در ميان اندام‌هاي درون‌شهري هر شهر و روستا، نيايشگاه هميشه جايگاه ويژه خود را داشته و دارد و از اندام‌هاي ديگر، نمايان‌تر و چشمگيرتر است. از اين روست كه همه جا در دل آبادي جاي گرفته است. نيايشگاه چون بزرگ‌ترين ساختمان آبادي بوده، در آغاز نيازي بدان نداشته است كه نشاني ويژه داشته باشد و خودبه‌خود نگاه هر گذرنده‌اي را به سوي خود كشيده است. اما پس از گسترش آبادي، نخست با افراشتن درگاه‌ها و نهادن ماهرخ و توق بر بلندترين جاي آن و سپس با ساختن ميله و برج و مناره در كنار و نزديك آن، ساكنان آبادي و گذريان بيگانه را به نيايشگاه راهنمايي مي‌كردند. مسجد بر ديگر نيايشگاه‌ها همان برتري را داشته كه اسلام بر ديگر كيش‌ها و چنان خوب بوده و است كه آذين‌ها را مي‌آرايد و به ستايش نيازي ندارد. هنر اسلامي بر پنج پايه «مردم‌مداري، خودبسندگي، پرهيز از بيهودگي، بهره‌گيري از پيمون (مدول) و نيارش (استاتيك) و درون گراني» نهاده و بي آن‌كه خواسته باشيم خودستايي كنيم، هنرمندان مسلمان ايران بيش از ديگران به آن‌ها پاي‌بند بوده‌اند. به همين سبب، حتا هنرمندان كشورهاي ديگر نيز در ساخت مسجدهايشان از هنر ايرانيان تقليد كرده‌اند. مسجد اسلامي روم يكي از زيباترين مسجدها در سطح جهان است. اين محل در وانته‌تپه‌هاي Monte Atenne قرار دارد. اين تپه‌ها در ارتفاع حدود 40 متر از سطح رودخانه Teverev قرار دارند كه قسمت اعظم زمين در طرف رودخانه نيست؛ بلكه به سمت شهر است. از آنجايي كه مجموعه دربرگيرنده فضاهاي گوناگون نظير سالن عبادت، سالن كنفرانس، كتابخانه و غيره است، تحقق و برررسي بر روي ميراث بزرگ و عظيم معماري اسلامي را نه فقط از نقطه نظر مونومنتال؛ بلكه از جهت برقراري رابطه صحيح بين اين فرهنگ معماري ـ يعني معماري شهر رم ـ در نهايت دقت ايجاب مي‌نمود. درهاي ورودي اين اثر به شيوه‌ي معماري اسلامي در حكم رابطه بين دو فضاي داخل و خارج به‌شمار مي‌روند، نه فقط يك جداكننده مطلق، و بدين جهت يك المان معماري داراي ارزش و عملكرد مي‌باشد و ارتباط بي‌نظير آن با اشل انساني ارزش و موجوديت انسان را به‌عنوان سازنده و بهره‌برنده از آن به‌طور كامل نشان مي‌دهد. گلدسته‌هاي مسجد، تركيبي از انواع گلدسته‌هايي است كه در آثار مختلف مذهبي اسلامي ساخته است. البته تاثير هنر ايران در آن بيشتر است. باغچه‌هاي موجود در مجموعه كه بين دو واحد اصلي يعني سالن عبادت و ورودي و كتابخانه است، چيزي كم از باغ فين كاشان ندارد. در كل مي‌توان گفت مسجد اسلامي ايران تلفيقي از معماري رم باستان و ايران است. انتهاي پيام