به گزارش ایسنا، «موکوزیت دهانی»؛ یکی از ناتوان‌کننده‌ترین و دردناک‌ترین عوارض شیمی درمانی است که به شدت وضعیت تغذیه این بیماران را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این عارضه در طول دوره درمان از روز چهارم شیمی درمانی ظاهر و معمولاً ۷ تا ۱۴ روز بعد از شیمی‌درمانی ادامه می‌یابد.

موکوزیت دهانی، التهاب دردناک توأم با زخم‌های متعدد غشای مخاطی دهان است که در ۴۰ تا ۸۰ درصد بیماران تحت شیمی‌درمانی بروز می‌کند و با ناتوانی در خوردن، نوشیدن، اختلال در صحبت کردن، با درد پایدار در حفره دهان همراه است و به شدت وضعیت تغذیه و شرایط جسمی و به دنبال آن سلامت روانی و کیفیت زندگی این بیماران را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

علی‌رغم بروز بسیار موکوزیت دهانی و عوارض جدی و ناتوان‌کننده آن، درمان مشخص و قطعی برای آن در دسترس نیست و عمده تلاش‌ها به صورت درمان‌های حمایتی و کاهش درد بوده است.

بر همین اساس؛ پژوهشگران در سال‌های اخیر در تلاش برای یافتن راهی برای کاهش بروز و درمان موکوزیت دهانی در بیماران تحت شیمی درمانی هستند.

در همین راستا برخی مطالعات به بررسی اثربخشی  بی‌کربنات سدیم یا جوش شیرین بر موکوزیت دهانی پرداختند چرا که بی‌کربنات سدیم ماده ارزان و در دسترس است و سبب ایجاد محیط قلیایی در بدن می‌شود و می‌تواند باعث کاهش میکروارگانیسم‌ها، پیشرفت عفونت و مهار عوامل التهابی شود.

بررسی‌های گذشته نشان داده که محلول بی‌کربنات سدیم ۵ درصد و ۱۰ درصد در پیشگیری از بروز موکوزیت دهانی در بیماران مبتلا به سرطان تحت شیمی درمانی موثر هستند و علی‌رغم این‌که انجام دهانشویه با محلول بی‌کربنات سدیم ۱۰ درصد در پیشگیری از بروز هر مشکل موثرتر بوده؛ اما بیماران به علت بو و طعم نامناسب این محلول و بروز تهوع زیاد، تمایل کمتری به استفاده از آن دارند.

همچنین در این مطالعات برای بیماران یک یا دو ویال بی‌کربنات سدیم همراه با سرم نرمال سالین غیرقابل تزریق برای بیماران تجویز می‌شد؛ بدیهی است که استفاده از محلول‌هایی که بر اساس اصول کلینیکی و داروسازی در کلین‌روم‌ها و شرکت‌های دارویی تهیه نشده‌اند، احتمال بروز عفونت و موکوزیت دهانی را در بیماران سرطانی که بسیار ناتوان و ضعیف هستند، افزایش می‌دهد.

بنابراین، ضروری است که دهانشویه مقرون به صرفه، با پایه بی‌کربنات سدیم ۵ درصد و با در نظر گرفتن اصول کلینیکی و داروسازی تهیه شود و در اختیار بیماران سرطانی در شیمی‌درمانی قرار گیرد.

بر همین اساس؛ پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی همدان با طراحی یک مطالعه، دهانشویه با پایه بی‌کربنات سدیم ۵ درصد دارای اسانس نعنا و نگهدارنده مناسب، طراحی و تهیه کردند و تاثیر آن را در پیشگیری بروز و شدت موکوزیت دهانی در بیماران مبتلا به سرطان تحت شیمی‌درمانی مورد ارزیابی قرار دادند.

این مطالعه کارآزمایی بالینی از فروردین ماه ۱۳۹۸ تا تیرماه ۱۳۹۹ در کلینیک انکولوژی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی در غرب ایران انجام شد و در آن ۹۶ بیمار وارد مطالعه شده و به صورت تصادفی به دو گروه دهانشویه و دارونما تقسیم شدند.

دهانشویه با رعایت اصول کلینیکی و داروسازی توسط پزشک داروساز در کلین‌روم تهیه شد.

برای گروه مداخله دهانشویه حاوی بی‌کربنات سدیم ۵ درصد، اسانس نعنا و ماده نگهدارنده تجویز شد و ترکیبات دهانشویه گروه کنترل نیز مشابه گروه مداخله، اما فاقد بی‌کربنات سدیم بود.

بیماران  باید هر هشت ساعت دو مرتبه و در هر مرتبه ۷.۵ سی‌سی محلول دهانشویه را به مدت ۲ دقیقه استفاده می‌کردند. همچنین فاصله زمانی بین هر دو بار دهانشویه ۱۵ دقیقه تعیین شده بود.

در انتها بیماران در روزهای ۷، ۱۴ و ۲۱ به صورت حضوری به کلینیک‌ها مراجعه می‌کردند و از نظر شاخص‌های موکوزیت دهانی و شدت موکوزیت مورد بررسی قرار می‌گرفتند.

از میان ۹۶ بیماری که وارد مطالعه شده بودند، هشت بیمار از گروه مداخله و ۱۵ بیمار در گروه دارونما، از مطالعه خارج شدند و در نهایت ۴۰ بیمار از گروه مداخله و ۳۳ بیمار در گروه کنترل در طول ۲۱ روز پیگیری مطالعه را به اتمام رساندند.

یافته‌های حاصل از این مطالعه نشان داد که دهانشویه بی‌کربنات سدیم به خوبی توانسته است از بروز موکوزیت دهانی در بیماران تحت شیمی درمانی که هیچ علامتی از موکوزیت دهانی در ابتدای مطالعه نداشتند، جلوگیری کند. همچنین تفاوت معناداری نیز در شدت موکوزیت دهانی در گروه بی‌کربنات سدیم و گروه دارونما در روزهای پیگیری مشاهده شد.

یافته‌های به‌دست آمده از این مطالعه حاکی از این است که دهانشویه بی‌کربنات سدیم پنج درصد در بیماران مبتلا به سرطان تحت شیمی درمانی، به طور مناسبی باعث ارتقای سلامت دهان و کاهش بروز و شدت موکوزیت از شروع شیمی‌درمانی تا حدود سه هفته بعد از آن می‌شود.

بر همین اساس پژوهشگران این تحقیق می‌گویند استفاده از این دهانشویه می‌تواند به عنوان یک اقدام مراقبتی درمانی در محیط‌های بالینی از شروع شیمی‌درمانی برای این بیماران توصیه شود تا سبب ارتقاء سلامت دهان و  به دنبال آن کاهش درد و رنج ناشی از عوارض شیمی‌درمانی شود.

به گفته این پژوهشگران؛ یکی از محدودیت‌های این مطالعه، حجم اندک شرکت‌کنندگان بود. بر همین اساس آن‌ها پیشنهاد می‌کنند مطالعات مشابه در سال‌های آینده در جوامع مختلف و با حجم نمونه بیشتر انجام شود.

در انجام این تحقیق سید رامش کمالان، خدایار عشوندی، سید یاسر وفایی، سلمان خزایی، حسین رنجبر و فاطمه محمدی؛ پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی همدان با یکدیگر مشارکت داشتند.

یافته‌های این مطالعه به صورت مقاله علمی با عنوان بررسی تاثیر دهانشویه بی‌کربنات سدیم در پیشگیری از بروز و شدت موکوزیت دهانی در بیماران تحت شیمی درمانی در دوماه‌نامه «کومش»، زیر نظر دانشگاه علوم پزشکی سمنان منتشر شده است.

انتهای پیام