مریم عامری معاون پژوهشکده بیوتکنولوژی صنعتی سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی، در این زمینه و رویکردهای پژوهشکده بیوتکنولوژی صنعتی این سازمان در گفت و گو با ایسنا اظهار کرد: در نشست‌های هم‌اندیشی که تاکنون داشته‌ایم، موضوع آب چه در اسناد بالادستی و چه در تحقیقات میدانی همواره یکی از مهم‌ترین چالش‌های کشور بوده است؛ لذا نحوه مصرف، مدیریت مصرف و افزایش بهره‌وری در بازگردانی و فراوری آن از اهمیت بسیاری برخوردار است. در این زمینه کارگروه‌های پژوهشی در پژوهشکده جهت بهره‌وری آب، بازچرخانی پساب و استفاده از ضایعات کشاورزی شکل گرفته است.

وی با اشاره به سیستم‌های پرورشی گیاهان افزود: در گروه بیوتکنولوژی گیاهان باغبانی، محوری که همکاران بر روی آن فعالیت کرده‌اند، موضوع سیستم‌های پرورشی گیاهان است که قرار است در گلخانه‌ها مستقر شود که در آن‌جا بحث بازگردانی و مصرف حداقلی آب وجود دارد.

معاون پژوهشکده بیوتکنولوژی صنعتی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی ادامه داد: در زمینه کاهش مصرف آب، موفق شدیم کودهای شیمیایی پرکاربرد که وارداتی هستند را مهندسی معکوس کرده تا در گلخانه‌ها خود از آن استفاده کنند. همچنین در خصوص تولید نشاهای گیاهی، به روش کشت بافتی و مهندسی ژنتیک نیز همکاران سعی کرده‌اند روش‌هایی را در پژوهشکده به کار ببرند تا مورد نیاز صنعت و بازار باشد و به طور کلی سعی شده است پژوهش‌ها به سمت پژوهش‌های کاربردی و مورد نیاز جامعه در حرکت باشد.

عامری تصریح کرد: در گروه بیوتکنولوژی صنعتی میکروارگانیسم‌ها، موضوع پژوهش، استفاده از تعدادی از میکروارگانیسم‌هایی بود که بتوانند در شرایط اکستریم (شرایط سخت) مانند آب شور زندگی کنند. رویکردهایی که همکاران در این خصوص داشتند، یکی پرورش جلبک‌ها بود و بخش بعدی روی ضایعاتی است که با استفاده از آب شیرین در صنعت کشاورزی و دامپروری درحال تولید و دور ریز شدن است و یا اگر دور ریز نمی‌شود، با حداقل قیمت در بازار به دست مصرف‌کننده بعدی می‌رسد. به عنوان مثال در خصوص ضایعات مختلفی که در صنعت کشتارگاهی وجود دارد، با استفاده از باکتری‌ها سعی در فراوری آنان شده است که به ارزش افزوده چند برابری در صنعت برسیم.

وی با اشاره به اینکه فراوری یعنی ماده‌ای را به ماده‌ای با ارزش اقتصادی بالاتر تبدیل کنیم، اظهار کرد: باید سعی کنیم که زنجیره‌های فناوری و چرخه‌های صنایع طبیعی را به یکدیگر وصل کنیم که اگر ماده‌ای را برای صنعت نیاز داریم، با روش‌های بیوتکنولوژی از طریق ضایعات به دست آوریم.

معاون پژوهشکده بیوتکنولوژی صنعتی جهاد دانشگاهی ادامه داد: در گروه میکروارگانیسم، این کار با استفاده از باکتری‌ها و در گروه بیوتکنولوژی قارچ‌های صنعتی، با استفاده از قارچ‌ها این عمل انجام می‌شود. به طوری که قارچ‌ را در ضایعات سلولزی قرار می‌دهند، قارچ آن‌ها را تجزیه می‌کند، سپس مواد قابل دسترس می‌شوند و ضایعات به چرخه مورد استفاده انسان بازگردانده می‌شوند. صنایعی که دوباره مورد استفاده قرار گیرند می‌توانند غذایی، دارویی و آرایشی باشند.

عامری در ادامه اظهار کرد: گروه زیست فناوری قارچ‌های خوراکی، پژوهش‌هایی بر روی استفاده از  ضایعات و بسترهای مختلف جهت رشد قارچ‌های خوراکی  انجام می‌دهد. در گروه باغبانی این رویکرد متفاوت‌تر است؛ چراکه موضوع سیستم‌های گلخانه‌ای است که گیاه با آن سر و کار دارد و باید تغذیه و بستری که گیاه می‌خواهد در آن رشد کند، در نظر گرفته شود تا بتوانیم خروجی و بهره‌وری گلخانه‌ها را افزایش دهیم. در قسمت نهاده‌ای که خود گیاه قرار است تولید شود، با استفاده از روش‌های بیوتکنولوژی، گیاهان یکدست تولید می‌کنیم تا هنگامی که وارد مزرعه می‌شوید شاهد این نباشید که برخی گیاهان از بین رفتند و فقط برخی از آنان وجود دارند.

وی بیان کرد: این گیاهان که با روش کشت بافتی و بیوتکنولوژی به دست می‌آیند از نظر عملکردی باهم شباهت دارند و می‌توانیم روش‌های یکسانی را برای مقابله با بیماری برای مصرف آب و خروجی و عملکردشان پیش‌بینی کنیم. همه این موارد در شرایط کنترل‌شده امکان‌پذیر است و شرایط کشت سنتی نمی‌تواند پاسخگوی آن باشد.

معاون پژوهشکده بیوتکنولوژی صنعتی جهاد دانشگاهی بیان کرد: گیاه هنگامی که در گلخانه‌ها قرار می‌گیرد، بستری که قرار است روی آن استقرار پیدا کند مهم است و جدیدا روش‌های زیادی مانند هیدروپونیک برای آن به وجود آمده است که در کشورهای چین و ژاپن کشت‌های طبقاتی در گلخانه‌ها وجود دارد. همه این موارد به این جهت است که ما بتوانیم در کم‌ترین زمان ممکن با کم‌ترین مصرف آب و مواد غذایی، عملکرد گیاه را با استفاده از فرمول‌هایی که به دست آوردیم، افزایش دهیم.

عامری گفت: آب و غذایی که باید به صورت محلول در اختیار گیاه قرار گیرد، دو موضوعی است که در سبد محصولات گلخانه‌ای ما درحال پیش رفتن است. در خصوص کودهای شیمیایی که اکنون روی آن مطالعه می‌شود، همکاران سه کودی که در کشاورزی پرمصرف بوده است را انتخاب کردند و بررسی کردند که الگویی که این کودها در پرورش گیاه استفاده می‌کنند چیست و پس از بررسی و دریافت الگوها، مانند آن الگوها شروع به مهندسی معکوس کردند و آن‌ها را به دست آوردند که به تایید گلخانه‌دار نیز رسیده است.

اثرپذیری بیشتر کود زیستی نسبت به شیمیایی

وی با اشاره به اینکه در کودهای زیستی یکسری از قارچ‌ها، باکتری‌ها و ریزجلبک‌ها وجود دارند، بیان کرد: کود زیستی هزینه بیشتری نسبت به کود شیمیایی دارد و در مقیاس بسیار کمی استفاده می‌شود، اما اثرپذیری بیشتری نسبت به کودهای شیمیایی دارد. همچنین میزان بالایی از کودهای شیمیایی  که به گیاهان داده شود از آن‌ها دفع می‌شود و همراه با آب خارج می‌شود. بنابراین در کل دنیا روند به سمتی می‌رود که بیشتر از کودهای زیستی استفاده کنند؛ چراکه در مکان‌هایی مانند مزارع برنج تجمعی از تعدادی از میکروارگانیسم‌ها مانند انواع جلبک‌ها، باکتری‌ها و قارچ‌ها وجود دارند که به صورت زیستی تثبیت نیتروژن می‌کنند. این موضوع به این دلیل به وجود می‌آید که این باکتری‌ها و قارچ‌ها رشد می‌کنند و از نیتروژن هوا، موادی را در اختیار گیاه قرار می‌دهند که دیگر نیازی نیست به آن خاک کود شیمیایی داده شود. در خصوص کودهای زیستی هنوز آمادگی کافی برای ارائه آن را نداریم، اما در کود شیمیایی فرمول‌های آماده‌ای را برای ارائه به خط تولید مربوطه در اختیار داریم.

معاون پژوهشکده بیوتکنولوژی صنعتی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی افزود: بستر پرورش گیاه مورد دیگری است که طی  تفاهم‌نامه همکاری در پژوهشکده در حال پیش برد است.  اعضای هیئت علمی پژوهشکده نزدیک به ۳ سال است که سعی می کنند ۵۰ تا ۶۰ درصد مصرف آب و مواد شیمیایی را به کمک سازه‌های گلخانه‌ای NCS برای گیاه کاهش دهیم. امیدواریم در این گروه بتوانیم نمایندگی شرق کشور را داشته باشیم و گلخانه‌های این منطقه را با این سیستم رو به جلو هدایت کنیم.

عدم اختصاص بودجه جهت بازچرخانی آب

عامری در رابطه با مهم‌ترین چالش‌های پژوهشکده اظهار کرد: درحال حاضر دستگاه‌های اجرایی منطقه ما هنوز بودجه‌ای در زمینه پژوهش‌های مرتبط با بازچرخانی آب اختصاص نداده‌اند. شاید یکسری از پژوهش‌های ما هم‌اکنون برای منطقه و استانمان کاربردی نداشته باشد، اما در ۵ سال آینده مورد نیاز خواهد بود. به طور مثال در آینده در خصوص ضایعات کشاورزی با ابرمشکلاتی مواجه خواهیم شد؛ چراکه ما حجمی از ضایعاتی را دارا هستیم که نمی‌توانیم آن‌ها را در کشور تبدیل کنیم، اما نهاده‌های دامی منتج از آن‌ها درحال وارد شدن است. همچنین در خصوص استفاده از آب‌های نامتعارف مانند شور، هیچ ارگانی در کشور متولی آن نیست.

وی بیان کرد: ما در پژوهشکده یکسری موارد را رصد می‌کنیم که سیاستمداران ما هنوز به این نیاز نرسیده‌اند که این موارد اکنون باید شروع به اجرایی شدن شوند تا در ۵ سال آینده برای زندگی کردن بدون سلاح نباشیم. در حال حاضر تعدادی از پژوهش‌های پژوهشکده به سطح فناوری (TRL) ۶ تا هفت رسیده‌اند که آماده ارائه به صنعت هستند.

انتهای پیام