يك پژوهشگر درباره تمدن مصر اذعان داشت: تمدنهاي بين‌النهرين و نيل، يكي از شاخص‌ترين تمدن‌هاي جهان هستند. آثار متعددي كه فراعنه مصر در سر تاسر كناره نيل بوجود آوردند، از شاهكارهاي جهاني است. سيدمهدي ميردانش در گفت و گو با خبرنگار ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، افزود: مصريان به قدري در علم نجوم (ستاره شناسي) پيشرفته بودند كه بشر امروزي هنوز قادر به كشف بسياري از دانسته‌هاي آنها نيست. بناهاي عظيم اهرام ثلاثه هنوز مايه حيرت معماران بزرگ جهان است و هر كس براي ايجاد آن نظريه‌اي مي‌دهد. مصريها مردمي باهوش و سخت‌كوش بوده‌اند كه با پي بردن به راز حركات ستارگان تقويم كاملي به‌وجود آورده‌اند و با ابداع ترازي شيب را اندازه‌گيري مي‌كردند و با استفاده از آن زمين‌ها را تراز مي‌كردند. حمل سنگ‌هاي حجيم بر قله اهرام نيز كاري دشوار بود. او گفت: رود نيل مادر مصر باستان است. علم باستان شناسي جديد ثابت مي‌كند كه تمدن در بين‌النهرين زودتر از مصر شروع شده است؛ ولي از نظر زماني و تاريخي تفاوت زيادي بين اين دو ناحيه وجود ندارد. ميردانش درباره معماري در مصر باستان تصريح كرد: معماري مصر باستان برخلاف معماري رايج در تمدن‌هاي همزمان كه به ساختن قصرهاي وسيع اختصاص داشت، بيشتر در ساختمان مقابر و معابد خلاصه مي‌شود. از آنجا كه مصريان باستان قبر را منزل ابدي و هميشگي مي‌دانستند و معتقد بودند كه جسد موميايي شده با همزاد خود (KA) و روح دوباره دميده شده خود (BA) در آن جا زندگي مي‌كنند، اين مقبره‌ها دودنته‌يي شكل هستند؛ يعني سطوح كناري آنها موربند. براي نجيب زادگان و دولت مردان مصري از اين مقبره‌ها استفاده مي‌كردند مصطبه‌ها از سنگ و آجر مفروش شده و جسد متوفي را از يك سوراخ يا حفره مركزي كه در بالاي مصطبه بوده داخل مقبره مي‌كردند. محوطه تدفين يا مقبره در عمق 30 متري زمين قرار گرفته و بدن موميايي شده و كفن پيچيده شده را در تابوتي به اندازه شكل و بدن متوفي از كاغذ يا پاپيروس ساخته مي‌شد. اين مقبره‌ها به دليل اينكه شباهت به نيمكت دارد را MASTABA مي‌نامند كه از زبان عربي گرفته شده. پس از آنكه جسد در داخل مقبره قرار مي‌گرفت روي حفره را با دقت مي‌پوشانيدند تا از ديد و مشاهده ديگران مخفي باشد و كشف نگردد. در سرداب مصطبه كه با محيط خارجي هيچ گونه ارتباطي نداشت نقاشي و مجسمه متوفي و نيز اشيا نفيس و ظروفي را براي همزاد متوفي (KA) قرار مي‌دادند. ارتباط مصطبه با محيط خارج دري بود كه به نمازخانه كوچكي منتهي مي‌شد. در مرداب مصطبه پيش كش‌ها و هدايايي كه به (KA) تقديم شده نگهداري مي شد. اين مدرس دانشگاه ادامه داد: مصطبه‌ها نه تنها اولين شكل مقابر ساخته شده در مصر بودند، بلكه ساختن آنها حتا در زماني كه اهرام به‌وجود آمدند، ادامه يافت. اين مصطبه‌ها اكثرا در اطراف اهرام و مقابر فراعنه ايجاد مي‌شد. مصطبه‌ها بر محور شمالي ـ جنوبي ساخته مي شدند. در سلسله‌هاي اول و دوم قبور فراعنه نيز مصطبه‌يي ولي بزرگتر از مقابر مردم عادي بود، بعدها مقابر فراعنه به صورت بنايي چند طبقه درآمد كه در واقع شامل چند مصطبه‌ مي‌شد كه روي هم قرار گرفته بودند و فرم تكامل يافته‌تر آنها همان هرم پله پله يي است. نمونه اين هرم پله پله‌ يي، هرم زوسر يا جوسر در 277 پيش از ميلاد است كه از شش مصطبه روي هم تشكيل شده. اين بنا توسط ايمهوتپ كه از خويشاوندان و وزير فرعون بود ساخته شد و مقدمه هرم سازي در مصر است. بنا از سنگهاي آهكي سفيد به ارتفاع 60 متر پوشيده شده و يكي از كهن‌ترين بناهاي سنگي جهان است. وي در ادامه به دوره‌هاي تاريخي تمدن مصر اشاره كرد و افزود: مورخان و مصرشناسان به طور كلي مصر را به 27 تا 31 سلسله تقسيم كرده‌اند و كليه اين سلسله‌ها را نيز به سه دوره قديم 15000 تا 28000 پيش از ميلاد ميانه (2000 تا 1650 پيش از ميلاد شامل سلسله‌هاي 11 تا 17 و دوره جديد از 1570 تا 1070 پيش از ميلاد تقسيم كرده‌اند كه با تفصيل در اين باره توضيحاتي خواهد آمد. براي تبيين دوره‌هاي تاريخي مصر، نخست به دوره پيش از دوره قديم از 15000 تا 28000 پيش از ميلاد اشاره مي‌كنيم كه اين دوره خود به سه دوره تقسيم مي‌شود: دوره پيش از دوره قديم؛ دوره اول: از 15000 تا 5000 پيش از ميلاد شبانان سرگردان آفريقاي شمالي كه پس از خشكسالي در دشتهاي آفريقا به دره نيل سرازير شدند آثار اوليه نشان از اقامت گروهي آنان دارد و استفاده از ابزارهاي سنگي يكي از ويژگي‌هاي آنان است. دوره دوم: از 5000 تا 3200 پيش از ميلاد كاهنان فرمانروا و حاكمان گروههاي كوچك در روستاها بودند اين كاهنان به تدريج بر يكديگر پيروز شدند و سرانجام دو پادشاهي در شمال و جنوب مصر بوجود آمد در اين دوران كارهاي سفال گري، سبدبافي، پارچه بافي از كتان رونق داشته و از همين دوران آجر، مس و نوشتن از آسيا به مصر راه يافت. دوره سوم: از 3200 تا 2800 پيش از ميلاد مصر داراي دو پادشاهي شمالي و جنوبي بود كه شامل سلسله‌هاي اول و دوم مي‌شود در اين دوره يكي از پادشاهان معروف مصر به نام منس يا نارمر كه پادشاه قسمتي جنوبي بود قسمت شمالي را شكست داد و با اين ترتيب او نخستين فرعون مصر شد. او دو تاج مصر شمالي و جنوبي را كه مشخصه هر كدام از دو قسمت بود با هم ممزوج كر و تاجي بوجود آورد كه شامل دو علامت مصر شمالي و جنوبي بود. منس پايتخت خود را در مرز دو كشور شمالي و جنوبي يعني ممفيس و كاخ عظيمي بنا نهاد در دوران او هنر و صنعت در مصر ترقي كرد و مصريان صنعتگران و هنرمندان ماهري شدند و در قلمزني و نقاشي استاد و توانا بودند كه كتابت تقريبا رواج كامل يافت و علم نجوم (ستاره شناسي) و پزشكي تدريس مي‌شد. خط هيروگليف كه خط تصويري بود پايدار ماند و خدايان باستان توسط فرمانروايان جديد مورد پرستش قرار گرفتند و همه آنها دقت مي‌كردند كه با همان رسوم فراعنه قديم با همان تاج دوگانه و عصا و شلاق مخصوص كه به دست مي‌گرفتند تاجگذاري كنند. دوره قديم؛ از 2800 تا 2000 پيش از ميلاد شامل سلسله‌هاي 3 تا 11 به دو دوره تقسيم مي‌شود. دوره اول: دوره اول قديم از 2800 تا 2300 شامل سلسله‌هاي 3 تا 5 به نام آغاز دوران حكومت سلسله‌هاي قديم است. معروفترين پادشاهان سلسله‌هاي قديم جوسر يا زوسر و خوفويا خئوپس ياكئوپس و خفرن يا شفزن ياكزن و مايكرنيوس يا متكورع كه اهرام معروف ثلاثه براي آنها ساخته شد. معماران بزرگي چون ايمحوتپ و همون كه هر دو از كاهنان بزرگ مصر بودند اين اهرام عظيم الجثه را احداث كردند آنها كاهنان خداي (RA) خداي خورشيد بودند خداي (RA) از خدايان مهم مصري به شمار مي‌رود (RA) شاه خدايان بود. در دوره اول قديم ساختمانها از سنگ ساخته مي شدند اين اهرام در محلي به نام GIZA كه در نزديكي قاهره است احداث شده و به نام اهرام جيزه نيز معروف است اين اهرام جز عجايب هفتگانه جهان است. دوره دوم قديم؛ اين دوره شامل سلسله‌هاي 6 تا 11 و از 2300 تا 2000 پيش از ميلاد است معروفترين پادشاه آن PEPY پپي اول و دوم بود در اين دوره به علت جنگهاي داخلي هرم سازي متوقف شده و در نهايت اهرام جاي خود را به قبور دادند و نقاشي و پيكر تراشي‌هاي عظيم متوقف شد. دوره ميانه از 2000 تا 1650 پيش از ميلاد شامل سلسله‌هاي 11 تا 17 كه به دو دوره تقسيم مي‌شود. دوره اول ميانه: دوره اول ميانه شامل سلسله‌هاي 11 تا 13 مشهورترين پادشاه اين دوره منتوهوتپ و سسوستريس در اين دوره معماري مجددا رونق گرفت و از ازمريسيس خداي مورد پرستش همگاني قرار گرفت. شهر تبس كه در زير شهر inxor پنهان است به عنوان پايتخت جاي ممفيس را گرفت و هزينه‌ةاي زيادي صرف معابد خدايان شد. معماري صخره‌يي جاي فرم سازي را كه پر هزينه و نياز به دقت زيادي داشت گرفت. اين مقابر به دليل دور دست بودن و مورد دستبرد سارقين قرار گرفتن باعث شد هرم سازي ادامه نيابد و مقابر در دل كوه كنده شد. آرامگاههاي اين دوره اكثرا در محلي به نام بني حسن ساخته شد. مقابر به صورت سالن ستون‌دار است كه به تدريج به اطاق مقدس مي‌رسد ارتفاع آن نيز كم مي‌شود درون مقابر از نقوش برجسته و مجسمه‌ها و نقاشي اشباع مي‌شوند. دوره دوم ميانه: اين دوره شامل سلسله‌هاي 12 تا 17 است در اين دوره سومري‌ها از شمال به مصر حمله كردند و يكي از قبايل آنها به نام هكسوس يا پادشاهان چوپان بر مصر غلبه كردند در اين دوره هكسوس با خود الات موسيقي جديد و ارابه‌هاي آب دار و زره و سلاحهاي جديد به مصر آوردند. دوره جديد از 1570 تا 1070 پيش از ميلاد؛ اين دوره شامل سلسله‌هاي 18 تا 20 است. معروفترين فراعنه اين دوره ملكه هتشب سوت و توتموسيس سوم و رامسس اول و دوم است. در اين دوره توتانخامن Tutamkhamen كه در 18 سالگي درگذشت آرامگاهش در سال 1922 ميلادي توسط باستان شناسان انگليسي “هوارد كارتر” و “لرد نارون“ كشف شد كه كاملا دست نخورده و پنهان باقي مانده بود. در مقبره او تمام وسايل، اثاثيه و متعلقات شخصي او براي زندگي آينده‌اش به همراه سه تابوت با موميايي‌ايشان و ماسك‌هاي طلاي ناب كشف شدند و اين يكي از بهترين كشفياتي بود كه اطلاعات وسيعي را از فراعنه مصر به دست مي‌داد. اين مقابر برخلاف هرمها به سهولت قابل ديد نبودند و در نقاطي دور افتاده و منحني ساخته مي شد. اين رسم جديد مقبره سازي به دنبال آسيب پذير شدن اهرام بوجود آمد و موجب تكامل و گسترش معماري صخره‌اي در مصر شد. گونه‌هاي صخره‌يي به صورت سالنهاي ستون‌دار در كوه حفر شده‌اند كه در ادامه اين معماري و شكل تكامل يافته‌تر آن به معابد ستون‌دار مي‌رسيم. مقبره‌ها يك ورودي كوچك و كوتاه دارند سپس به يك سرسرا برسد و بعد از سرسرا ورودي به يك تالار ستون‌دار وارد مي‌شود كه با كوتاه شدن تدريجي سقف اين تالار به يك اتاق كوچك مي‌رسيم كه محل قراردادن متوفي است. در قسمت تالار ستون‌دار ستونها فقط براي تزيين تراشيده شده‌اند و نقشي در نگهداري سقف ندارند. درون مقبره‌ها نقاشي‌هاي فراوان از زندگي روزمره مصريان و نقش خدايان آنها و همچنين تصاويري از شخص فرعون و همسر و فرزندان آنها با رنگهاي زيبا و زنده نقاشي شده و در قسمت‌هاي مختلف اين تابلوها نقاشي ديواري خطوط هيروگليف كه شرح حال تصاوير است به چشم مي‌خورد. ساختمان معابد در اين دوره از يك شيوه معماري پيروي كرده كه به شكل ذوزنقه متساوي‌الساقين سقف دار است. سردر حياط معبد همواره نقش فراعنه مزين است كه فرعون را در حال غلبه بر دشمنان نشان مي‌دهد و بعد از دروازه ورودي حياط و سپس دي كه به تالار ستوندار راه مي‌يابد و نقش ستونها از روي گياهان اطراف نيل اقتباس شده كه گاهي به صورت گل لوتوس و يا پاپيروس و يا به صورت درخت خرما نقش اندازي شده است و در مواردي ستونها شبيه مجسمه‌هاي انسان است تالارها با ستونهاي عظيم حد فاصل حياط و اطاق نيايش يا محراب بوده است. پايان بخش نخست ...