در واقع مردم نقاط مختلف با سنت‌هایی دیرینه به استقبال عید نوروز رفته و آمدن فصل بهار را بشارت می‌دهند که نوروزخوانی یکی از این آئین‌ها به‌شمار می‌رود. به این صورت که برای اجرای نوروزخوانی مردانی در کوچه‌ها و خیابان‌ها حضور می‌یافتند و اشعاری در وصف بهار یا ذکرهایی با مفاهیم مذهبی به صورت بداهه یا از روی حافظه می‌خواندند.

 این اشعار به زبان فارسی با لهجه‌های محلی و بیشتر به صورت ترجیع‌بند بود و توسط یک یا چند شخص همزمان خوانده می‌شد. البته اجرای این آئین و مراحل آن در شهرهای مختلف یکسان نبوده‌ است.  

امسال نیز تنها باقی‌مانده نسل قدیم نوروزخوانان خطه خراسان رضوی در کوچه و خیابان با نوای خوش خود، نوید فرارسیدن بهار را به مردم داد و به این ترتیب شور و شوقی وصف نشدنی در جامعه به راه ‌انداخت.

حاج محمد طاحونی، از پیشکسوتان این عرصه در خراسان رضوی، به ایسنا گفت: یکی از سنت‌هایی که درگذشته در آستانه نوروز انجام می‌گرفت، نوروزخوانی بود. کسانی در کوچه و دشت، با اشعاری در وصف نوروز، با لهجه محلی آواز می‌خوانند و مردم در حال و هوای بهاری، از زنده شدن دوباره طبیعت خوشحال و سرحال هستند.

وی با بیان این‌که از زمان کودکی با آیین نوروزخوانی آشنا شده‌ام، عنوان کرد: در گذشته نوروز حال و هوای دیگری داشت. اگر چه وضع مالی خوب نبود ولی دل‌خوشی و همبستگی خوبی وجود داشت و احترام بزرگترها به‌ خوبی حفظ و همه اقوام از حال یکدیگر خبر داشتند.

طاحونی ادامه داد: روز اول عید، کسانی که خوش‌صدا بوده و طبع شعر داشتند، با نوای خود، رسیدن نوروز و عید را در کوچه و محل خبر می‌دادند و کوچه به کوچه را طی می‌کردند و اهالی نیز به پاداش این خبر خوب، به آن‌ها شیرینی و عیدی می‌دادند. نوروزخوانی حتی در محافل خانوادگی نیز اجرا می‌شد.

وی افزود: مدت ۱۰ سال است دوباره این آیین زنده شده و دوباره اشعاری در آستانه فرارسیدن بهار خوانده می‌شود ولی اکنون به‌ جای راه رفتن در کوچه و محله در مکانی خاص این مراسم اجرا و اشعار خوانده می‌شود.

این پیشکسوت آیین‌های سنتی در خراسان رضوی خاطرنشان کرد: نوروزخوانی در کنار صدای خوش، زیبایی آن در دف‌نوازی، دو سازه، دُهُل و سُرنا است که به نوای زیبای خواننده می‌افزاید.

وی گفت: نوروزخوانی در کشورمان با زبان‌های ترکی، مازندرانی و فارسی اجرا می‌شود که به اذعان کارشناسان موسیقی زبان فارسی را همه درک می‌کنند و می‌فهمند؛ بحمدالله من توانسته‌ام این هنر را به دست گرفته و اجرا کنم.

طاحونی تصریح کرد: نوروزخوانی را از زمان کودکی فراگرفته‌ام؛ گرچه سواد خواندن و نوشتن را در دوران سربازی آموختم ولی حافظه قوی‌ام مرا یاری کرد تا اشعار در ذهنم بماند و این آیین را اجرا کنم.

وی با اشاره به این‌که اشعار نوروزخوانی در گذشته به ‌خوبی اجرا نمی‌شد و اشعار قطعه‌قطعه بر اساس آنچه در ذهن افراد وجود داشت، ‌خوانده می‌شد، گفت: اکنون شعر نوروز را با وزن و پشت سر هم می‌توانم بخوانم.

طاحونی با اشاره به این‌که اسفندماه در زمستان، به ماه نوروز نیز معروف است، گفت: در اشعار نوروزخوانی، ابتدا فرا رسیدن نوروز را خبر می‌دهیم و بعد اشعار مربوط به بهار می‌آید.

وی ادامه داد: آن زمان یکی از رسوم، قول گرفتن برای تهیه لباس نو از طرف پدر و قول پخت پلو شب عید از طرف مادر بود که فقط یک‌ تکه‌لباس (پیراهن و یا شلوار) برای‌مان تهیه می‌شد و اگر پیراهن‌مان بهتر بود، پنبه را جمع و نخ می‌کردند و با پارچه کرباس برای‌مان شلوار با دست می‌دوختند و با رنگ طبیعی سیاه می‌کردند. برای تهیه پلو شب عید نیز ۲ سیر و نیم برنج و رشته (خوش‌دری) تف می‌دادند و به برنج اضافه می‌کردند تا همه سیر شویم.

وی افزود: هشت ساله بودم؛ شب عید و چند ساعت از شب گذشته بود و خبری از پلو مادرم نیامد که طبع شعر من گُل کرد و به مادرم گفتم؛

ننه تا کی به انتظار پلو ترک خُو کُنُم

ترسُم پولو نباشَه و از غصه تُو کُنُم

این پیشکسوت آیین‌های سنتی در خراسان رضوی گفت: امروز آیین‌ها کم‌رنگ شده و نسل جوان با آیین‌ها بیگانه‌اند. البته کم‌کاری دستگاه‌های فرهنگی و صدا و سیما باعث شده برنامه‌های خارجی محبوب‌تر شود و شعرهای بی‌وزن و قافیه و کم‌محتوا به جوانان تحمیل شود ولی در آیین‌ها، شعرها و سنت‌های خودمان بر اساس داستان زندگی قدیمی‌ها اشعاری سروده شده که قابل‌فهم‌تر و دارای محتوا و مفهوم بهتری است.

وی با بیان این‌که آیین‌های محلی و سنتی باید آموزش داده شود، گفت: خوشحالم هنرمندان به هر اطلاعاتی که نیاز داشتند، در اختیار آن‌ها قرار داده و آموزش‌های لازم را به آن‌ها داده‌ام و هر کس تمایل داشته باشد، این هنر را یاد بگیرد، با دل و جان به او یاد می‌دهم.

طاحونی با اشاره به این‌که در جشنواره‌های خارجی از جمله کشورهای بلاروس، چین، مالزی، دبی و اوکراین و... نیز حضور داشته‌ام، اضافه کرد: اشعاری برای مناسبت‌ها و ایام ویژه نوشته‌ام و در اختیار فرزندانم گذاشته‌ام ولی به‌ صورت کتاب چاپ نشده است.

وی افزود: در خانه هم شعر می‌خوانم؛ گرچه سال‌هاست همسرم بیمار است و حالِ خوشی ندارم اما این‌چنین برایش می‌خواندم؛

چشم سیهت سرمه به مثقال بَرد

 اَبروی کجت دل مرا از حال برد

موهای سیاه که ریخته‌ای بر سر دوش

عقل از سر بچه‌های شیرخوار برد

اول به رنگ زرد من نگاه کو

دوم بنشین و چشمانت سیاه کن

سوم بنشین بر تخت عدالت

چهارم تو درد عاشق را دوا کن

این پیشکسوت آیین‌های سنتی در خراسان رضوی با اشاره به این‌که پدرم و عمو و اقوام دیگرم نیز خواننده شعرهای آیینی بودند، افزود: در موضوع نوروزخوانی میر شبان که چوپان بود و عموی خودم، نوروزخوانی می‌کرد و من در کنار آن‌ها، وقتی شعر را جابه‌جا می‌خواندند، تلاش می‌کردم ابیات را به هم وصل کنم که این‌گونه شده است؛

نوروز آمد فصلِ بهارَ، حالا نوروزَ یاران

بیا دشت و بیابون لاله زاره، حالا نوروزَ یاران

مو رفتُم دشت و صحرا گل بچینُم، حالا نوروزَ یاران

بجای گل مُرُم دیدن یارا، حالا نوروز یاران

حالا نوروز یاران، روز نوروز یاران

بین هم رو ببینِم، دنیا چند روزِ یاران

که نوروز آمد و باز سال گردید، حالا نوروز یاران

روان گردِم برای دید و بازدید، حالا نوروز یاران

بگردیم شهر به شهر روستا به روستا، حالا نوروز یاران

به نزد قوم و خویشان دور و نزدیک، حالا نوروز یاران

حالا نوروز یاران، روزِ نوروزِ یاران

بین هم را ببینم، دنیا چند روز است

بین هم را ببینم دنیا پنج روزِ یاران

که نوروز آمد و باز سال نو شد، حالا نوروزِ یاران

قِباهای کُهنه در بر بود و نو شد، حالا نوروزِ یاران

مو رفتم صبح نوروز با سلامِش، حالا نوروزِ یاران

بپرسید او که احوالت چطور شد؟ حالا نوروزِ یاران

حالا نوروز یاران، روز نوروز یاران

بین هم را ببینم، دنیا چند روزِ یاران

که نوروز آمد و یک‌باره شو شد، حالا نوروزِ یاران

خدا کم نون جو بود و پلو شد، حالا نوروزِ یاران

الهی الهی پیر ناداری بسوزَ، حالا نوروزِ یاران

که دستای مرد و زن پُر جو شد، حالا نوروزِ یاران

 حالا نوروز یاران روز نوروز یاران

بین هم را ببینم دنیا چند روز یاران

اگر یاروم با مو یکرنگ و باشه، حالا نوروزِ یاران

صدای نالَیُم چو زنگ و باشه، حالا نوروزِ یاران

روُم صبح نوروز با سلامش، حالا نوروزِ یاران

اگر راهُم دو صد فرسنگ و باشه، حالا نوروزِ یاران

حالا نوروز یاران روز نوروز یاران

بین هم را ببینم دنیا چند روز یاران

با این همه چند سالی است که با هدف احیاء این سنت قدیمی، نوروزخوانی در بعضی روستاها و شهرهای خطه خراسان برپا می‌شود که گاه اجرای این آئین با نواختن سازهایی همچون دهل و سرنا همراه است.

انتهای پیام