۲۴ آبان‌ماه به عنوان روز کتاب و کتابخوانی نامگذاری شده است؛ خبرگزاری ایسنا به همین مناسبت در نشست «کاهش آسیب‌های اجتماعی با ترویج فرهنگ مطالعه کتاب» با دو تن از متخصصین این حوزه به گفت‌وگو پرداخته است، که در ادامه متن آن را می‌خوانید:

مهدی محمدی عضو هیئت علمی گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه قم در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: با توجه به ساختار جامعه و عملکرد گروه‌ها و نهادها نمی‌توان گفت افراد جامعه ما از کتابخوانی فاصله گرفتند، بلکه با وجود پیشرفت و توسعه تکنولوژی شیوه انتقال اطلاعات تغییر پیدا کرده است، اساتید و دانشجویان و پژوهشگران ما همچنان به مطالعه و تحقیق مشغول هستند لذا فقط شیوه دریافت اطلاعات آن‌ها دچار تغییرات شده است.

محمدی با اشاره به تحولات رسانه‌ای در سال‌های اخیر، گفت: در مقاله‌ای این نکته مطرح شده بود همانطور که ماده و انرژی از صورتی به صورت دیگر تبدیل می‌شود شکل انتقال اطلاعات هم تغییر پیدا می‌کند. جامعه ما در حال رشد است و این رشد با فاصله از مطالعه و کتابخوانی امکان پذیر نیست، بنابراین شیوه مطالعه تغییر پیدا کرده است.

این استاد دانشگاه قم ادامه داد: تحولاتی که رادیو توانست در حد ۵۰ سال ایحاد کند، همان تحولات و نقش‌آفرینی را تلویزیون در ۳۵ سال و اینترنت در ۱۰سال توانست بر زندگی ما به وجود بیاورد، در آینده با حضور هوش مصنوعی این تحولات در مدت زمان کمتری تحقق پیدا کند. تغییر شکل انتقال اطلاعات از الزامات جامعه کنونی به واسطه دستاوردهای تحولات فناوری است.

وی گفت: بر اساس تحقیق از استادی که به کتابخانه‌ها مراجعه می‌کردند، ۶۰ درصد مراجعه آن‌ها به کتابخانه‌ها برای دریافت آخرین نشریات و مجلات  بود اما در حال حاضر مجلات و مقالات در بستر اینترنت در اختیار مراجعه کننده قرار دارد و افراد را از مراجعه به کتابخانه بی‌نیاز کرده است.

تغییر سبک مطالعاتی نتیجه پیشرفت علم

محمدی با اشاره به تغییر سبک زندگی ناشی از پیشرفت علم، گفت: پیشرفت علم منجر به تغییر در سبک مطالعاتی شده است، دانشجویان گذشته بیشتر زمان مطالعاتی خود را در کتابخانه اختصاص می‌دادند، اما در حال حاضر دانشجویان با مراجعه به کتابخانه‌های مجازی مطالعه خود را پیش ببرند.

وی یادآور شد: تحولات علم سنجی نشان می‌دهد که رشته‌های علمی دو دسته هستند؛ رشته‌های مقاله محور و رشته‌های کتاب محور، لذا وقتی مقالات به راحتی در فضای مجازی در دسترس هستند نیاز به مراجعه به کتابخانه‌ها کاهش پیدا می‌کند.

این عضو هیات علمی دانشگاه قم، در مورد میزان یادگیری کودکان گفت: در تحقیقی که در مورد میزان مطالعه کودکان صورت گرفت، ۸۶ درصد از آن‌ها علاقه‌مند به کتابخوانی بوده‌اند؛ اما ۴۸ درصد این نکته را بیان کرده بودند که کسی آن‌ها را تشویق به مطالعه نمی‌کند؛ این تحقیق نشان داده بود والدین ۲۱ درصد، معلمان ۲۲ درصد و مربیان پرورشی ۵ درصد و کتابدارها ۱ درصد کودکان را به مطالعه تشویق می‌کنند.

محمدی با بیان اینکه کتابخانه‌های آموزشگاهی در مدارس فعال نیست، اظهار کرد: اگر می‌بینیم که کودکان ما کمتر به مطالعه تمایل دارند باید مشکل را در خودمان به عنوان والدین، معلم و مربی و نهاد آموزشی دنبال کنیم.

وی اشاره کرد: والدین همانگونه که برای نیازهای متفاوت فرزند خود زمان و هزینه صرف می‌کنند در خصوص کتاب و کتابخوانی هم باید کودکان را تشویق و آن‌ها را با کتاب آشنا کنند؛ معرفی کتاب به کودکان تاثیر بسزایی بر زندگی آن‌ها خواهد گذاشت.

کتاب و کتابخوانی در جامعه نه کمتر بلکه آسان‌تر شده است

محمدی گفت: کتاب و کتابخوانی در جامعه کمتر نشده است گوشی‌های هوشمند دسترسی به اطلاعات کتاب را آسان کرده است و امکان دسترسی به اطلاعات در همه جا و هر زمانی را برای ما فراهم و احساس نیاز به مراجعه کتابخانه را کاهش داده است.

این استاد دانشگاه تماشای فیلم را ابزار انتقال اطلاعات دانست و گفت: تماشای فیلم‌ها می‌تواند نوعی مطالعه وکسب اطلاعات باشد؛ به عنوان مثال در تحقیق از کودکان و نوجوان در مورد میزان آشنایی آن‌ها با حضرت علی(ع) نشان داد که بعد از پخش فیلم امام علی(ع) میزان آگاهی آن‌ها بیشتر شده بود و این نشان از این است که راه‌های متفاوتی جهت کسب اطلاعات وجود دارد.

وی افزود: شیوه انتقال اطلاعات در هر رسانه رادیو، تلویزیون، کتاب و اینترنت متفاوت است اما باید به این نکته توجه کنیم دیدن یک صحنه از یک فیلم در لحظه قابل عبور است اما مطالعه کتاب عمیق است و درگیری حواس‌های مختلف در آن محسوس است.

محمدی با اشاره به نقش کتاب‌های صوتی گفت: امروزه ورود کتاب‌های صوتی به زندگی ما مطالعه را آسان کرده است، اما طبق نظر روانشناسان ۷۵ درصد یادگیری مطالب از مشاهده کردن به دست می‌آید و تنها ۱۳ درصد آن به شنوایی اختصاص دارد؛ در نتیجه تاثیر مطالعه با حواس دیداری بسیار بیشتر است.

این عضو هیات علمی دانشگاه، عنوان کرد: معلمانی که آموزش خود را با ابزارهای دیداری انجام می‌دهند، یادگیری دانش آموزان بسیار بالاتر از دانش آموزانی است که مطالب درسی را فقط از حواس شنوایی دریافت کرده‌اند؛ ترکیب حواس بینایی و شنوایی در یادگیری مطالب بسیار موثر است.

محمدی اصل کمترین کوشش را مورد توجه قرار داد و گفت: اصل کمترین کوشش به این معنا است که افراد تمایل دارند با کمترین تلاش و کوشش بهترین بازدهی را داشته باشند؛ با ورود رسانه‌های نو ظهور و با وجود سهولت دسترسی به آن‌ها تمایل به کسب اطلاعات از این قبیل رسانه‌ها بیشتر شده است.

ضرورت تعادل فضای مجازی و کتابخوانی

وی تعادل را میان فضای مجازی و کتاب لازم دانست و گفت: میان فضای مجازی و کتابخوانی باید تعادلی برقرار باشد، این دو رسانه در کنار هم کامل می‌شوند. با سرمایه گذاری در بخش کتابخوانی و کتاب و جذابیت بخشیدن به آن تعادل میان آن‌ها ایجاد می‌شود و مخاطب مخصوصا نسل جوان بتواند به آن روی آورد.

محمدی در پایان بیان کرد: یک کتابدار زمانی می‌تواند به وظیفه خود به طور عالی عمل کند که خود یک کتابخوان خوب باشد، زمانی که کتابدار کتابی را مطالعه کرده باشد، می‌تواند معرف خوبی برای آن کتاب باشد.

همچنین، مرضیه نفری مدیر کتابخانه مریم قم در گفت‌وگو با ایسنا، بیان کرد: سیستم آموزش و پرورش و نا آگاهی والدین نقش موثری در فاصله کودکان با کتابخوانی دارد. اما خوشبختانه در سال‌های اخیر بیشتر خانواده‌ها خرید کتاب را برای کودکان در سبد خانوار قرار داده‌اند و شاهد افزایش فروش کتاب‌های کودک در سطح کشور هستیم.

این کتابدار، ناآگاهی‌های والدین را در عدم تمایل کودک به مطالعه کتاب موثر دانست و گفت: اگر بخواهم به یک مورد از ناآگاهی والدین اشاره کنم، یک پسر نوجوان از مراجعه کنندگان به کتابخانه ما بود که به شدت به مطالعه علاقه‌مند شده بود، اما مادر این نوجوان از مطالعه زیاد ناراضی بود و می‌خواست مطالعه فرزند خود را کاهش دهد و از روی ناآگاهی دست به پاره کردن کتاب امانت کتابخانه زده بود و این تجربه تلخ من به عنوان یک کتابدار است.

مدیر کتابخانه مریم با اشاره به نقش موثر مطالعه در همدلی و همراه شدن اعضاء خانواده، گفت: زمانی که اعضای یک خانواده مشغول مطالعه می‌شوند هرکدام درک و برداشت خود را از آن موضوع دارند و می‌توانند در مورد کتاب باهم صحبت و آن را تحلیل کنند؛ این جمع‌های کتابخوانی موجب فهم و درک اعضای خانواده از یکدیگر می‌شود و این شکاف نسلی را می‌تواند بر طرف کند.

مادر کتابخوان، فرزند کتابخوان تربیت می‌کند

وی نقش مادر را در خانواده بسیار موثر دانست و گفت: نقش مادر در خانواده بسیار سازنده است زمانی که مادر خانواده شور و شوق مطالعه را داشته باشد، تمامی اعضای خانواده مجذوب کتابخوانی می‌شوند، زیرا زن نقش تربیتی دارد و اعضای خانواده از مادر خانواده الگو می‌گیرند.

نفری با بیان اینکه کج روی‌های اجتماعی اگر کنترل نشود به آشوب‌های اجتماعی تبدیل می‌شوند، اظهار کرد: یک کتابدار می‌تواند با نقش مهم و تاثیرگذار خود الگویی برای کودکان و نوجوانان باشد. زمانی که نوجوانی به کتابخانه مراجعه می‌کند هیچ‌گونه رابطه سختگیری بین کتابدار و مراجعه کننده برخلاف روابط خانوادگی و انضباطی مدرسه وجود ندارد و همین مسئله می‌تواند در هدایت نوجوان به مسیر درست مطالعه توسط کتابدار موثر باشد.

وی افزود: کتابخانه در میان مردم یک مکان فرهنگی و امن شناخته شده است و خانواده با اعتماد بر امن بودن کتابخانه اجازه حضور فرزند خود را در آنجا می‌دهد؛ اگر کج روی از یک نوجوان مشاهده شود کتابدار می‌‎تواند به او کمک کند.

این کتابدار گفت: با تجربه شخصی خود در مناطق پر بزه که ناهنجاری‌های اجتماعی به کرار دیده می‌شود، یک کتابخانه می‌تواند نقش موثری در کاهش جرم و ناهنجاری‌های اجتماعی و خانوادگی شود. کتاب می‌تواند فرهنگ یک منطقه را دگرگون کند. مردم با مراجعه به کتابخانه و مشاوره گرفتن از یک کتابدار می توانند تحولی در خود و منطقه ایجاد کنند.

نفری به ترویج سیر مطالعاتی اشاره کرد و گفت: یکی از کارهای یک کتابدار حتی برای افرادی که کتابخوان هستند، ترویج سیر مطالعاتی است. این امر برای خواننده بسیار مهم است که یک کتاب در چه زمانی و به چه شکلی خوانده شود؛ این کار به ترویج مطالعه و علایق شخصی مطالعه کننده بسیار کمک می‌کند.

مدیر کتابخانه مریم گفت: یک کتابدار نیاز ندارد تا کار بزرگی انجام دهد تا انقلابی در کتابخوانی ایجاد شود؛ بلکه فقط با انجام کار خود به صحت و درستی می‌تواند فرهنگ مطالعه و علاقه به مطالعه را افزایش دهد و نکته مهم این است که یک کتابدار باید به کار خود علاقه داشته باشد.

وی افزود: با توجه به مشاهده‌های میدانی که صورت گرفته در محله‌ای که کتابخانه فعال و موثری داشته باشد آمار جرم و بزه در آن منطقه به طور چشمگیری کاهش می‌یابد و این نشان از اهمیت کتابخانه در جامعه و میان مردم است؛ امیدواریم این فعالی و پویایی کتابخانه‌ها روز به روز افزایش پیدا کند.

این کتابدار با اشاره به تجربه‌ای که از در اختیار گذاشتن کتاب برای زندانیان داشته است، گفت: کتابخانه نقش موثری در بازپروری زندانیان دارد، زندانیان زمان زیادی دارند و کتاب می‌تواند گزینه مناسبی برای آنان باشد و به تجربه به ما ثابت شد مطالعه کتاب منجر به کاهش درگیری زندانیان با یکدیگر می‌شود.

انتهای پیام