حامد احمدی در گفت‌وگو با ایسنا درخصوص موضوع ثبت باغستان سنتی قزین در جیاس (میراث کشاورزی مهم جهان) اظهار کرد: در ابتدا باید گفت «جیاس» مخفف سیستم میراث کشاورزی مهم جهانی است و به بحث کشاورزی میراثی و سنتی در مقیاس منطقه‌ای می‌پردازد که ارتباط پیچیده‌ای با جوامع انسان‌های محلی در هر منطقه دارد و عملاً غذا و معیشت آن منطقه را تأمین می‌کند، این سبک از کشاورزی سنتی یا میراثی بر اثر انباشت تجربه طی نسل‌های متمادی به وضعیت حال حاضرش رسیده است و یک دانش عمیق و چند وجهی در این نوع کشاورزی وجود دارد که آن را از سایر گونه‌های کشاورزی، دامداری مکانیزه که امروزه وجود دارد، متمایز می‌کند.

وی بیان کرد: درباره اهمیت جیاس باید عرض کنم، با توجه به تغییرات اقلیمی که امروزه اتفاق افتاده و خطرات طبیعی، مسائل اجتماعی، سیاسی، گسترش شهرها و امنیت غذایی، سازمان فائو در یک اجلاس جهانی به این موضوع یعنی بحث کشاورزی خانوادگی که به صورت میراثی است پرداخت و در نهایت آن جلسه به یک کار گروه شکل گرفته که در ادامه به عنوان بخشی از زیرمجموعه فائو ثبت شده و حالا رسماً به کار خود ادامه می‌دهد.

این کارشناس محیط زیست در ادامه افزود: درباره جیاس، بحث مهم و حائز اهمیت امنیت غذایی است. اگر بخواهیم سؤالی را درباره چرایی حفظ میراث کشاورزی؟ مطرح کنیم باید ذکر کنم طبق گزارش فائو همین سیستم کشاورزی سنتی و میراثی به اصطلاح کشاورزی در مقیاس خرد، عملاً تأمین‌کننده غذا برای ۲ میلیارد نفر در کره زمین است؛ به همین دلیل حفاظت از این سبک کشاورزی اهمیت زیادی پیدا می‌کند.

وی خاطرنشان کرد: از سویی دیگر این سبک کشاورزی تأمین کننده و حفظ کننده تنوع زیستی است. وجه تمایز این سبک از کشاورزی با کشاورزی مکانیزه در همین موضوع است که تنوع زیستی در آن از اهمیت بیشتری برخوردار است. از طرفی دانش تجربی که از نسل‌های مختلف به نسل بعد انباشته و انتقال داده شده با گسترش کشاورزی صنعتی و مدرن نباید به فراموشی سپرده شود و باید به هر طریق ممکن حفظ شود و از آنجا که این سبک کشاورزی در مقیاس خرد بر معیشت خانوار اثر دارد، بسیار مهم است.

احمدی خاطرنشان کرد: یکی از اولین اهداف جیاس شناسایی این سایت‌ها و معرفی آن در مقیاس ملی و جهانی است که بتوانند از این طریق به رسمیت شناخته شوند، پس از آن بحث آگاهسازی در مقیاس ملی است و درک اینکه این سیستم‌ها با چه تهدیداتی مواجه هستند؛ از طرفی در مرحله دوم ظرفیت‌سازی جوامع محلی کشاورزی در این سند چشم‌انداز دیده شده که به کاهش خطراتی که برای این سیستم کشاورزی هست، منجر شود؛ به عنوان مثال با الگوهایی می‌توان یک سری فرآیندهای برندسازی در مقیاس جهانی و در مجموع یک سری اقداماتی انجام داد که باعث شود آسیب به سیستم کشاورزی مورد نظر کمتر شوند.

اقتصاد و معیشت کشاورزان موضوع مهم در جیاس

وی تصریح کرد: در ادامه بحث اقتصاد و معیشت کشاورزان را هدف قرار داده است تا به باغداران کمک کند که محصولاتشان در حوزه برندینگ مطرح شود و کشاورزان و باغداران تشویق شوند تا این سبک کشاورزی خود که به نوعی حفظ کننده تنوع زیستی است را حفظ کنند و در نهایت سیستم‌های نظارتی هم کمک کننده باشند تا این سبک سنتی کشاورزی که طی زمان خیلی طولانی شکل گرفته و تکامل پیدا کرده، حفظ شود؛ مانند اتفاقی که امروز در باغستان سنتی قزوین در حال رقم خوردن است.

این کارشناس با اشاره به نمونه‌های میراث کشاورزی ثبت شده در جیاس گفت: در حال حاضر بر اساس اطلاعاتی که در سایت جیاس ثبت شده، اروپا پانزده سایت کشاورزی ثبت شده، آمریکای شمالی چهار سایت کشاورزی، آمریکای جنوبی سه سایت کشاورزی و آسیا بیشترین سایت‌های کشاورزی ثبت شده را دارد؛ البته تعدادی از این آمار در دست ثبت است و ۵۸ سایت را می‌شود نام برد که ایران هم در این بین رتبه خوبی دارد. به طور کلی در آسیا، کشور چین و ژاپن آمار خیلی بالایی از ثبت کشاورزی میراثی خود دارند و بیشترین سایت‌های ثبت شده در جهان را شامل می‌شوند.

وی گفت: در ایران هم نمونه‌های ثبت شده‌ای داریم، شامل؛ قنات ایران که نظام مهندسی و ساخت قنات ایران در میراث جهانی جیاس ثبت شده است. انجیر دیم استهبان در استان فارس و زعفران قائنات هم از موارد دیگری هستند که ثبت جهانی شده‌اند. باغستان سنتی قزوین هم که در دست ثبت است؛ مقیاس انجیر دیم استهبان را می‌شود همتراز باغستان سنتی قزوین دانست، بالغ‌بر ۲۶ هزار هکتار انجیر دیم در استان فارس زیر کشت است و با توجه به آن نظام کاشت، داشت و برداشتی که دارد، برای میراث جهانی فائو حائز اهمیت بوده و به ثبت رسیده است.

احمدی خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم در مقیاس جهانی هم نمونه‌هایی را بگوییم می‌توان به برنجکاری پلکانی چین در منطقه کوهستانی و تپه‌ای، مزارع سنتی چای در ژاپن، یک مدل کشاورزی در هند که این کشاورزی در عمق یک متر و بیست تا سه متری در زیر سطح دریا انجام می‌شود و دانشی را با خود به همراه داشته و طی زمان بسیار طولانی شکل گرفته است، اشاره کرد.

وی در ادامه بیان کرد: سبک کشاورزی در باغستان قزوین هم طی زمان‌های مختلفی از انباشت تجربیات نسل به نسل شکل گرفته و به این مرحله رسیده است. الان اگر بخواهیم به عنوان مثال در شمال یا جنوب کشورمان این کشاورزی را داشته باشیم قطعاً نمی‌توانیم چراکه علاوه بر مسائل مربوط به جغرافیا و اقلیم یک دانشی را به دنبال خودش دارد که باید ابتدا ثبت و به جهانیان شناسانده و عملی شود و این موضوع کمترین کار ممکن است.

برند شدن محصولات باغستان با ثبت جهانی

این کارشناس افزود: یکی از فواید ثبت جهانی، برند شدن در مقیاس جهانی یعنی پیدا کردن بازار در مقیاس جهانی با برند منطقه‌ای است. به عنوان مثال طبق گزارشات، انجیر استهبان در گذشته به لحاظ ارگانیک بودن و عدم استفاده از سموم و کود شیمیایی جزو کالاهای مرغوب بوده و فروش خیلی خوبی هم داشته اما توسط شرکت‌های دیگر مانند شرکت‌های چینی یا شرکت‌های مهم دیگر خریداری و با برند آن‌ها به بازار عرضه می‌شد. اما حالا با این سبک این فرصت پیش می‌آید که با برند منطقه‌ای و مستقیماً در بازار جهانی عرضه شود و سود حاصل از آن مستقیماً به باغداران و کشاورزان آن منطقه برسد. این نکته مهمی است که در بحث برندسازی جهانی مطرح است.

وی تصریح کرد: حتی این موضوع در مورد باغستان سنتی قزوین هم صدق می‌کند؛ محصولات باغستان سنتی قزوین، همین حالا هم در بازار به ارقام خیلی خوبی مبادله می‌شود ولی از آنجا که در بحث برندینگ خیلی کار نشده شناخته شده نیست و با واسطه این اتفاق صورت می‌گیرد. وقتی که ثبت جهانی صورت بگیرد، می‌توان سود حاصل از آن مستقیماً به باغدار برسد و به اقتصاد باغدار کمک می‌کند.

احمدی با اشاره به چرایی اهمیت حفظ باغستان سنتی قزوین تصریح کرد: می‌توانیم بگوییم باغستان سنتی قزوین چند عملکردی است یعنی فقط بحث تولید غذا و معیشت برای باغداران مطرح نیست. این تنها یک کارکرد باغستان سنتی قزوین است. باغستان سنتی قزوین مانند کمربند سبزی دور شهر قزوین را گرفته و این به لحاظ اقلیمی تعدیل‌کننده دمای شهر در مقیاس کوچک است. از طرفی وقتی بحث معضلات محیط زیستی را مطرح می‌کنیم به عنوان مثال در مورد دریاچه ارومیه، وقتی دریاچه ارومیه خشک شود بحران و معضلی که ایجاد می‌کند فقط در مقیاس دریاچه ارومیه نیست، طبق گزارشی که کارشناسان دادند اگر طوفان و ریزگردی اتفاق بیفتد، این معضل تا حد استان تهران هم گریبانگیر می‌شود.

این کارشناس محیط زیست در پایان اظهار کرد: در مورد باغستان قزوین هم همین طور است اگر ما باغستان سنتی را از دست بدهیم حتی در مقیاس کلان و ملی دچار بحران و  مشکل می‌شویم و می‌تواند استان‌های همجوار را هم درگیر کند و حتی می‌تواند دشت قزوین را دچار بحران کند، ضمن اینکه باغستان سنتی قزوین از طریق سیلاب سیراب می‌شود و با ذخیره کردن آب در سفره‌های زیرزمینی، تأمین‌کننده آب برای دشت قزوین است، یعنی تأمین‌کننده آب به منظور فعالیت‌های کشاورزی در دشت قزوین است.

انتهای پیام