علیرضا آزاد در کانال خود در فضای مجازی با اشاره به کاربردهای کلمه احسان و همچنین عبارت حکمت ۸۱ نهج‌البلاغه مبنی بر «قِیمَةُ کُلِّ امْرِئ مَا یُحْسِنُهُ» اظهار کرد: ۲ معنا و تفسیر برای این جمله امام علی(ع) تعریف شده که یکی درست‌تر و کامل‌تر است. یک معنای درست اما پر انتقاد این است که ارزش و قیمت یک انسان به آن چیزی است که به خاطر آن، او را تحسین کنند یا آنچه که انسان آن را نیکو می‌پندارد، قیمت و عیار آن موضوع را مشخص می‌کند. با این حال اکثر مفسران معنای دیگری را برای این جمله از نهج‌البلاغه عنوان کرده‌اند و آن، این است که قیمت هر انسان به کارهای درستی است که انجام می‌دهد. 

وی ادامه داد: در واقع بر اساس این حدیث باید دید هر انسان چه کارهایی را به درستی انجام می‌دهد تا بر اساس آن بتوان قیمت و عیار او را مشخص کرد. بر این مبنا مهم این نیست که انسان چه کاری می‌کند بلکه مهم این است که چه کاری را به درستی انجام می‌دهد.

آزاد با بیان اینکه عنایت به این معنا از جمله امام علی(ع) شامل همان تلقی دوم از کلمه احسان به مفهوم کاری را به درستی انجام دادن است، گفت: بر این اساس است که می‌توان قیمت آدمیان را سنجید. در حقیقت هر کس در هر شغل و مقامی که دارد، باید کارش را به درستی و با وجدان انجام دهد چون قیمت انسان در قیامت بر همین اساس سنجیده می‌شود.

استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به دیدگاه‌های شهید مرتضی مطهری در خصوص این سخن حضرت علی(ع) بیان کرد: بر اساس نظر شهید مطهری شخصی که جایگاه و مقام شغلی بالاتری در جامعه دارد، مسئولیت بیشتری نیز خواهد داشت. 

وی اضافه کرد: شهید مطهری از همین منظر انتقاداتی به جامعه دوره حیات خویش وارد کرده است. او به رشد نهاد روحانیت و القاب روحانیون طی ۱۰۰ سال اخیر اشاره می‌کند؛ موضوعی که در ۱۳ قرن پیش از این وجود نداشت. سوالی که شهید مطهری مطرح می‌کند این است که آیا رشد علمی در این گروه هم به همین اندازه بوده یا خیر؟ به گفته او القاب ارزش‌ انسان‌ها را مشخص نمی‌کند بلکه در ارزیابی هر کس باید اقدامات مفید و درستی که انجام داده‌، مورد ارزیابی قرار گیرد تا بتوان قیمت و عیار هر فرد را تعیین کرد.

آزاد با بیان اینکه در این ارزیابی می‌توان از منظر یک مسلمان شیعه روایات اهل سنت را نیز بررسی کرد، اضافه کرد: در روایات اهل سنت از پیامبر اکرم(ص) نقل شده «إن الله کتب الإحسانَ علی کل شیء...؛ در هر چیزی و در تعامل با هر امری انسان می‌تواند احسان داشته باشد و در برابر هر کسی می‌تواند محسن باشد». نباید از یاد برد که تمام ویژگی‌های مثبت از نظر اسلام همان شاخصه‌های انسانی را نیز شامل می‌شود. در واقع اگر هر دین و آیین دیگری ، حتی یهود،  سخن مفیدی در رابطه با مسائل انسانی مطرح کند،  باید از آن بهره‌ برد چراکه در روایات ما آمده «خُذُوا الحِکمَهَ وَ لَو مِنَ المُشرِکِینَ؛ حکمت را فرا بگیر حتی اگر از دهان فاسق خارج شده باشد».

وی با اشاره به معنای احسان در مقام دعا افزود: جایواه احسان در دعا به این معناست که آدمی باید ابتدا همسایه‌ خود را دعا کند. احسان در عمل نیز یعنی انسان باید خداوند را باید بر عمل خود حاضر و ناظر ببیند. انسان زمانی که به کسی کمک می‌کند و یا چیزی را به فقیری می‌بخشد، نباید تصور کند که چیزی را از خود بخشیده است بلکه او آنچه که خداوند به امانت به او داده را به صاحبش می‌رساند. آدمی باید اینچنین خوبی و انفاق کند تا حائز مقام احسان شود.

استادیار دانشگاه فردوسی مشهد درباره واژگان همنشین احسان در قرآن گفت: انسان محسن قطعا باید ویژگی‌های دیگری هم داشته باشد که می‌توان این ویژگی‌ها را از راه زبان‌شناسی و بررسی واژگان همنشین کلمه احسان در قرآن آموخت. برای رسیدن به مقام احسان قطعا باید مسیری را پیمود تا به قله رسید. تقوا، معروف و عدل محورهای همنشین واژه احسان است. معروف یعنی هنجارهای نیک اجتماعی؛ تقوا نیز زمانی شکل می‌گیرد که ویژگی‌های انسانی رنگ و بوی خدایی و دینی گیرد. 

وی اضافه کرد: عمل صالح، خیر، فضل، انفاق، صدقه و زکات نیز به عنوان جایگزین واژه احسان قلمداد می‌شود. این کلمات نزدیک‌ترین معنی را نسبت به یکدیگر دارد. همانطور که واژه رحمان و الله نزدیک‌ترین معنی با یکدیگر دارد، این واژگان نیز نزدیک‌ترین معنی را با واژه احسان داراست. 

آزاد خاطرنشان کرد: محور دیگری که در تحلیل معنایی یک واژه به کار می‌آید ، تضاد است. گاهی برای شناخت بهتر یک واژه یا صفت بهتر است واژگان متضاد آن‌ را مورد بررسی قرار داد. نقطه مقابل صفت احسان، ظلم و اسائه است که به معنای بدی کردن به کسی است. 

انتهای پیام