گرم و نرم، سبک و ظریف بودن از ویژگی‌های آن بوده، اما بسیار گران قیمت است؛ طرفدار بسیار دارد از خاورمیانه گرفته تا اروپا، اما آنچه که نصیب همه تولیدکنندگان مواد اولیه‌اش یعنی کُرک بزهای معروف خراسان جنوبی می‌شود تنها ۱۰۰ میلیون تومان ناقابل در سال است.
به گزارش ایسنا، تنها چندین کشور در دنیا هستند که قطب تولید کرک در جهانند و چین، مغولستان و ایران از آن جمله‌اند؛ قسمت عمده‌ای از کرک تولیدی خراسان جنوبی به صورت خام از طریق کشور افغانستان به چین صادر شده و قسمت کمی از آن نیز روانه استان‌های سمنان، کرمان و خراسان رضوی می‌شود تا در کارخانه سورتینگ خالص سازی شده و به سوی کشورهای انگلیس، آلمان، ایتالیا و هند روانه شود.
در واقع می‌توان گفت ایران از سود مالی یک و نیم میلیارد دلاری جهان از تولید لباس‌های گران قیمت با کرک هیچ عایدی ندارد و از طرف دیگر اروپایی‌ها کرک خریداری شده از ایران را به قیمت‌های گزاف از طریق لباس‌های کرکی دوباره به ایرانی‌ها می‌فروشند!
قصه تلخ خام‌فروشی
مرضیه شهابادی، بانویی از اهالی سربیشه است که به ظرفیت منطقه خود پی برده و چندین سال است برک بافی را انجام می‌دهد، وی در گفت‌وگو با ایسنا گفت: ثابت شده کرک، خاصیت درمانی داشته و از میگرن و دردهای سینوزیت جلوگیری می‌کند.
وی با بیان اینکه شهرستان سربیشه قطب تولید بز کرکی است، افزود: سال‌هاست در کارگاه خود که ۲۰ نفر در آن مشغول به کارند کرک را از دامدار خریداری کرده و پس از حلاجی کردن، ریسندگی و بافندگی، انواع پارچه‌ها را تولید می‌کنیم.
شهابادی با تاکید بر استفاده از خلاقیت و حفظ ضائقه مشتری در تولید پارچه، تصریح کرد: صفر تا صد کار را خود انجام می‌دهیم، اما مهم‌ترین مشکلات ما گران بودن مواد اولیه و صددر شدن کرک به صورت خام از کشور است.
پارچه‌های زیبای کرکی را نشانم می‌دهد و می‌گوید: بسیار نرم و مقاوم بوده، اما به دو دلیل گران بودن و عدم شناخت مشتری خاصی ندارد؛ در حالی که بییار برای زمستان مناسب است.
کرک را با قیمت بالا می‌خریم
وی با بیان اینکه کرک کمیاب نیست، اما متاسفانه با قیمت بالا تهیه می‌شود، تصریح کرد: پازچه‌های تولیدی نیز به علت قیمت زیاد مشتری خاص خود را دارد و گاهی توریست‌های آلمانی و سوئدی بیشتر از آن خرید می‌کنند.
این هنرمند با بیان اینکه مردم آشنایی چندانی با این پارچه‌ها ندارند؛ با اینکه یک از قطب‌های اصلی تولید بز کرکی در کشور هستیم، ادامه داد: گاهی تولیدات روی دستمان می‌ماند و توصیه این است حداقل راه صادراتی برای فروش محصولات تولیدی باز شود.
شهابادی با بیان اینکه برک بافی ۶۰ سال پیش منسوخ شد، اما در سال ۹۴ دوباره احیا شد، بیان کرد: در سال ۹۸ خانه برک مود راه‌اندازی و در آذرماه ۱۴۰۰ ثبت ملی شد که کمک زیادی در معرفی و افزایش تولیدات خواهد داشت.
وی با بیان اینکه پیشنهاد این است که پارچه برک با تبلیغات گسترده به استان‌های و حتی کشورها معرفی شود، افزود: توسعه صادرات پارچه‌های تولیدی کمک زیادی به ارزآوری در این عرصه خواهد کرد؛ حال آنکه در این حوزه کار زیادی صورت نگرفته و تنها به خام فروشی بسنده کرده‌ایم.
برک بافی با شماره ۸۱۰ در فهرست آثار ملی کشور(ناملموس) به ثبت رسیده است.
حفظ بانک ژن بزهای کرکی
محمدرضا زرگری، مدیر جهاد کشاورزی سربیشه نیز به ایسنا گفت: مراکز و ایستگاه‌های اصلاح نژادی به عنوان هسته‌های بارز ژنتیکی بوده و باعث ایجاد بانک ژن و حفظ نژاد دام هستند.
وی با بیان اینکه مرکز پرورش و اصلاح نژاد بز کرکی خراسان جنوبی در ۱۸ کیلومتری شهرستان سربیشه در کنار جاده سربیشه – نهبندان قرار دارد، افزود: این ایستگاه فعالیت‌های فنی، علمی و اصلاح نژادی خود را با خرید بزهای کرکی از گله های دامداران منطقه در سال ۱۳۷۸ به طور رسمی آغاز کرد.
زرگری ادامه داد: مقاومت زیاد این نژاد به شرایط سخت و توان تولیدی آن در شرایط خشکسالی، از خصوصیات آن بوده، اما شهرت این نژاد به دلیل تولید کرک بوده که در نژادهای خالص بیش از ۸۰ درصد بدن آنها از کرک پوشیده شده است.
وی با بیان اینکه خصوصیت دیگر این بزها تولید شیر و دوقلوزایی است، افزود: تمامی فعالیت‌های مدیریتی و اصلاح نژادی؛ از جمله عملیات ثبت مشخصات وزن کشی، همزمان سازی فحلی و جفت گیری کنترل شده، واکسیناسیون و سایر موارد در این مرکز انجام می‌گیرد.
مدیر جهاد کشاورزی سربیشه با اشاره به بز کرکی و ویژگی‌های آن، اظهار کرد: گروهی از بزها علاوه بر شیر و گوشت محصول دیگری نیز تولید می‌کنند که کرک نامیده می‌شود؛ بز کرکی در آب و هوای به خصوصی پرورش می یابد و آب و هوای خشک و بدون رطوبت برای پرورش آن مناسب است؛ بنابراین مناطق استوایی، حاشیه و قسمت‌های خشک کویری و حتی نواحی خشک سردسیر برای بز کرکی مناسب بوده و در مناطق مرطوب هرگز نمی‌تواند پرورش یابد.
زرگری ادامه داد: از نظر پوشش عموما دو تیپ بز وجود دارد که شامل؛ بزهای یک پوششی مانند بزهای مرغزکه در کوهستان موهر تولید می‌کنند و بزهای دو پوششی که کرک و مو تولید می‌کنند؛ است و بز کرکی خراسان جنوبی دو پوششی است.
وی با بیان اینکه بزهای بومی خراسان جنوبی توده‌های بز کرکی هستند که بیش از ۵۰ درصد و حتی در نمونه‌هایی ۸۰ تا ۹۰ درصد از پوشش بدن آنها کرک است، ادامه داد: فصل جفت گیری شهریور و مهر و زایش در بهمن و اسفند است.
زرگری با اشاره به تولید کرک، بیان کرد: الیاف دامی توسط دو نوع فولیکول موجود در پوست بوجود می‌آید و رشد الیاف نیز به فعالیت فولیکول‌ها بستگی دارد؛ الیاف مو توسط فولیکول‌های اولیه و الیاف کرک توسط فولیکول‌های ثانویه ایجاد می‌شود.
وی تصریح کرد: مهم‌ترین استفاده کرک در تهیه لباس‌های زمستانی بوده و لباس تهیه شده از آن، بسیار زیبا، سبک، گرم و ظریف است؛ به همین سبب مشتریان زیادی در کشورهای خارجی دارند؛ کرک خاصیت جذب رطوبت دارد و همچنین به آسانی شعله ور نمی شود؛ به همین دلیل در صنعت نیز از آن استفاده می‌شود.
زرگری با بیان اینکه کرک مو کشی شده و تمیز با قیمت‌های بسیار بالایی در دنیا خرید و فروش می‌شود، تصریح کرد: عوامل موثر در ارزش کرک شامل؛ نسبت بالای کرک به مو در بیده؛ ظرافت بیشتر تارهای کرک، بلندی طول کرک، تمیز بودن و رنگ، است.
وی با بیان اینکه کرک سفید بالاترین قیمت را داشته و بعد از آن کرک‌های قهوه‌ای، خاکستری، آهویی و سیاه دارای ارزش هستند، بیان کرد: هر اندازه بیده کرک کمتر به گرد و خاک، عرق، خار و خاشاک آلوده باشد، قیمت آن بیشتر می‌شود.
زرگری با اشاره به اهداف ایجاد مرکز اصلاح نژاد بز کرکی خراسان جنوبی، افزود: ترویج و حفظ ذخایر ژنتیکی بز کرکی منطقه، رشد کمی و کیفی تولید کرک و تامین مواد اولیه صنایع و کارخانجات و فراهم کردن امکان توسعه پایدار بز کرکی منطقه از جمله اهداف اصلی و کاهش قطر الیاف کرک به کمتر از ۱۷ میکرون، کاهش درصد مو در کرک و افزایش طول الیاف به پیش از ۳۰ میلی متر، افزایش یکدستی رنگ و گسترش ژن‌های مطلوب و کاهش همخونی منطقه خراسان جنوبی از مناطق کوهستانی و کویری، از جمله اهداف فرعی است.
کرک و فرصت اشتغالزایی
مدیر جهاد کشاورزی سربیشه با بیان اینکه در مناطق مرزی بادهای موسمی و طوفان‌های شنی نیز فعالیت‌های کشاورزی و دامداری مردم سخت کوش منطقه را تحت تاثیر قرار می‌دهد، ادامه داد: به علت خشکسالی چند سال اخیر که در این منطقه شدت بیشتری داشته است تعداد زیادی از دام‌های روستائیان و عشایر منطقه تلف یا کشتار شده و جمعیت دامی به شدت کاهش یافته و از طرف دیگر با توجه به مهاجرت بی رویه روستائیان به شهرها و کاهش جمعیت فعال ساکن در روستا مشاغل خدماتی نیز رونق چندانی ندارند.
وی بیان کرد: در این شرایط، یکی از پتانسیل‌های با ارزش منطقه وجود بز کرکی بومی جنوب خراسان است که به لحاظ آشنایی روستائیان و عشایر با دامداری و ویژگی‌هایی که این فعالیت تولیدی دارد امکان ایجاد فرصت‌های شغلی در روستاها فراهم کرده است.
زرگری با بیان اینکه مرکز اصلاح نژاد بز کرکی، پتانسیل ویژه دامپروری، علمی، اقتصادی، فرهنگی و گردشگری است، تصریح کرد: سربیشه یکی از قطب‌های پرورش بز کرکی بوده و این نوع بز به واسطه تولید کرک مرغوب و با کیفیت که در صنایع و پوشاک استفاده می‌شود و از ارزش اقتصادی بالایی در بازارهای جهانی برخوردار بوده و حفظ و حراست از این سرمایه ملی و افزایش تولیدات آن، سرمایه گذاری، آموزش و تحقیق را طلب می‌کند.
وی ادامه داد: در این راستا مرکز پرورش و اصلاح نژاد بز کرکی در سال ۷۸ با برگزاری جشنواره بز کرکی و با هدف حفظ، اصلاح نژاد، تکثیر، تحقیق، توسعه و ترویج بز خالص کرکی در شهرستان راه اندازی شد که ضمن انجام تمامی عملیات اصلاح نژاد دام، سالانه توسط آن، دام اصلاحی بین گله‌ها برای بهبود نژاد دام منطقه توزیع می‌شود.
تکمیل نبودن زنجیره ارزش افزوده فرآوری کرک
مدیر جهاد کشاورزی سربیشه این مرکز را فرصت مناسبی برای ایجاد صنایع فراوری کرک و اشتغال، رونق اقتصاد و صنایع دستی از جمله برک بافی، جذب گردشگر و انجام پروژه‌های دانشگاهی و علمی دانست و اظهار کرد: مهم‌ترین مشکل در ارتباط با پرورش بزهای کرکی، فقدان برنامه عملیاتی و اجرایی مدون برای توسعه کرک و تکمیل نبودن زنجیره ارزش افزوده فرآوری کرک است که متاسفانه کرک تولیدی به صورت خام از کشور خارج و این ارزش افزوده نصیب کشورهای دیگر شده و برای توسعه این صنعت در استان لازم است دامداران حمایت و کرک همانند محصولات استراتژیک استان خریداری و صنایع فرآوری ایجاد شود.
وی ادامه داد: در حال حاضر خانه برک مود در زمینه تولید پارچه برک مشغول به فعالیت است که پاسخ گوی کرک تولیدی نبوده و از دیگر اقداماتی که در زمینه حمایت از پرورش بز کرکی صورت گرفته، توزیع دام بین صندوق‌های زنان روستائی برای پرورش و ترویج آن است که امید می‌رود در آینده شاهد رونق آنها باشیم.
زرگری از توزیع ۹ عدد بز کرکی رایگان به خانه برک، برگزاری دوره‌های آموزشی متنوع برای کارکنان خانه برک و تامین علوفه رایگان در آینده به عنوان مهم‌تدین اقدامات نام برد.
ارزش کرک در صورتی که فرآوری شود ۴۰ درصد افزایش می‌یابد، اما این ارزش افزوده در حال حاضر به دلیل نبود صنایع فرآوری نصیب کشورهای خارجی می‌شود و این یک ضعف بزرگ است که هنرمندان از این ماده خام، تولیدات هنری فوق‌العاده خلق کنند اما نتوانیم آن را به فروش برسانیم.
انتهای پیام
نظرات