكه در جوايز ادبي مطرح شوند بررسي كرده‌ايم و اين نشان دهنده پيشرو بودن ماست. در آينده هم سعي مي‌كنيم كتاب خوب مغفول نشود و درباره‌اش بحث صورت گيرد؛ نه اينكه فقط مطرح شود؛ چون خيلي‌ها فكر مي‌كنند بايد تنها نشستي را برگزار كنند؛ اما من هيچ‌گاه به اين فكر نكرده‌ام. بسياري نقدنويسي را از كتاب ماه شروع كردند. اما به هر حال هر كاري واكنشي نيز در پي دارد. اين براي ما افتخار است كه استاداني صاحب نظر ادبيات در پاسخ به منتقدان جوانتر كه آثارشان را كجا چاپ كنند، كتاب ماه ادبيات و فلسفه را معرفي مي‌كنند. حجم مقاله‌هاي ما آنقدر زياد است كه گاهي يك‌سال نوبت چاپ مي‌دهيم و اين طور نيست كه با بررسي‌هاي غير دقيق و فوري صفحه پر كنيم.
محمدخاني در پايان گفت: ما در كارمان اصلا نگاه اداري نداشته‌ايم و اگر فعاليتي نگاه علمي ـ فرهنگي داشته باشد، حتما جاي خود را باز مي‌كند. كتاب ماه ادبيات و فلسفه كاري را براساس تعريف اداري و خوشايند و برآيند كسي انجام نداده است و اگر كاري سوء نيت در پنهانش نباشد، موفق مي‌شود.
بخش ديگر گزارش گفت‌وگوي ايسنا با محمدخاني كه به مسائل حوزه كتاب سال مربوط است، جداگانه مخابره خواهد شد.
انتهاي پيام
- در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
- -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
- - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های دین مبین اسلام باشد معذور است.
- - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر می‌شود.
نظرات