به گزارش ایسنا، "روان‌شناسی شناختی"، " علم اعصاب شناختی"، " زبان‌شناسی شناختی"، " فلسفه ذهن"، "حوزه‌های کاربردی علوم شناختی"، "مداخله تشخیصی و درمانی" و " هوش مصنوعی" از جمله حوزه‌های مرتبط با علوم و فناوری‌های شناختی است و توسعه این فناوری‌ها در دستور کار ستاد توسعه علوم شناختی معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری قرار دارد.
در این راستا با زیر ساخت‌هایی که این ستاد برای شرکت‌های دانش‌بنیان و همچنین محققان دانشگاهی فراهم کرده، توانسته کشور را به بخشی از این فناوری‌ها مجهز کند که نمونه‌هایی از آن به این شرح است:
| عنوان طرح | کاربرد | مجری |
|---|---|---|
| طراحی و ساخت سیستم واقعیت مجازی برای جوندگان | توسعه آزمایش‌های علوم اعصاب شناختی | دانشگاه‌تهران |
| الکترودهای نفوذی دوبعدی | تحریک و ثبت فعالیت‌های مغزی |
دانشگاه‌صنعتی‌سهندتبریز |
| پـروژه مـدلار ایمپلنت مـغزی | درمان، بازتوانی، توانبخشی | دانشگاه تربیت مدرس |
| پردازنده‌چندکاناله‌سیگنال‌عصبی | ثبت سیگنال‌های عصبی | دانشگاه‌صنعتی‌خواجه‌نصیرالدین طوسی |
| سیستم ردیاب چشم قابل حمل | آنالیزحرکات‌چشم‌برای اختلالات‌عصبی‌وذهنی از قبیل اختلالات طیف اتیسم و ADHD | یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان |
| دستگاه تحریک الکتریکی مغز (tDCS) | شرکت دانش‌بنیان | |
| دستگاه الکتروانسفالوگراف (EEG) | ثبت فعالیت‌های الکتریکی مغز | شرکت دانش‌بنیان |
| دستگاه پلی‌سومنوگرافی (PSG) | ثبت فعالیت برخی از ارگان‌های بدن هنگام خواب | شرکت دانش‌بنیان |
| تحریک فراجمجمه AHD | تحریک‌بخش‌های‌سطحی و عمیق مغز از طریق جمجمه | شرکت دانش‌بنیان |
| سیستم بویایی‌سنج | دستگاه ارائه تحریک بویایی | شرکت دانش‌بنیان |
تولید این تجهیزات در شرایطی است که به گفته دکتر جغتایی، مشاور عالی ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری این فناوری‌ها جزو تکنولوژی‌های گرانقیمت است و برای توسعه آن نیاز به حمایت بیشتر از شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در این حوزه است. وی یادآور می‌شود که تقاضا برای دسترسی به فناوری‌های این حوزه در کشور زیاد، ولی در مقابل تقاضا برای دریافت فناوری‌های ساخت داخل کم است؛ از این رو لازم است تا محصولات تولیدی این شرکت‌ها در بازارهای هدف معرفی شوند.
وی عدم شناخت کافی از این حوزه را از دیگر چالش‌های توسعه فناوری‌های این حوزه نام می‌برد و یادآور می‌شود که در سال جاری که به نام دانش‌بنیان‌ها نامگذاری شده، می‌طلبد تا با حمایت‌های بیشتر، دانش را به فناوری نزدیک کنیم.
برنامه‌های ستاد علوم شناختی برای توسعه فناوری‌های شناختی
دکتر محمد تقی جغتایی در گفت‌وگو با ایسنا، گفت: ماموریت ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری، توسعه دانش و فناوری‌های حوزه علوم شناختی است و در این راستا رویکردهای ما این است که فناوری‌های مربوط را در دو قلمرو "فناوری‌های نرم‌افزاری" و "فناوری‌های سخت افزاری" توسعه دهیم.
وی ادامه داد: بر این اساس ما با اقداماتی که اجرایی کردیم، شرکت‌های دانش بنیان این حوزه توانسته‌اند محصولاتی را تولید کنند که برخی از آنها به بازار عرضه شده است، ضمن آنکه برخی دیگر در فرآیند تجاری‌سازی قرار دارند.
جغتایی با اشاره به مزین شدن سال جاری به نام سال "تولید؛ دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرینی" از سوی مقام معظم رهبری، خاطر نشان کرد: بر این اساس در سال جاری عمده تاکید ستاد علوم شناختی در این راستا تعریف شده و چندین برنامه را به موازات هم به پیش می‌برد.
مشاور عالی ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی برگزاری چالش‌های فناورانه را یکی از این اقدامات نام برد و افزود: این چالش‌ها در حوزه‌های مختلف چون توسعه دیجیتال در حوزه سلامت با رویکردهای مربوط به "افزایش توانایی‌های شناختی و کارکردهای مغزی"، "تحریکات سطحی و عمقی مغزی" می‌شود.
وی خاطر نشان کرد: در حوزه تحریکات سطحی مغز خوشبختانه تعداد زیادی ابزار از جمله TMS که یک دستگاه گرانقیمت در زمینه تحریکات سطحی مغز است، از سوی شرکت‌های دانش‌بنیان تولید و به بازار عرضه شده است.
جغتایی اضافه کرد: در حوزه تحریکات عمقی مغز نیز، مطالعات آزمایشگاهی پیشرفته‌ای از سوی محققان چند دانشگاه اجرایی شده است، ضمن آنکه در حوزه ابزارهای ارزیابی‌های شناختی، نسبت به استانداردسازی تست‌های غربالگری اقدام شده است.
وی با بیان اینکه همچنین در زمینه تحریکات نوری در سطح آزمایشگاهی زیر ساخت‌های خوبی از سوی اساتید دانشگاه شهید بهشتی تولید شده و هم اکنون اساتید و محققان از این زیر ساخت‌ها استفاده می‌کنند، ادامه داد: تست‌های غربالگری در حوزه‌های شناختی از دیگر دستاوردهای محققان این حوزه است که چندین تست آن به بازار عرضه شده است.
دبیر کارگروه توانبخشی ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی، با تاکید بر اینکه فناوری‌های مرتبط با حوزه علوم شناختی و مغز از پیچیدگی زیادی برخوردار است ضمن آنکه این فناوری‌ها گران قیمت است، یادآور شد: از این رو می‌طلبد که حمایت‌های دولتی از محققان و شرکت‌های دانش بنیان فعال در توسعه فناوری‌های این حوزه افزایش یابد.
حمایت از دانش‌بنیان‌ها برای ساخت فناوری‌های گرانقیمت شناختی
جغتایی با اشاره به حمایت‌های معاونت علمی از شرکت‌های دانش بنیان فعال در این حوزه، گفت: فناوری‌های این حوزه گران قیمت است که نمونه آن فناوری‌های مربوط به تحریکات عمقی مغز است ولی اگر بتوانیم با حمایت از شرکت‌های دانش بنیان، فناوری‌های مربوط به این حوزه را در کشور به تولید برسانیم هم به میزان قابل توجهی صرفه جویی ارزی می‌شود و هم می‌توانیم در درمان بیماران این حوزه گام‌های موثری برداریم.
مشاور عالی ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، اظهار کرد: با توجه به این حقایق این حوزه نیازمند توجه بیشتر دولت است تا بتوانیم فناوری‌های این حوزه را توسعه دهیم.
جغتایی، تربیت نیروی انسانی را از دیگر اقدامات ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی نام برد و افزود: در این راستا این ستاد از شرکت‌های دانش‌بنیان در این زمینه حمایت‌های ویژه‌ای دارد.
چالش‌های شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه علوم شناختی
وی در خصوص چالش‌های موجود بر سر راه شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه‌های علوم شناختی، یادآور شد: اگرچه نیاز برای دسترسی به فناوری‌های این حوزه در کشور زیاد است، ولی محصولات این حوزه به بازار نرسیده، چرا که تقاضا برای دریافت فناوری‌های ساخت داخل کم است؛ از این رو لازم است تا محصولات تولیدی این شرکت‌ها در بازارهای هدف معرفی شوند.
جغتایی تاکید کرد: در این زمینه نیاز است که به ویژه پزشکان این حوزه با فناوری‌های تولید شده در کشور آشنا شوند ضمن آنکه نیاز پزشکان با توانمندی‌های مهندسان این حوزه آشنا شوند و از سوی دیگر باید با حمایت‌های انجام شده، محصولاتی با قیمت مناسب تولید شود.
جغتایی مشکل عمده شرکت‌های تجهیزات‌ساز را وجود افراد واردات‌چی عنوان کرد و گفت: راحت‌ترین و پردرآمدترین راه دسترسی به فناوری، واردات آنها است و سودی که در واردات فناوری وجود دارد، در تولید آن نیست.
به گفته وی باور به فناوری‌های تولید شده از سوی شرکت‌های دانش‌بنیان یکی دیگر از چالش‌های فعالان عرصه تولید فناوری در این حوزه به شمار می‌رود.
چالش صادرات فناوری‌های علوم شناختی
مشاور عالی ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با اشاره به وضعیت شرکت‌های فعال در حوزه توسعه فناوری‌های علوم شناختی، گفت: حاصل توفیقات کشور در زمینه توسعه فناوری‌های حوزه علوم شناختی حاصل همکاری محققان دانشگاهی بوده است. نمونه آن تجهیزات مربوط به تحریکات عمقی مغز است که محققان چندین دانشگاه تحت عنوان "گروه‌های پیشران" وارد شدند و هر کدام بخشی از فناوری‌های مربوط به آن را توسعه داده‌اند.
وی با بیان اینکه اقدامات این گروه‌های پیشران منجر به تولید برخی از تجهیزات و فناوری‌های این حوزه شده است، افزود: برخی از شرکت‌ها موفق به صادرات محصولات خود به کشورهایی چون چین شده‌اند.
جغتایی اضافه کرد: محصولات دانش بنیان این حوزه همانند محصولاتی چون نخ جراحی و سایر محصولات حوزه سلامت نیست و همچنان زمینه استفاده از این فناوری‌ها به‌ویژه در کشورهای اطراف ما محدود است و این کشورها هنوز شناخت کافی نسبت به فناوری‌های حوزه‌های علوم شناختی ندارند.
توسعه فناوری یا دانش
دبیر کارگروه توانبخشی ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی در پاسخ به این سوال که در حوزه علوم شناختی در زمینه دانشی پیشرفت بیشتری داریم یا در حوزه‌های فناوری، توضیح داد: طبیعتا این حوزه همانند سایر حوزه‌های فناوری، در زمینه دانشی و پژوهشی قوی‌تر است و این مشکلی است که باید به تدریج آن را مرتفع کنیم.
وی افزود: ما در رتبه‌بندی‌های علوم، در حوزه تولید علم علوم اعصاب و شناختی در منطقه رتبه اول را داریم و با کشور ترکیه در این زمینه در حال رقابت هستیم، ولی وقتی وارد حوزه‌های توسعه فناوری می‌شویم، این وضعیت حاکم نیست.
جغتایی خاطر نشان کرد: بر این اساس در سال جاری که بر توسعه محصولات فناوری محور و دانش محور تاکید شده است، با این رویکرد است که با حمایت‌های صورت گرفته، دانش تولیدشده به فناوری، تبدیل و وارد زندگی مردم شود.
وی به بیان اقدامات انجام شده برای تولید فناوری از دانش تولیدشده در این حوزه پرداخت و گفت: اقداماتی مانند ایجاد بانک مغز فعالیتی در جهت توسعه دانش منجر به توسعه محصولات و ابزارهای تشخیصی و درمانی بوده است.
این محقق حوزه علوم شناختی، اضافه کرد: با توسعه این بانک محققان این امکان را یافته‌اند تا با بررسی بافت مغز، مطالعاتی را در زمینه تشخیص بیماری‌ها و مداخلات دارویی و غیر دارویی اجرایی کنند و این مطالعات موجب شده تا نتایج به دست آمده از این مطالعات به واقعیت نزدیکتر شود، ضمن آنکه کمک کرده که دانش‌هایی تولید شود که محققان به درمان بیماری‌ها نزدیکتر شوند.
وی با تاکید بر اینکه بانک مغز ایران در زمینه تحقیقات انسانی در حوزه بیماری‌های سیستم عصبی فعالیت می‌کند و با ارائه خدمات پژوهشی در راستای ارتقا و تولید دانش در زمینه بیماری‌های دستگاه عصبی ایفای نقش خواهد کرد، گفت: در حال حاضر ۴۰ نمونه مغز سالم فاقد بیماری‌های عصبی و ۶۰ نمونه مغز بیماران دارای آلزایمر و اسکیزوفرنی به این بانک اهدا شده است. ارائه خدمات پژوهشی و مشاوره‌ای، فعالیت‌های تحقیقاتی در زمینه بیماری‌های سیستم عصبی، مشارکت در سیاستگذاری و کمک به ارتقای طرح‌های پژوهشی از جمله وظایف بانک مغز ایران است.
جغتایی راه اندازی آزمایشگاه ملی نقشه برداری مغز را از دیگر اقدامات معاونت علمی در راستای تولید فناوری از دانش کسب شده نام برد و گفت: این آزمایشگاه محلی برای انجام مطالعات بر روی انسان‌های سالم و بیمار است و محققان را قادر کره است که پروتکل‌های تشخیصی و درمانی را در سطح کشور گسترش دهند.
وی با تاکید بر اینکه این ستاد به دنبال ایجاد زیر ساخت‌هایی در راستای تولید دانش و فناوری‌های کاربردی است، اظهار کرد: حوزه علوم شناختی دارای دو قلمرو است که یکی از آنها در حوزه درمان بیماری‌ها کاربرد دارد و قلمرو دیگر ارتقا و افزایش توانمندی‌های شناختی است که در این قلمرو، جامعه هدف ما کودکان و بزرگسالان است.
کاهش آلام با فناوری‌های بومی
مشاور عالی ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به برخی از فناوری‌های کاربردی در درمان برخی بیماری‌های شناختی اشاره کرد و ادامه داد: دستگاه تحریک مغزی، ابزارهای ترکینگ و واقعیات مجازی از جمله این فناوری‌ها است که به تولید رسیده و مجوز آن از سوی وزارت بهداشت صادر شده است. همچنین برخی دیگر از تجهیزات به تولید رسیده در این زمینه جنبه تحقیقاتی دارند که نمونه آن دستگاه EEG است.
وی ادامه داد: برخی دیگر از تجهیزات مانند "میکروسکوپ کانفوکال" (میکروسکوپ روبشی لیزری هم‌کانون) است که با استفاده از خاصیت فلوئورسانس از نمونه‌ها تصویربرداری می‌کند و از آن برای تصویربرداری از سلول‌ها و نمونه‌های زیستی استفاده می‌شود که تیمی از محققان دانشگاه شهید بهشتی نسبت به طراحی و ساخت این دستگاه اقدام کردند و در حال حاضر این دستگاه به محققان خدمات ارائه می‌دهد.
جغتایی تاکید کرد: این دستگاه دارای کاربردهای دوگانه و جزو تجهیزات تحریمی است که خوشبختانه با دسترسی به دانش ساخت، محققان توانستند این ابزار را در کشور به تولید برسانند.
به گفته وی از آنجایی که این دستگاه یک ابزار گرانقیمت است و نمی‌توان آن را به صورت انبوه تولید کرد؛ از این رو این دستگاه برای کاربردهای تحقیقاتی به صورت محدودی به تولید رسیده است.
انتهای پیام
نظرات