سقط جنین، داستانی است که در سکوت روایت می‌شود، روایتی از مادرانی که بین زندگی و انتخاب گیر افتاده‌اند. برای برخی، این تصمیم ناشی از ضرورت است و برای برخی دیگر، نتیجه‌ای از فشارهای زندگی. در هر صورت، این تجربه زخم‌هایی به جا می‌گذارد که گاه با گذر زمان نیز التیام نمی‌یابد.

آغاز داستان

همه‌چیز شاید با یک خبر شروع شود؛ «شما باردار هستید» خبری که می‌تواند قلبی را گرم کند یا باری سنگین بر شانه‌های زنی بگذارد. گاه بارداری ناخواسته و گاه یک جنین بیمار، دنیای زنی را زیر و رو می‌کند. تصمیم برای پایان دادن به زندگی‌ای که هنوز آغاز نشده است، هیچ‌وقت آسان نیست.

صدای مادران

مادری را تصور کنید که در اتاق انتظار یک کلینیک نشسته است. قلبش می‌لرزد، اشک در چشمانش جمع شده و سوالی بی‌پاسخ در ذهنش می‌چرخد: «آیا کار درستی می‌کنم؟» برای برخی از این زنان، این تصمیم از روی اجبار است، تصمیمی که نه از روی خواست شخصی، بلکه به دلیل شرایطی که در آن قرار گرفته، انجام می‌شود، شرایطی که گاهی فراتر از تحمل انسانی است.

دردهای خاموش

سقط جنین فقط پایان یک بارداری نیست، زخمی است که در اعماق روح جای می‌گیرد. مادری که این تجربه را از سر می‌گذراند، ممکن است تا مدت‌ها درگیر حس گناه یا اندوه شود. شب‌هایی را تصور کنید که در سکوت اتاق، این سوال ذهنش را می‌بلعد، «آیا می‌توانستم انتخاب دیگری کنم؟»

فراموش‌شده در قضاوت‌ها

جامعه گاهی بی‌رحم است. نگاه‌ها، قضاوت‌ها و حرف‌های مردم می‌تواند مادرانی را که این تصمیم دشوار را گرفته‌اند، به انزوا بکشاند. این زنان اغلب در سکوت خود فرو می‌روند، چون نمی‌خواهند مورد سرزنش قرار گیرند.

با تمام این سختی‌ها، زندگی ادامه دارد. برخی مادران با گذر زمان یاد می‌گیرند با انتخاب خود کنار بیایند و به جلو نگاه کنند. آنها امیدوارند که این تجربه روزی فقط بخشی از گذشته باشد، نه زخمی همیشگی.

قصه مادری که فرزندش را نخواست اما هرگز فراموش نکرد

برای درک بیشتر مطلب به سراغ یک‌ مادر که سقط جنین انجام داده است می‌روم او می‌گوید: من مادرم، اما کودکی ندارم که صدای خنده‌اش خانه‌ام را پر کند یا دست‌های کوچکش را در دست بگیرم. شاید شنیدن این جمله عجیب باشد، اما واقعیت زندگی من همین است. من فرزندی داشتم که هرگز فرصت زندگی کردن پیدا نکرد و این تصمیمی بود که خودم گرفتم.

وی می‌افزاید: آن روزها زندگی‌ام سخت بود. بارداری‌ام ناخواسته بود و شرایط زندگی‌ام پر از ترس و بی‌ثباتی. هر لحظه از خودم می‌پرسیدم: چطور می‌توانم یک انسان دیگر را در این دنیای پر از مشکلات بزرگ کنم؟ فشارها از هر طرف بود، مشکلات مالی، نگاه سنگین جامعه و شاید از همه بدتر، جنگی که درونم در جریان داشت.

با چشمان گریان ادامه می‌دهد: وقتی برای اولین بار صدای ضربان قلبش را شنیدم، چیزی در وجودم لرزید. حس عجیبی بود، ترکیبی از عشق و وحشت. آیا من توان این را دارم که زندگی‌اش را بسازم یا قرار است فقط به درد و سختی دچار شود؟ این سوال‌ها هر شب مرا بیدار نگه می‌داشتند.

زهرا می‌افزاید: روز تصمیم‌گیری رسید. دکتر به من گفت که اگر بخواهم منصرف شوم، هنوز فرصت هست. هیچ‌ کسی نمی‌تواند این لحظه را برایم توصیف کند. مثل این بود که قلبم را با دستان خودم بیرون می‌کشیدم. اما من این کار را کردم. نمی‌دانم قوی بودم یا ضعیف، اما آن روز تصمیم گرفتم که او نباشد.

وی تاکید می‌کند: بعد از آن روز، چیزی در من شکسته شد. شب‌ها وقتی به خواب می‌روم، گاهی تصور می‌کنم اگر او بود، الان چه شکلی داشت؟ صدای خنده‌اش؟ اولین کلمه‌ای که می‌گفت چه می‌بود؟ این سوال‌ها مثل خوره روح من را می‌خورند.

وی متذکر می‌شود: جامعه اما داستان دیگری دارد. مردم قضاوت می‌کنند. می‌گویند: «چطور توانستی این کار را بکنی؟» گاهی حتی نگاه‌های‌شان به من می‌گوید که مادری بی‌رحم هستم. اما آنها هرگز نمی‌دانند که من هر روز با این انتخاب زندگی می‌کنم و این درد را هیچ‌چیز نمی‌تواند از من بگیرد.

او با بیان اینکه من او را از دست دادم، اما هرگز فراموشش نکردم. نامی برایش انتخاب نکردم، اما در دلم صدایش می‌کنم شاید جایی در این دنیا، یا در جهانی دیگر، او صدای مرا بشنود و بداند که انتخابم از سر بی‌مهری نبود، بلکه از روی ناچاری بود، می‌گوید: من مادرم، مادری که فرزندش را در دلش دفن کرد، اما عشقش را در قلبش نگه داشت.

سقط جنین یکی از مسائل حساس و پیچیده‌ای است که هم از نظر پزشکی و هم از نظر اجتماعی و حقوقی مورد توجه است. این موضوع می‌تواند ناشی از دلایل مختلفی مانند شرایط پزشکی، اجتماعی، یا حتی عوامل فرهنگی باشد.

تعریف و انواع سقط جنین

سقط جنین به پایان یافتن بارداری قبل از هفته ۲۰ بارداری اطلاق می‌شود. سقط جنین ممکن است به صورت خودبه‌خودی و ناشی از مشکلات پزشکی یا ژنتیکی که بدون مداخله انسانی رخ دهد یا به‌صورت ارادی و اغلب به دلایل پزشکی یا اجتماعی انجام می‌شود و یا زمانی که ادامه بارداری جان مادر یا جنین را به خطر می‌اندازد.

از دلایل سقط جنین نیز می‌توان به دلیل پزشکی به علت مسائلی همچون مشکلات جنین مانند ناهنجاری‌های ژنتیکی، بیماری‌های مادر مانند دیابت کنترل‌نشده یا بیماری قلبی دلایل اجتماعی مانند بارداری‌های ناخواسته، مشکلات اقتصادی، فشارهای فرهنگی و دلایل روانی مانند ترس از تغییرات در زندگی و مشکلات خانوادگی اشاره کرد.

پیامدهای سقط جنین نیز شامل مشکلات جسمی، خونریزی، عفونت و گاهی ناباروری، عوارض روانی مانند احساس گناه، افسردگی، یا اضطراب و پیامد اجتماعی مانند قضاوت‌ها و تبعیض‌های اجتماعی، بویژه در جوامعی با باورهای فرهنگی یا مذهبی شدید اشاره کرد.

دیدگاه حقوقی 

قوانین مربوط به سقط جنین در کشورها متفاوت است. در برخی کشورها، سقط جنین تحت شرایط خاصی قانونی است، در حالی که در کشورهای دیگر، ممنوعیت‌های شدیدی وجود دارد. در ایران، سقط جنین با دلایل پزشکی و با مجوز قانونی در موارد خاص مجاز است، اما سقط‌های غیرقانونی همچنان در برخی موارد رخ می‌دهند.

عوارض روانی سقط جنین؛ رنجی نادیدنی

سقط جنین، چه به‌صورت خودخواسته و چه به دلیل شرایط ناخواسته، تأثیرات عمیقی بر روان فرد دارد. این عوارض، گرچه برای دیگران ممکن است ناپیدا باشند، اما برای مادرانی که این تجربه را از سر می‌گذرانند، می‌توانند بسیار دردناک و پایدار باشند.

در همین رابطه، یک روانشناس می‌گوید: یکی از رایج‌ترین عوارض روانی سقط جنین، احساس گناه است. بسیاری از مادران ممکن است احساس کنند که مسئول پایان دادن به یک زندگی بالقوه هستند. این احساس گاهی با شرم اجتماعی تشدید می‌شود، بویژه در جوامعی که نگاه سختگیرانه‌تری به این مسئله دارند.

اعظم نوری یکی دیگر از پیامدهای سقط جنین را افسردگی و اضطراب عنوان کرد و می‌افزاید: افسردگی پس از سقط جنین می‌تواند به‌صورت احساس بی‌ارزشی، ناامیدی، یا بی‌انگیزگی ظاهر شود. این افسردگی ممکن است کوتاه‌مدت باشد یا به یک مشکل بلندمدت تبدیل شود که نیاز به درمان دارد. همجنین برخی از مادران پس از سقط جنین دچار اضطراب می‌شوند. این اضطراب ممکن است به شکل حملات پانیک، ترس از قضاوت دیگران، یا نگرانی مداوم درباره تصمیم خود ظاهر شود.

وی با توضیح اینکه در مواردی که سقط جنین به دلایل اضطراری یا تحت شرایط سخت انجام شده باشد، ممکن است مادر دچار PTSD شود. این اختلال شامل تجربه مجدد لحظه‌های دشوار، کابوس‌های شبانه و واکنش‌های شدید به یادآوری آن رویداد است، ادامه می‌دهد: سقط جنین برای بسیاری از زنان به معنای از دست دادن یک جنین نیست، بلکه به معنای از دست دادن آینده‌ای است که می‌توانست با حضور فرزندشان شکل گیرد. این احساس از دست دادن می‌تواند به غمی عمیق و مداوم تبدیل شود.

نوری با بیان اینکه تجربه سقط جنین ممکن است روابط عاطفی زن با شریک زندگی یا اطرافیان را تحت تأثیر قرار دهد. احساس گناه یا سوءتفاهم‌ها ممکن است فاصله‌ای بین زن و شریک زندگی‌اش ایجاد کند یا حتی منجر به کاهش اعتماد به نفس در روابط دیگر شود، تصریح می‌کند: ترس از قضاوت و نگاه‌های دیگران می‌تواند باعث شود که برخی از زنان پس از سقط جنین خود را از اجتماع کنار بکشند و به انزوا پناه ببرند. این انزوا ممکن است به‌ مرور باعث تشدید مشکلات روانی شود.

وی با ارائه پیشنهادهایی برای کاهش عوارض روانی سقط جنین، اظهار می‌کند: دریافت مشاوره از یک متخصص می‌تواند به مادر کمک کند تا با احساسات خود کنار بیاید و بهبود یابد. همچنین حمایت خانواده و دوستان می‌تواند نقش مهمی در کاهش احساس گناه و انزوا داشته باشد.

نوری با توضیح اینکه آگاهی از دلایل پزشکی یا اجتماعی سقط جنین ممکن است به کاهش بار روانی این تصمیم کمک کند، می‌گوید: مدیتیشن و تمرینات ذهن‌آگاهی می‌توانند به کاهش اضطراب و استرس کمک کنند.

وی تاکید می‌کند: عوارض روانی سقط جنین مسئله‌ای جدی است که نیاز به توجه و مراقبت دارد. پذیرش این واقعیت که این احساسات طبیعی هستند و دریافت کمک حرفه‌ای می‌تواند به زنان کمک کند تا با این تجربه دشوار کنار بیایند و زندگی خود را بازسازی کنند.

سقط جنین موضوعی که ممکن است به قیمت حیات تمام شود

کارشناس سلامت خانواده مرکز بهداشت شهرستان زنجان درباره عوارض جسمی و روحی سقط عمدی جنین، می‌گوید: براساس آموزه‌های قرآنی سقط جنین، قتل نفس محسوب شده و در صورتی که عمدی باشد، حرام و شامل دیه می‌شود.

سیده‌فاطمه موسوی اظهار می‌کند: عوارض و خطرات سقط جنین جدی و گاهی بسته به شرایط جسمی مادر، تهدیدکننده‌ حیات است.

وی می‌افزاید: سقط ناقص، عفونت‌های بعد از سقط، چسبندگی یا سوراخ شدن رحم، خونریزی شدید، تغییرات خلق و خوی، افسردگی و ‌اختلال در روابط اجتماعی، از جمله عوارض سقط جنین است.

طرح نفس طرحی برای پیشگیری از سقط جنین

یکی از طرح‌های اجتماعی و فرهنگی که با هدف کاهش سقط جنین، حمایت از مادران باردار و ترویج فرزندآوری طراحی شده، طرح نفس است. این طرح بر اساس نگرانی‌ها درباره کاهش جمعیت و سقط‌های عمدی یا ناخواسته شکل گرفته و تلاش می‌کند با ارائه خدمات مشاوره، حمایت مالی و معنوی، و آموزش، مادران را به حفظ بارداری تشویق کند.

یکی از اهداف طرح نفس، کاهش آمار سقط جنین است به طوری که تمرکز اصلی طرح کاهش آمار سقط‌های عمدی از طریق آگاهی‌بخشی و حمایت است. همچنین ارائه کمک‌های مشاوره‌ای به مادرانی که به دلایل اقتصادی یا اجتماعی ممکن است بارداری خود را خاتمه دهند از دیگر اهداف این طرح است.

برخی از انواع سقط‌ جنین‌ها به‌دلیل شرایط و بیماری‌های مادر یا جنین پس از بررسی پزشکی قانونی صورت می‌گیرد، اما برخی از انواع سقط های جنین، عمدی است و خانواده به‌دلایل مختلف از جمله مسائل فرهنگی، اقتصادی و... به‌دنبال سقط جنین هستند و از این مسئله اطلاعی ندارند که سقط جنین در واقع گرفتن جان یک انسان است و به احکام شرعی آن نیز واقف نیستند، در طرح نفس به این دسته از زوجین، خدمات مشاوره‌ای ارائه می‌شود تا از سقط جنین منصرف شوند.

در حال حاضر تمام مراکز بهداشتی کشور قسمت مشاوره ازدواج و باروری دارند و مراکز بهداشتی وضعیت بارداری مراجعان را بررسی می‌کنند. اطلاعات افرادی که باردار هستند در سامانه ملی باروری سالم ثبت می‌شود و وضعیت مادر پیگیری می‌شود. اگر طی روند این پیگیری‌ها، مراقبین سلامت پی ببرند که احتمال دارد یک زوج اقدام به سقط جنین کنند به آنها مشاوره ارائه می‌شود.

این طرح در همه استان‌ها در حال اجراست و مشاوره در مراکز بهداشتی کشور انجام می‌شود. در این مشاوره، مبانی حقوقی، احکام، مسائل علمی و عوارض سقط جنین برای مادر و پدر تبیین می‌شود.

موفقیت ۹۶ درصدی طرح نفس در زنجان

در ارتباط با اجرای طرح نفس، مدیر جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی زنجان می‌گوید: با توجه به آیه ۳۲ سوره مائده، «هرکس نفسی را حیات بخشد و از مرگ نجات دهد، مثل آن است که همه مردم را حیات بخشیده است» و در این خصوص، چه بسا نوزادانی در امتداد اراده‌ی خداوند متعال با نجات از سقط، متولد ‌شده و در آینده، منشاء خیرات و برکات برای بشریت شوند.

دکتر شیرین بخشی اظهار می‌کند: اجرای طرح نفس از تیرماه ۱۴۰۱ در استان زنجان آغاز شده با هدف حفظ حیات جنین و موفقیت ۹۶ درصدی منجر به تولد حدود ۹۰۰ فرزند از سقط عمدی جنین شده است.

وی با توضیح اینکه انگاره‌ها و باورهای فرهنگی، عامل اصلی تصمیم به سقط عمدی توسط خانواده‌هاست، ادامه می‌دهد: در این راستا، انجام فعالیت‌های فرهنگی و آموزش‌های عمومی جهت آگاهی‌بخشی به جامعه ضروری است.

با توجه به موارد بیان شده می‌توان گفت که طرح نفس گامی مثبت در راستای حمایت از مادران باردار و کاهش سقط جنین در ایران است. موفقیت این طرح نیازمند همکاری نهادهای دولتی، سازمان‌های مردم‌نهاد و آگاهی عمومی است. تمرکز بر آموزش و ایجاد بسترهای حمایتی می‌تواند به کاهش مشکلات مادران و ترویج فرهنگ زندگی کمک کند.

پایان سخن اینکه سقط جنین فقط یک عمل پزشکی نیست، داستانی از عشق، درد، و انتخاب است. برای زنانی که این راه را می‌روند، زندگی هرگز مثل قبل نمی‌شود. شاید تنها چیزی که آنها می‌خواهند، کمی فهم، کمی همدلی و نگاهی عاری از قضاوت باشد.

انتهای پیام