افزایش تولید داخلی دانه‌های روغنی می‌تواند به کاهش وابستگی به واردات، کاهش قیمت روغن و تقویت امنیت غذایی کمک کند. همچنین این امر می‌تواند به بهبود معیشت کشاورزان و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی منجر شود.

در این رابطه مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان می‌گوید: کشت دانه‌های روغنی از اهیت بسیار بالایی برخوردار است، چراکه یکی از نیازهای اساسی جامعه ایران این محصول است.

مسیح‌الله محمدی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، با بیان اینکه حصول هر توفیقی در این زمینه و افزایش سطح گشت این محصولات برای برآوردن نیاز داخلی یک موفقیت خواهد بود، می‌افزاید: این گیاهان به خاطر دامنه وسیع مصرف خود در تغذیه انسان و کنجاله آن در تغذیه دام، طیور و سایر مصارف صنعتی دارای ارزش واهمیت بالای هستند. 

در حال حاضر ۹۰ درصد روغن‌های گیاهی و دانه‌های روغنی مورد نیاز کشور از طریق واردات تأمین می‌شود که سالانه حدود ۴ تا ۵ میلیارد دلار ارزبری دارد. دانه‌های روغنی مانند کلزا، گلرنگ و کاملینا نیاز آبی کم داشته و با شرایط خشکسالی سازگار هستند.

میزان کشت دانه‌های روغنی در سال‌ زراعی چه مقدار بود؟

براساس برنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی، در سال زراعی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ کشت دانه‌های روغنی در سطح سه میلیون هکتار هدف‌گذاری شده است. در صورت تأمین اعتبار و امکانات، این میزان می‌تواند به بیش از شش میلیون هکتار افزایش یابد. محصولات اصلی شامل کلزا، گلرنگ و کاملینا هستند.
 
در استان زنجان، طرح کشت قراردادی دانه‌های روغنی (کلزا و کاملینا) از اول آذرماه ۱۴۰۲ آغاز شد. این طرح در بیش از ۴۰ هزار هکتار از اراضی استان اجرا شده و کشاورزان از مزایایی مانند پرداخت به موقع، بیمه محصولات و کمک هزینه حمل بهره‌مند می‌شوند. 

کارشناس کشاورزی در رابطه با شرایط کشت دانه‌های روغنی می‌گوید: دانه‌های روغنی مانند کلزا، گلرنگ، و کاملینا به زمین‌هایی با زه‌کشی مناسب و خاک غنی از مواد آلی نیاز دارند.  

مهدی رضاپور می‌افزاید: این محصولات، بویژه در مناطق با آب و هوای معتدل و سردسیر عملکرد بهتری دارند. برای مثال، کلزا در خاک‌های با pH بین ۶ تا ۷ و زه‌کشی مناسب بهترین رشد را دارد. همچنین کشت این محصولات در زمین‌هایی که قبلاً تحت کشت گندم یا جو بوده‌اند، می‌تواند به بهبود ساختار خاک و افزایش عملکرد کمک کنند. 

شرایط کشت دانه‌های روغنی متفاوت است 

به گفته کارشناسان، شرایط کشت متفاوت است به‌عنوان مثال کلزا حدود ۲ تا ۳ تن در هکتار، کاملینا در شرایط بهینه دیم بین ۱.۲ تا ۱.۵ تن در هکتار و گلرنگ حدود ۱.۵ تا ۲ تن در هکتار است. 

استان‌هایی مانند آذربایجان شرقی، کرمانشاه، گلستان، فارس و خوزستان به دلیل شرایط اقلیمی مناسب و دسترسی به منابع آبی، برای کشت دانه‌های روغنی ایده‌آل هستند. به‌عنوان مثال، آذربایجان شرقی با کشت گسترده کلزا و کاملینا، نقش مهمی در تولید دانه‌های روغنی کشور ایفا می‌کند. 

استاد شاخه تولید و ژنتیک گیاهی دانشگاه زنجان با اشاره به شرایط کم آبی کشور امکان جایگزینی دانه‌های کم آب‌بر، می‌گوید: جایگزینی یا افزایش تولید دانه‌های روغنی در شرایط کم‌آبی ایران، محصولاتی مانند کلزا، گلرنگ و کاملینا پیشنهاد می‌شوند. 

رضا فتوت می‌افزاید: این دانه‌ها به دلیل نیاز آبی کم، مقاومت به خشکی و سازگاری با شرایط اقلیمی ایران، گزینه‌های مناسبی هستند، بویژه کاملینا که دوره رشد کوتاهی دارد و در مناطق سرد و خشک نیز عملکرد خوبی نشان می‌دهد. 
 
استان‌های دیم‌خیز مانند آذربایجان غربی، همدان و سمنان به دلیل سازگاری با شرایط کم‌آبی و استفاده از ارقام مقاوم به خشکی، در کشت دانه‌های روغنی موفق‌تر عمل کرده‌اند. به‌عنوان در آذربایجان غربی، طرح جهش تولید در دیم‌زارها با کشت ۴۱ هزار هکتار دانه‌های روغنی اجرا شده است. این استان با استفاده از روش‌های نوین کشاورزی و آموزش کشاورزان، عملکرد بالایی در تولید دانه‌های روغنی مانند کلزا و گلرنگ داشته است. 

در همدان، کشت دیم دانه‌های روغنی مانند گلرنگ و کاملینا با عملکرد ۴۶۰ تا ۵۵۰ کیلوگرم در هکتار گزارش شده است. این استان با افزایش سطح زیر کشت دیم، گام‌های مؤثری در جهت خودکفایی دانه‌های روغنی برداشته است. سمنان نیز با اجرای طرح جهش تولید در دیم‌زارها و افزایش بهره‌وری، به یکی از استان‌های پیشرو در کشت دیم دانه‌های روغنی تبدیل شده است.

کشت آبی یا دیم؟ کدام موفق‌تر در کشت دانه‌های روغنی؟ 

با توجه به شرایط اقلیمی ایران و کمبود منابع آبی، استان‌های دیم‌خیز مانند آذربایجان غربی، همدان و سمنان در کشت دانه‌های روغنی موفق‌تر عمل کرده‌اند. 

این استان‌ها با استفاده از ارقام مقاوم به خشکی و اجرای طرح‌های ملی مانند جهش تولید، گام‌های مؤثری در جهت افزایش تولید و کاهش وابستگی به واردات برداشته‌اند. 

اگرچه کشت آبی عملکرد بالاتری دارد، اما به دلیل چالش‌های مرتبط با کمبود آب، کشت دیم به‌عنوان یک راهبرد پایدارتر و اقتصادی‌تر در بلندمدت مورد توجه قرار گرفته است.

تولید دانه‌های روغنی در ایران با چالش‌های جدی مواجه است، اما با برنامه‌ریزی مناسب، حمایت از کشاورزان و استفاده از فناوری‌های نوین، می‌توان به کاهش وابستگی به واردات و افزایش امنیت غذایی دست یافت. توسعه کشت دانه‌های کم‌آب‌بر مانند کلزا و کاملینا، همراه با اجرای الگوی کشت پایدار، می‌تواند گامی مؤثر در این مسیر باشد 

برای افزایش تولید دانه‌های روغنی در ایران، بهتر است سیاست‌های حمایتی به سمت توسعه کشت دیم و استفاده از فناوری‌های نوین آبیاری در استان‌های آبی سوق داده شود. همچنین آموزش کشاورزان و ترویج ارقام مقاوم به خشکی می‌تواند به بهبود عملکرد کشت دیم کمک کند.

انتهای پیام