• سه‌شنبه / ۷ دی ۱۴۰۰ / ۰۰:۱۲
  • دسته‌بندی: ادبیات و کتاب
  • کد خبر: 1400100704336
  • خبرنگار : 71573

زبان فارسی در استانبول

زبان فارسی در استانبول
تصویری از قصیده سلمان ساوجی در بورسا

یدالله گودرزی در نوشتاری به کلمات فارسی رایج در ترکیه و بویژه استانبول پرداخته است.

این شاعر، پژوهشگر و مدیر گروه فرهنگ و ادب رادیو ایران در یادداشتی که در اختیار ایسنا قرار داده نوشته است: «زبان فارسی در سرزمین آناتولی و ترکیه امروزی، موضوعی درازدامان، جالب و بایسته پژوهش‌های میدانی و محیطی است.

نشانه‌های پارسی در جای‌جای این سرزمین به چشم می‌خورد و موزه‌ها و مجموعه‌های سرزمین عثمانی و آثار تاریخی و قدیمی این سامان سرشار از خط و زبان فارسی است، به گونه‌ای که می‌توان گفت علاوه بر رسمیت زبان فارسی در امپراتوری عثمانی در یک دوره چندصدساله، این زبان، زبان فرهنگ و ادب نیز بوده است.

کتاب‌ها، نگاره‌ها، دیوارنوشته‌ها، حکاکی‌ها و کتبیه‌ها مشحون از خط و نثر و شعر فارسی است. امروزه نیز از آن همه، اصطلاحات، نشانه‌ها، واژه‌ها و ردپاهای زیادی برجای مانده است. بسیاری از واژه‌های شعر و نثر ترکی، فارسی هستند و این نشان از نزدیکی به ایران دارد. پژوهشگران در گذشته رقم واژه‌های فارسی را در ترکی استانبولی بالای پنجاه‌هزار ذکر کرده‌اند. امروزه اگرچه به علت تحولات و تطورات مختلف این تعداد کمتر شده اما باز هم ترکیبات و واژه‌های فارسی بسیاری در ترکیه امروزی می‌توان دید.

در سفری که پیش‌تر به برخی نقاط به ویژه استانبول داشتم ترکیبات و کلمات بسیاری را دیدم که شناسنامه ایرانی دارند و نماد و نشانی از نزدیکی دو مردم محسوب می‌شوند.

کلماتی از این دست که مشتی نمونه خروار است همچنان در زبان ترکی استانبولی رواج دارند و برخی از آن‌ها را متاسفانه ما کمتر به کار می‌بریم. (مثلا در ترکیه به خط مترو، گذرگاه می‌گویند یا به اطلاعات، دانِشما.)
آتش، آگاه، آسوده، آشنا، آواز، آرزو، آزاد، باغ، بهار، بختیار، برابر، برادر، برباد، اندام، جانباز، سرخوش، چون‌که، تخته، انبار، چنار، بازار، تاوه، استاد، برنج، جامه‌شوی، شاگرد، مژده، درد و درمان، چرکین، چوپان، داماد، دانه، دهلیز، دوست، اشکنبه، چابک، هاوج(هویج)، هیچ، اگر، هرکس، هر، همین، پنجره، جواهر(جمع گوهر)، سردار، سفره، کوچک، نشان، میدان، بوستان، گلستان، چشمه، جهانگیر، بالَک(ماهی) و... .

مناطق مختلفی در استانبول وجود دارد که نام‌های ایرانی بر پیشانی‌شان نقش بسته است؛ مثل محله جهانگیر، امیرگان، خیابان بهاریه، کورچشمه، کاخ خدیو، مسجد شهزاده. در ترکیه برای تقسیم روزها از عنوان ایرانی «هفته» استفاده می‌شود و نام بیشتر روزها فارسی است: پازار، چهارشنبه، پرشنبه(پنجشنبه)، جمعه.

نام فصل‌های بهار و پاییز چنین است: «ایلک بهار و سون بهار»

زبان ترکی استانبولی نیز همچون فارسی قابلیت ترکیب‌سازی بالایی دارد و ترکیب‌ها و برساخته‌های بسیاری می‌توان یافت که از ترکیب دو واژه فارسی مثل «دولابدره» یا ترکی و فارسی ساخته شده و کاربرد فراوانی دارند. به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنم که جالب و شگفت‌انگیز است و نشان از عمق راهبردی زبان فارسی است.

یکی از واژه‌های کهن فارسی «کوی» است که از آن «کویچه = کوچه» هم ساخته شده، در ترکیه از این کلمه و چند واژه فارسی دیگر به عنوان پسوند یا پیشوند استفاده شده و ترکیب‌های فراوانی به وجود آمده که نمونه‌هایی را می‌بینید:

کوی: باقرکوی، قاضی کوی، تپه کوی، کاراکوی، جنگل کوی، ینی کوی، انجیرکوی، اورتاکوی، چکمه کوی

خانه: گلحانه (گلخانه)، شیشانه (ششخانه)، طربخانه، حستانه(خسته‌خانه به معنی بیمارستان)، کاغذخانه، توپخانه، کارخانه، کتابخانه

تپه: گُل تپه، سیران تپه، گُزتپه، سنجاق تپه، مال تپه،

سرای: سولوسرای، گالاتا سرای، توپکاپی سرای، آکسرای(آق سرای)،

چه: دکانچه، دلمه باغچه، فنرباغچه

شهر: آتاشهر، بویوک شهر

دره: دولاب‌دره، نارلی دره، بویوک دره، و....

آن‌چه آمد محصول استقرای کوتاه نگارنده بود وگرنه این وجیزه حرفی است از هزاران کاندر عبارت آمد.»

زبان فارسی در استانبول

زبان فارسی در استانبول

 انتهای پیام

  • در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
  • -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
  • -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
  • - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های دین مبین اسلام باشد معذور است.
  • - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر می‌شود.

نظرات

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
لطفا عدد مقابل را در جعبه متن وارد کنید
captcha
avatar
۱۴۰۰-۱۰-۰۷ ۱۲:۱۰

کلمه آبدست هم هست.من توی استامبول دیدم

avatar
۱۴۰۰-۱۰-۰۷ ۱۴:۲۷

مقاله بسیار جالبی است. اما یک نکته ریز این که "جمعه" عربی است و با توجه به اهمیت نماز جمعه لابد از عربی مستقیما به ترکی رفته است.

avatar
۱۴۰۰-۱۰-۰۸ ۱۳:۴۸

درسته جمعه عربیه. ولی چون اسم بقیه روزا هم از فارسی رفته طبیعیه که این اسم از فارسی رفته.کلمات عربیی هم وجود داره که از فارسی به ترکیه رفتن.

avatar
۱۴۰۰-۱۰-۰۷ ۲۱:۴۱

این مطالب مصرف محلی داره در سطح بین‌المللی بیشتر جنبه مزاح داره. جمعه ی عربی و پسوند «چه» ترکی را دانش آموزان ابتدایی هم میدانند

avatar
۱۴۰۰-۱۰-۰۸ ۱۰:۵۸

ترک نمیگه چوپان همون چیپ بان یعنی گوسفندبانه یجوری وصل میکنه به ترکی میگه فارسی ازترکی گرفته آزاد رو نمیگه دارای زاداوری...میگه نمیدانم چرا ترکیه؟ یا اگرچی داشت میگه ترکیه مونیکابلوچی هم ترکه بنابراین از آگاه کردن اینا بگذر

avatar
۱۴۰۰-۱۰-۰۸ ۱۳:۵۸

جالب بود این مطلب منو به صرافت انداخت یه جستجو توی گوگل بکنم به یه مصاحبه جالب از یه استاد دانشگاه ترکیه برخوردم: رفعت یالچین: بسیاری از واژه‌های ترکی از فارسی گرفته شده‌اند زبان فارسی در دوره‌ای طولانی زبان رسمی دربار سلاطین عثمانی بوده‌است. دیداری کوتاه و گذرا از موزه‌های ترکیه و حتی گذر از مناطق قدیمی و آثار تاریخی شهرهای این کشور، که مملو از خط و زبان فارسی است، نشان می‌دهد که این زبان تا چه پایه در این کشور متداول بوده‌است. این موضوع را با رفعت یالچین بالاطه، فارغ‌التحصیل ادبیات فارسی و استاد بازنشستۀ درس‌های عثمانی، درمیان گذاشتیم. این گفت‌وگو با یالچین در دانشکدۀ ادبیات دانشگاه اژۀ ازمیر انجام شده‌است.

avatar
۱۴۰۰-۱۰-۰۹ ۰۰:۳۰

بزرگوار تا اونجا که علم زبانشناسی بهمون اگاهی میبخشه واژه هایی مثل پسوند چه ، تپه ، دره ترکی هستن چطور شما اینارو مصادره فرمودید !! درضمن جمعه عربی از کی تا حالا فارسی شده ؟!!!!! و .... درواقع هنر دزدی نزد ما ایرانیها است و بس

avatar
۱۴۰۰-۱۰-۱۱ ۱۴:۴۱

دروغ بس است هموطن. بدیهی ترین حرفارو واروونه میکنید چه . [ چ َ / چ ِ ] (پسوند تصغیر) به فتح اول و عدم ظهور هاء در فارسی علامت تصغیر است . (در پهلوی ایچک ، ایچه ، ایزه ، ایزک ، ایجک ، ایژک نشانه ٔ تصغیر است ). (حواشی برهان قاطع چ معین ). چون در آخر کلمه درآورند افاده ٔ تصغیر کند مانند باغچه و طاقچه . (برهان )(آنندراج ). چون در آخر اسمی درآید دلالت بر تصغیر می کند و معنی کوچکی به آن میدهد. مانند: باغچه ؛ یعنی باغ کوچک . و جویچه ؛ جوی کوچک و طاقچه ؛ طاق کوچک . (ناظم الاطباء) (فرهنگ نظام ). این علامت را در آخر ترکیبات اسمی ذیل میتوان دید: آلوچه . انبانچه . ایوانچه . بازارچه . بازیچه

avatar
۱۴۰۰-۱۰-۱۰ ۰۸:۵۷

نویسنده راست و دروغ را قاطی هم کرده و به خورد مردم داده

avatar
۱۴۰۰-۱۰-۱۰ ۱۱:۵۶

زبان ترکی ریشه واحدی نداره و پرورش یافته از زبانهای مغولی، تاتاری، خلج، اویغور، قبچاق، آغوزی، قزاقی و چندزبان دیگر هست وبنیان واحدی نداره شاید به همین دلیل امروز میبینیم این زبان دارای سی و پنج شاخه مجزا داره

avatar
۱۴۰۰-۱۰-۱۱ ۱۴:۳۵

ز آنجایی که کمتر کسی در ایران از تورکی آگاهی دارد. متعصبین ترک کوشش فراوانی می کنند که از این سواستفاده کرده و این گویش را بسیار بزرگ- غنی- قوی- منظم و... جلوه دهند. در حالی که براحتی می توان ثابت کرد که یکی از ضغیفترین و بدوی ترین زبانهای آسیا همین ترکی است که به نظر برخی چون دکتر فاروق صفی زاده اصولا زبان نیست بلکه کریولی است از 15 درصد اغوزی و 85 درصد از زبانهای فارسی- عربی- پهلوی- اوستایی- کردی- ارمنی- آشوری-تاتی- آذری و... که از خود ساختار مستقلی ندارد.کمااینکه پانترکیستی بنام ... وقتی می بیند که اصولی ترین ملزومات زبان را ترکی از پهلوی(زبان میزبان) برگرفته،فرار به جلو میکند و می گوید پهلوی ترکی باستان است!