وقتی از خبرنگار مطالبه‌گر یا رسانه مطالبه‌گر سخن به میان می‌آید، معمولا یکی از چالش‌های اصلی این است که نوعی ابهام و مرزبندی کدر و نامشخص بین مطالبه‌گری با مفاهیمی مانند تخریب، سیاه نمایی، غوغاسالاری و تشویش اذهان عمومی و مفاهیمی از این دست وجود دارد و اصولا یکی از موانع نهادینه‌شدن فرهنگ مطالبه‌گری در بین اصحاب رسانه و خبرنگاران همین ابهام در تعریف درست چارچوب ها و عناصر ذاتی مطالبه گری است..

از این رو بررسی عناصر جوهری و پیش نیازهای یک مطالبه گری موثر از اهمیت بالایی برخوردار است و به این منظور با جعفر خوشروزاده دانش آموخته رشته علوم ارتباطات و مدرس سواد رسانه‌ای به گفت‌وگو نشستیم.

خوشرواده مطالبه‌گری را «طرح و پیگیری آگاهانه، مرحله به مرحله و مداوم یک خواست مشخص، محلی و قانونی از مسیر صحیح و با روشی محترمانه مدنی با هدف اصلاح و حل یک مشکل، سوءجریان و رویه نادرست» تعریف کرد و گفت: با این تعریف می‌توان از چند عنصر ذاتی و پیش نیاز برای موثر بودن مطالبه گری اصحاب رسانه و خبرنگاران سخن یه میان آورد.

 به اعتقاد وی، اصولا مطالبه‌گری ناآگاهانه و فاقد دانش لازم، کاری از پیش نخواهد برد از این رو قبل از طرح و پیگیری هر مطالبه ای، لازم است خبرنگار در جایگاه مطالبه گر به خوبی در مورد زوایای پیدا و پنهان موضوع مطالبه اطلاعات و دانش کافی کسب کند.

وی در اینباره گفت: خبرنگار مطالبه‌گر ناآگاه معمولا با چند توجیه و دلیل شبه قانونی که معمولا افراد و یا ادارات متخلف در آستین دارند، قانع و از ادامه کار منصرف می شود. در مواردی هم اصولا خبرنگار مطالبه گر آنقدر از موضوع مورد مطالبه کم اطلاع است که مبادرت به طرح مطالبه غیر قانونی و غیر واقعی کرده و اعتبار خود را خدشه دار می‌کند.  از سوی دیگر داشتن علم و آگاهی و اشراف کافی خبرنگار به موضوع مطالبه، هم به خود او به عنوان مطالبه کننده اعتماد به نفس و قوت قلب می دهد و هم باعث می شود که مسئول و سازمان مطالبه شونده با علم به اینکه فرد مطالبه گر دانش کافی درباره ابعاد پیدا و پنهان موضوع مورد مطالبه دارد، از به اصطلاح توجیهات واهی و سردواندن خبرنگار در کسوت مطالبه گر خودداری کند.

وی پرهیز از طرح مطالبات کلی، مبهم و فاقد چارچوب معین و مشخص را سنگ بزرگ برداشتن خبرنگار و فعال رسانه ای در امر مطالبه گری دانست و افزود: فرد و رسانه مطالبه‌گر زمانی خواهد توانست به هدف خود در امر مطالبه گری برسد که یک مسئله و مشکل معین، محدود و مشخص و واقعی را به عنوان موضوع مطالبه مطرح کند و در طرح مطالبه خود و مردم به اصطلاح زمین و زمان را به هم ندوخته و سودای حل تمام مشکلات به صورت یکجا را در سر نپروراند.

وی با بیان اینکه طرح مطالبات فاقد چارچوب غیرقابل حصول و کلی، تنها مسئول مطالبه شونده را به سمت واکنش تدافعی و توجیهی سوق خواهد داد، گفت: اگر موضوع مطالبه محدود، جزئی، معین و مشخص باشد، هم مسئول مورد نظر راه گریز از پاسخ به مطالبه را نخواهد داشت و هم به علت دامنه محدود و قابل حصول بودن آن مطالبه خاص، مسئول مورد نظر امکان و توان پاسخگویی و رفع آن مسئله و مشکل را در مجموعه تحت مدیریت خود خواهد دید و به احتمال زیاد اقدام اصلاحی را در این راستا بعمل خواهد آورد.

خوشروزاده در ادامه افزود: هر مطالبه گری اعم از شهروند، خبرنگار و رسانه بهتر است مطالبه خود را مرحله به مرحله مطرح کرده و اصل پیشبرد تدریجی مطالبه را رعایت کند.

وی طرح و پیگیری مطالبه از فرد مسئول و مرتبط با موضوع را از دیگر پیش نیازهای مطالبه گری موثر خبرنگاران و اصحاب رسانه دانست و گفت: خبرنگار، رسانه و حتی شهروند مطالبه گر باید از کسی مطالبه‌گری کند که در زمینه موضوع مطالبه، مسئولیت داشته و از همه مهمتر از اختیارت قانونی لازم برای رسیدگی به خواست و مطالبه مورد نظر برخوردار باشد.

این متخصص علوم ارتباطات، قانونی بودن موضوع مطالبه را از دیگر پیش نیازهای یک مطالبه گری موثر و منجر به نتیجه دانست و گفت: خبرنگاران،  فعالان اجتماعی و  رسانه ها باید مطالبه ای را مطرح و پیگیری کنند که منطبق با مقررات و نظامات حقوقی موجود جامعه باشد، هر چند قانون ممکن است همیشه عدالت را دیکته نکند، اما قطعا پذیرش و تبعیت از قوانین موجود، اولین پیش نیاز نظم و حرکت در مسیر اصلاح امور است، البته درخواست و پیگیری اصلاح قوانین موجود هم می تواند خود به عنوان یک مطالبه از کانال مناسب آن مطرح و پیگیری شود، اما تا زمانی که قانونی مبنای عمل است، نمی شود به نام مطالبه گری، از آن تمرد و سرپیچی کرد.

خوشروزاده پیگیری مداوم مطالبه را از دیگر ملزومات مطالبه گری موثر و نتیجه بخش خبرنگاران و اصحاب رسانه دانست و در اینباره گفت: خبرنگار و رسانه مطالبه گر باید خواسته خود را به صورت مداوم پیگیری کند و نگذارد گرد مرور زمان و تغییر مدیریت ها بر چهره مطالبه او بنشیند. یک مطالبه گر واقعی با اولین نه دچار انگیزش معکوس و دلسردی نمی شود و باور دارد که با گذشت زمان و اصرار به پیگیری مطالبه و افزایش تدریجی آگاهی عمومی نسبت به وجود مشکل، معادلات به تدریج به نفع مطالبه گر تغییر کرده و مسئول مورد نظر دیگر نخواهد توانست به مدت طولانی سر در برف کرده و به بی اعتنایی خود ادامه دهد از این رو یک خبرنگار، رسانه یا شهروند مطالبه گر در طرح و پیگیری مطالبه، باید بطور قاطع و مصمم پیگیر عملی شدن آن بوده و کار را ناتمام رها نکند.

دکتر خوشرواده طرح مطالبه همراه با رعایت ادب و احترام را از دیگر پیش بایسته‌های مطالبه‌گری ثمربخش دانست و افزود: طرح محترمانه و به دور از زبان تهدید و توهین، احتمال به نتیجه رسیدن مطالبه را بالا خواهد برد. یک مطالبه‌گر با تدبیر، به جای گرفتن انگشت اتهام به سمت مسئول مورد مطالبه، آگاهانه رویه و سازوکار موجود را نقد کرده تقاضای حل مشکل و رویه موجود را مطرح می‌کند.

وی جرئت و شجاعت را از دیگر پیش نیازهای مطالبه دانست و گفت: هیچ محکمه ای فرد مطالبه گر را به خاطر اعتراض به تخلف و طرح مطالبه منطقی‌، واقعی و قانونی و پیگیری آن محکوم نخواهد کرد، هرچند هنوز متاسفانه مدیرانی هستند که مطالبه گری و انتقاد از عملکرد خود را  معادل "سیاه نمایی و تخریب" تلقی کرده و ناکارآمدی خود را پشت این اتهامات واهی پنهان می کنند. با این حال اگر خبرنگار از وجود تخلف و کم کاری مطمئن است، محافظه کاری و سکوت جایز نیست.

انتهای پیام