به گزارش ایسنا سازمان ملل هر ساله ۲۳ مارس (۳ فروردین) را به عنوان روز جهانی هواشناسی گرامی می‌دارد. این روز که سالروز تاسیس سازمان جهانی هواشناسی در سال ۱۹۵۰ است، هر ساله با تعیین شعاری ویژه همراه می‌شود و به موضوعات متنوعی می‌پردازد.
پیش‌تر شعار سال ۲۰۱۵ «دانش اقلیم‌شناسی برای عمل اقلیمی»، ۲۰۱۶ «اقلیم آینده: گرم‌تر، خشک‌تر و مرطوب‌تر»، سال ۲۰۱۷ «درک بهتر ابرها»، سال ۲۰۱۸ «آماده‌باش جوی؛ هوشیاری اقلیمی»، سال ۲۰۱۹ «خورشید، زمین و آب و هوا»، سال ۲۰۲۰ «اقلیم و آب»، سال ۲۰۲۱«اقیانوس، وضعیت هوا و اقلیم ما»، سال ۲۰۲۲ «هشدارهای اولیه و اقدامات اولیه»، سال «۲۰۲۳» آینده وضعیت هوا، اقلیم و آب در گذر نسل‌ها و سال ۲۰۲۴ «خط مقدم اقدام اقلیمی» تعیین شده بود
شعار سال جاری میلادی (۲۰۲۵) سازمان جهانی هواشناسی «همه با هم به سوی رفع خلاء هشدارسریع» است. این سازمان از تمامی کشورهای جهان برای مشارکت در این خصوص درخواست کرده است.
سیستم‌های هشدار زودهنگام نقشی اساسی در کاهش اثرات بلایای طبیعی دارند. این سامانه‌ها با فراهم کردن امکان پیش‌بینی و آمادگی در برابر خطراتی مانند طوفان‌ها، سیل‌ها و موج‌های گرمایی، نقش مهمی در حفاظت از جان میلیون‌ها نفر ایفا می‌کنند.
چرا شعار «همه با هم به سوی رفع خلاء هشدارسریع» انتخاب شد؟
سازمان جهانی هواشناسی امسال هفتاد و پنجمین تاسیس خود را می‌گذراند و در طول این مدت پیشرفت‌های مهمی در پیش‌بینی‌های هواشناسی صورت گرفته است، با این حال هنوز شکاف‌هایی در دقت پیش‌بینی‌ها، شبکه‌های مشاهده و دسترسی به برخی داده‌ها وجود دارد که شعار سال جاری این سازمان نیز بر همین اساس است.
سازمان جهانی هواشناسی به‌عنوان نهاد تخصصی سازمان ملل در حوزه آب‌وهوا، از طریق ۱۹۳ کشور عضو در حال گسترش همکاری‌های بین‌المللی برای کاهش شکاف‌های موجود در هشدارهای زودهنگام است چرا که همکاری جهانی می‌تواند به ایجاد سیستم‌های هشدار زودهنگام جامع منجر شود.
ضرورت توسعه سیستم‌های هشدار زودهنگام در شرایط تغییرات اقلیمی
بر اساس گزارش سازمان جهانی هواشناسی سال ۲۰۲۴ به‌عنوان گرم‌ترین سال ثبت‌شده در تاریخ شناخته شده است. این افزایش دما موجب تغییرات شدید در الگوهای جوی شده و تعداد و شدت بلایای طبیعی را افزایش داده است؛ توفان‌های استوایی، بارندگی‌های سیل‌آسا، امواج طوفانی، خشکسالی‌های مرگبار و آتش‌سوزی‌های گسترده از جمله پدیده‌هایی است که مناطق مختلف جهان را تهدید می‌کند. این چالش‌ها تنها خسارات لحظه‌ای به بار نمی‌آورند بلکه پیامدهای اجتماعی و اقتصادی بلندمدتی به‌دنبال دارند که پس از فروکش کردن بحران نیز ادامه می‌یابد.
این شرایط اهمیت بهبود و توسعه سیستم‌های هشدار زودهنگام را بیش از پیش نمایان کرده است. اتخاذ رویکردهای پیشگیرانه و همکاری بین‌المللی در زمینه تقویت سامانه‌های پیش‌بینی و واکنش سریع می‌تواند تأثیرات مخرب این پدیده‌ها را کاهش دهد و جوامع را در برابر تغییرات اقلیمی مقاوم‌تر کند.
طرح «هشدارهای زودهنگام برای همه» تاکنون پیشرفت‌های قابل‌توجهی در زمینه کاهش تلفات انسانی، حمایت از معیشت و افزایش تاب‌آوری جوامع داشته است البته با شدت یافتن خطرات اقلیمی، سرعت اجرای این طرح نیز باید افزایش پیدا کند و بر همین اساس نیز در مرحله جدید این رویکرد، لازم است که همکاری‌های بین‌المللی برای حمایت از توسعه سیستم‌های هشدار زودهنگام تقویت شود.
افزایش جهانی ظرفیت هشدار زودهنگام
بر اساس داده‌های سازمان جهانی هواشناسی سال گذشته میلادی ۱۰۸ کشور توانایی لازم را برای صدور هشدار زودهنگام داشتند که نسبت به سال ۲۰۱۵ که این تعداد ۵۲ کشور بود، حدود دو برابر شده افزایش یافته است.
رشد چشمگیر کشورهای کمتر توسعه‌یافته در زمینه صدور هشدارهای زودهنگام
همچنین بر اساس اطلاعات دیگری از سازمان جهانی هواشناسی در میان کشورهایی که ظرفیت سیستم‌های هشدار زودهنگام خود را تقویت کرده‌اند، کشورهای کمتر توسعه‌یافته بیشترین پیشرفت را داشته‌اند همچنین کشورهای محصور در خشکی و کشورهای جزیره‌ای کوچک در حال توسعه از نرخ پیشرفت جهانی فراتر رفته‌اند.
این روند نشان می‌دهد که با وجود آسیب‌پذیری بالای این کشورها در برابر بلایای طبیعی و تغییرات اقلیمی، تلاش‌های گسترده‌ای برای افزایش تاب‌آوری و توسعه سیستم‌های هشدار زودهنگام اشده است.
رشد ۳۹ درصدی کارآمدی سیستم‌های هشدار زودهنگام در سراسر جهان
بر اساس داده‌های دیگری نیز میانگین جهانی شاخص جامعیت سیستم‌های هشدار زودهنگام چندخطره از ۰.۳۵ در سال‌های گذشته به ۰.۴۹ در سال ۲۰۲۴ افزایش یافته است. این رقم نشان‌دهنده رشد ۳۹ درصدی در پوشش و کارآمدی این سیستم‌ها در سطح جهان است. به نظر می‌رسد افزایش این شاخص بیانگر ارتقای توانایی کشورها در پیش‌بینی، هشدار و واکنش به مخاطرات طبیعی است که نیاز به همکاری بیشتر در زمینه توسعه و تکمیل این سامانه‌ها را دارد.
پیش‌بینی‌های کلان بر اساس داده‌های تمامی کشورهای عضو سازمان جهانی هواشناسی است
سازمان جهانی هواشناسی به منظور گسترش این سامانه‌ها، کاهش شکاف یا افزایش دسترسی به هشدارهای اولیه از همه کشورها برای همکاری در این زمینه درخواست کرده است. سحر تاجبخش - رئیس سازمان هواشناسی کشور- در گفت و گو با ایسنا در خصوص تاثیر همکاری بر پیش‌بینی‌های سطح کلان هواشناسی می‌گوید: اطلاعاتی که سازمان هواشناسی جهانی منتشر می‌کند به‌ویژه هشدارها بر اساس داده‌هایی است که کشورهای عضو تولید می‌کنند. ایران یکی از کشورهایی است که تقریباً همگام با این استانداردها حرکت و در ارائه داده‌های دقیق مشارکت می‌کند.
وی می‌افزاید که به عنوان نمونه دسترسی به اطلاعات هواشناسی در برخی کشورهای آفریقایی و جنوب آسیا محدود است بنابراین سازمان هواشناسی جهانی ابتدا به این کشورها و سپس به کشورهای در حال توسعه برای بهبود ظرفیت‌های پیش‌بینی کمک می‌کند.
رئیس سازمان هواشناسی کشور با تأکید بر نقش اسناد بالادستی ملی در توسعه شبکه پیش‌بینی و پایش داده‌ها خاطرنشان می‌کند که سازمان هواشناسی در مسیری که استانداردهای بین‌المللی و اسناد بالادستی ملی تعیین کرده‌اند، گام برمی‌دارد و تلاش می‌کند تا کیفیت خدمات خود را ارتقا دهد.
تاجبخش به بازخوردهای مردمی و نظرات متخصصان اشاره می‌کند و می‌گوید: براساس نظرسنجی‌های ایسپا و تحلیل نظرات کاربران، در سال‌های گذشته دقت پیش‌بینی‌ها ارتقا یافته است. به‌طور قطع با تقویت شبکه دیدبانی و توسعه فناوری‌های مرتبط، کیفیت تولید محصولات هواشناسی و ارائه خدمات نیز افزایش خواهد یافت.
صدور هشدار سریع؛ یک مسئولیت حیاتی و چند وجهی
صادق ضیاییان - رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا - نیز در گفت‌وگو با ایسنا درباره وضعیت زیرساخت‌ها برای انجام پیش‌بینی دقیق‌تر یا ارائه هشدارهای زودهنگام نیز اظهار می‌کند: هشدار زودهنگام اولین بار سال ۲۰۲۲ توسط آنتونیو گوترش - دبیرکل سازمان ملل متحد - اعلام و با برگزاری نشست طرح اقلیم کاپ ۲۷ مصوب شد.
وی در ادامه می‌گوید: هدف از این شعار صدور هشدار زودهنگام یا به‌هنگام و ارسال آن به دست مخاطبان نهایی، افراد در معرض خطر بود.
رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا تاکید می‌کند که راه‌اندازی چنین سامانه هشدار سریع دارای چند وجه متفاوت است و می‌گوید: مسئولیت راه‌اندازی و امکان آن به دست یک دستگاه اجرایی نیست. به عنوان مثال مسئولیت سازمان هواشناسی دریافت اطلاعات است که کسب اطلاعات نیز نیازمند زیرساخت‌هایی برای افزایش دقت پیش‌بینی زمان و مکان است.
زیرساخت‌های ایران از جهان فاصله می‌گیرد
ضیاییان ادامه می‌دهد: زیرساخت‌های ایران در حال فاصله گرفتن از کشورهای توسعه یافته است. این کشورها به‌شدت در زمینه زیرساخت‌ها پیشرفت کردند؛ از رادارهای مختلف و تجهیزات زمینی برای رصد جو استفاده می‌کنند و ماهواره‌ها و تجهیزاتی را در جو بالا برای رصد کامل به کار می‌گیرند.
وی می‌افزاید: از سوی دیگر کشورهای پیشرفته از تجهیزاتی برای آنالیز، تحلیل و تجهیزات سخت‌افزاری برای اجرای مدل‌ها اسنفاده می‌کنند. اساسا یکی از مراکزی که منجر به توسعه در واقع علم کامپیوتر یا پردازنده‌ها در سطح جهان شد، هواشناسی بود. علم هواشناسی نیازمند پردازنده‌های بسیار قوی و ابر کامپیوترهاست تا پردازش داده‌های فراوانی که از سراسر جهان جمع می‌شود را انجام دهد. به عنوان مثال هوای اروپا بر ایران تاثیر گذار است و بر همین اساس برای پیش‌بینی و رصد باید داده‌های کل دنیا پردازش شود.
امیدمان به بهبود شرایط است
رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا اظهار می‌کند: این سامانه‌ها نیازمند قدرت پردازش بسیاری است اما در کشور با مشکلاتی روبرو هستیم. حال امید داریم که شرایط در سال‌های پیش رو بهبود یابد.
تاثیر مسائل مالی و تحریم‌ها در عدم تامین زیرساخت‌های پیشرفته
ضیاییان در پایان درباره علت عدم تامین زیرساخت‌ها می‌گوید: عدم تامین زیرساخت‌ها به دلایل مالی و آثار تحریم‌ها مربوط است البته باید در رابطه با اختصاص اعتبارات در بخش پیشگیرانه نیز نگاه مثبتی ایجاد شود چرا که با سرمایه گذاری یا اختصاص بودجه مناسب در بخش پیشگیرانه می‌توان از خسارات بعدی جلوگیری کرد.
انتهای پیام
نظرات