حسن بن علی بن محمد(ع) مشهور به امام حسن عسکری، یازدهمین امام شیعیان و سیزدهمین معصوم؛ در ۸ ربیع‌الثانی سال ۲۳۲ هجری قمری در شهر مدینه متولد شده‌اند و در سن ۲۸ سالگی در هشتم ربیع الاول سال ۲۶۰ هجری قمری به شهادت رسیدند.

امام حسن عسکری (ع) فرزند دهمین پیشوای شیعیان، امام هادی (ع) است. مادر ایشان حُدیث یا حدیثه نام داشت ولی در برخی منابع نام مادر آن حضرت را سوسن، عسفان و سلیل نیز ذکر کرده‌اند.

امام حسن عسکری (ع) در سنین کودکی به همراه پدرشان به اجبار خلفای عباسی به عراق رفتند و در شهر سامرا که در آن زمان پایتخت عباسیان بود، ساکن شدند. ایشان بیشتر سال‌های زندگی خود به خصوص زمان امامت را نیز در سامرا و تحت نظر خلفای عباسی سپری کردند. چون خلفای عباسی از نفوذ و موقعیت اجتماعی امام نگران بودند، رفت و آمد شیعیان به منزل ایشان را کاملاً زیر نظر داشتند. امام (ع) نیز از طریق نمایندگان خود با شیعیان در ارتباط بودند. یکی از این نمایندگان عثمان بن سعید نام داشت که نایب خاص امام زمان (عج) نیز بود.

القاب امام حسن عسکری (ع)

برخی از لقب‌های امام یازدهم هادی، نقی، رفیق، صامت، خالص، سراج، تقی و زکی گفته شده است ولی مشهورترین لقب ایشان عسکری است؛ عسکر نام غیر مشهور سامرا و به معنای محل استقرار نظامیان است.

عسکری منسوب به عسکر است و از آنجا که ایشان بیشتر عمر خود را به اجبار در سامرا زندگی کردند به امام حسن عسکری (ع) مشهور شدند؛ همچنین در برخی منابع کنیه‌های ایشان ابومحمد، ابوالحسن، ابوالحجه و ابوالقائم نام برده شده است.

همسر و فرزندان امام حسن عسکری (ع)

نام‌های متعددی مانند نرجس، ریحان، سوسن، صقیل و مریم برای همسر امام حسن عسکری (ع) در منابع گفته شده است و اطلاعات دقیق در این موضوع در دسترس نیست؛ شاید یکی از دلایل آن پنهان نگه‌داشتن تولد امام مهدی (عج) بوده است. در روایت رایج بین مردم گفته می‌شود که نرگس خاتون دختر امپراطوری روم شرقی، همسر امام یازدهم و مادر مهدی موعود (عج) است.

طبق اکثر منابع شیعه، امام زمان (عج) تنها فرزند امام حسن عسکری (ع) است و بعد از ایشان نیز به امامت رسیدند. در برخی منابع دیگر گفته شده است که آن حضرت ۳ پسر و ۳ دختر داشتند.

امامت امام حسن عسکری (ع)

امام حسن عسکری (ع) در سال ۲۵۴ هجری قمری و پس از شهادت پدر بزرگوارشان، بر طبق وصیت و احادیث امام هادی (ع) به امامت رسیدند. امامت ایشان به مدت شش سال ادامه داشت.

شهادت امام حسن عسکری (ع)

امام حسن عسکری (ع) در مدت شش سال امامت خود با سه خلیفه عباسی به نام‌های معتز، مهتدی و معتمد هم‌عصر بودند که هرکدام تلاش می‌کردند امام را به شهادت برسانند؛ سرانجام امام حسن عسکری (ع) در ۸ ربیع‌الاول سال ۲۶۰ هجری قمری در شهر سامرا، به دستور معتمد عباسی به وسیله خوراندن زهر به ایشان به شهادت رسیدند.

پیکر پاک این امام بزرگوار در کنار مرقد پدرش در سامرا دفن شد. بعدها در این مکان زیارتگاهی ساخته شد که به حرم عسکریین مشهور است و از زیارتگاه‌های شیعیان در عراق به شمار می‌آید.

فعالیت‌های علمی و سیاسی امام حسن عسکری (ع)

امام عسکری (ع) به دلیل شرایط نامساعد و تنگناهای شدید حکومت عباسی، در گسترش دانش بی‌کران خود در همه‌ی جامعه پیروزی چندانی به دست نیاورد؛ اما شاگردانی تربیت کرد که هرکدام در گسترش معارف اسلام و رفع شبهات دشمنان، نقش مؤثر و ارزنده‌ای داشتند.

امام عسکری (ع) با وجود همۀ محدودیت‌ها و کنترل‌های دستگاه خلافت، یک زنجیره فعالیت‌های سیاسی سری را رهبری می‌کرد که با گزینش شیوه‌های پنهان کاری، از چشم جاسوسان دربار، به دور می‌ماند.

برای نمونه، عثمان بن سعید عمری، از نزدیک‌ترین و صمیمی‌ترین یاران امام(ع) در پوشش روغن فروشی فعالیت می‌کرد. شیعیان و پیروان آن حضرت، اموال و وجوه خود را به او می‌رساندند و او آن‌ها را در ظرف‌های روغن قرار داده، به حضور امام(ع) می‌رساند.

از دیگر فعالیت‌های سیاسی امام عسکری(ع)، تقویت و توجیه سیاسی رجال مهم شیعه، برابر فشارها و سختی‌های مبارزات سیاسی، برای حمایت از آرمان‌های بلند تشیع بود. از آن جا که شخصیت‌های بزرگ شیعه در فشار بیشتری بودند، امام به تناسب مورد، آنان را راهنمایی می‌کرد و روحیۀ آنان را بالا می‌برد. همچنین می‌کوشید صبر و آگاهی آنان در برابر فشارها، تنگناها و تنگدستی‌ها فزونی یابد تا بتوانند مسئولیت بزرگ اجتماعی و سیاسی و وظایف دینی خود را به خوبی انجام دهند.

در ادامه احادیثی از امام حسن عسکری (ع) را می‌خوانید:

لا تُمارِ فَیَذْهَبَ بَهاؤُکَ وَ لا تُمازِحْ فَیُجْتَرَأَ عَلَیْکَ: جدال مکن که ارزشت می‌رود و شوخی مکن که بر تو دلیر شوند.

کَفاکَ أدبا تَجنُّبُکَ ما تَکرهُ مِن غَیرکَ: در مقام ادب همین بس که آنچه برای دیگران نمی‌پسندی، خود از آن دوری کنی.

لَیْسَتِ الْعِبادَةُ کَثْرَةُ الصّیامِ وَالصَّلاةِ، وَ إنَّمَا الْعِبادَةُ کَثْرَةُ التَّفَکُّرِ فی أمْرِ اللهِ: عبادت در زیاد انجام دادن نماز و روزه نیست، بلکه عبادت با تفکّر و اندیشه در قدرت بی منتهای خداوند در امور مختلف است.

أَقَلُّ النّاسِ راحَةً أَلْحُقُودُ: شخص کینه‌ای، کم آسایش ترین مردم است.

أَلْغَضَبُ مِفْتاحُ کُلِّ شَرٍّ: خشم و غضب، کلید هر گونه شرّ و بدی است.

انتهای پیام