این داستان‌نویس در گفت‌وگو با ایسنا درباره آسیب‌شناسی اجرایی شدن طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی برای حوزه فرهنگ و ادبیات، آن هم با توجه به این‌که در سال‌های اخیر بخش قابل توجهی از آثار ادبی در فضای مجازی (شبکه‌های اجتماعی خارجی) منتشر می‌شوند، با بیان مقدمه‌ای اظهار کرد: در درجه اول، هر کسب‌وکاری ازجمله نشر یا اطلاع‌رسانی هر رخداد فرهنگی مثل نشست رونمایی از کتاب در اینستاگرام انجام می‌شود. در واقع مهم‌ترین نقطه تماس، اینستاگرام است. اما پیش از این‌که بخواهیم از این دفاع کنیم که البته باید هم دفاع کنیم، چنین طرحی حقوق شهروندی افراد را تضییع و تضییق می‌کند؛ این مهم‌ترین نکته است. ما یادمان می‌رود که اصلا دوست داریم یک ساعت در اینستاگرام بچرخیم، این حتی اگر در مرحله سرگرمی هم باشد، حق مسلم آدم‌ها است.
او در عین حال با بیان این‌که بخش مهمی از آموزش‌ها در اینستاگرام انجام می‌شود، گفت: وقتی دسترسی افراد به این فضا را محدود می‌کنند، فارغ از شغلی که دارند، یک‌سری چیزهای بنیادین مثل حق آموزش، حق سرگرمی، حق فراغت و... از آن‌ها گرفته می‌شود. بنابراین پیش از هر چیز، با این کار حقی از شهروندان گرفته می‌شود و انگار از دارایی‌های آنان چیزی برمی‌دارند؛ چون این هم یکی از دارایی‌های ناملموس آدم‌ها - حدود ۴۰ میلیون کاربر - است. این حق شهروندی افراد، از این‌که یک نشر بتواند رویدادهایش را برگزار کند یا خیر بسیار مهم‌تر است.
دادخواه سپس در خصوص پیامدهای اجرای طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی در حوزه فرهنگ بیان کرد: در حدود دو سال کرونایی اغلب محافل ادبی به پلتفرم‌های مجازی کوچ کرده‌اند و این روزها بسیاری از اهالی فرهنگ و ادبیات از فضای مجازی و به‌ویژه پلتفرم‌های مرسوم خارجی برای فعالیت‌های خود استفاده می‌کنند. از سوی دیگر در این حوزه، فقدان سازوکارهای مربوط به نقد و معرفی و روزنامه‌نگاری‌ای که در دهه‌های گذشته رمق کم‌جانی داشت وجود دارد و حالا رجوع به صفحه مستقیم خبرگزاری‌ها خیلی کم شده و همه این‌ها در اینستاگرام جمع شده است. البته این فضا همیشه خوبی‌ها و بدی‌هایی هم داشته است؛ برای مثال نمی‌شود مطلب مفصلی در آن نوشت، یا کار جدی در آن انجام داد چون فضای آن عمومی است؛ اما در فقدان مطلق سازوکارهای طبیعی دیگر که مهم‌ترین آن‌ها روزنامه‌ها هستند مثل یک آب‌باریکه بود.
این نویسنده افزود: روزنامه‌ها را بعضا بستند و از رونق انداختند، بنابراین همه به فضای مجازی آمدند و همه دارایی‌های فرهنگی‌شان را در آن‌جا گذاشتند و حالا می‌خواهند این را هم از بین ببرند. این کار حتما به حوزه نشر آسیب جدی می‌زند چون نشرهای مختلف بر روی سوشال مدیا (رسانه‌های اجتماعی) سرمایه‌گذاری کرده بودند، یک تیم چندنفری شامل: مدیر، تولیدکننده محتوا، طراح گرافیک و ... برای آن کار می‌کردند. امروزه شغلی به نام تولیدکننده محتوا، دیجیتال مارکتینگ و ... وجود دارد. امروزه خیلی از نشرها فروشگاه‌های آنلاینی دارند که لینک آن در اینستاگرام است و دسترسی دیگری برای آن وجود ندارد.
او سپس با اشاره به مسائل فنی بحث اجرای طرح صیانت از کاربران گفت: علاوه‌بر این، در خصوص گوگل هم همین‌طور است. من مطمئن هستم نمی‌دانند که موتور جست‌وجو یک هوش برتر خدایگانی نیست و از میزان اطلاعاتی که افراد در آن بارگذاری کرده‌اند، قدرت تشخیص دارد و اگر این اطلاعات در آن‌جا بارگذاری نشود، از کجا می‌خواهد تشخیص دهد؟! گوگل که فقط یک موتور جست‌وجو نیست، تقریبا تمام ابزار اینترنت به نحوی دست گوگل یا سرویس‌های مشابه خارجی است.
سینا دادخواه همچنین بار دیگر به بیان آسیب‌های اجرای این طرح برای حوزه حوزه فرهنگ و ادبیات پرداخت و اظهار کرد: فرهنگ یک بخش عمومی دارد، مثل بهداشت و بسیاری از آموزش‌های ابتدایی شهروندی که برای آن‌ها در اینستاگرام تولید محتوا می‌شود، وقتی این فرهنگ عمومی را تضییع می‌کنند، دیگر چیزی برای فرهنگ نخبگانی باقی نمی‌ماند. به طور کلی معنی بنیادین شهروند قرن ۲۱ با این طرح زیر سوال می‌رود، دیگر کتاب، فیلم، موسیقی و ... جای خود دارد.
او سپس از این‌که حوزه کتاب عملا حداقل در زمینه تالیف در ایران مرده است گفت و بیان کرد: زمانی وقتی کتابی منتشر می‌شد، پس از این‌که کمی دیده می‌شد، وارد روزنامه‌ها و نشریات می‌شد و رسمیتی به آن می‌دادند و جایزه‌های ادبی‌ای هم بود که اخبار آن مستقیما در روزنامه‌ها منعکس می‌شد و این جایزه‌ها تاثیر داشت. اما الان وقتی این دو گرفته شده، عملا همه سرنوشت یک کتاب به دست ناشر و صفحه آن ناشر در فضای مجازی و نویسنده است که ۹۰ درصد نویسندگان زیر ۱۰هزار فالوئر دارند که با این حال نویسنده خیلی هم نمی‌تواند در صفحه خود به کتابش بپردازد چون دافعه ایجاد می‌کند.
طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی که تا کنون واکنش‌ها و مخالفت‌های زیادی را در پی داشته است، با این‌که در روز چهارم مردادماه ۱۴۰۰ از دستور کار مجلس خارج شد اما در روز ششم مردادماه در جلسه غیرعلنی مجلس با درخواست عده‌ای از نمایندگان به رای گذاشته شد که در نهایت با ۱۲۱ رای با این درخواست موافقت کردند. طبق اصل ۸۵ قانون اساسی، با موافقت نمایندگان با این درخواست، طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی به جای بررسی در صحن علنی مجلس در کمیسیون مشترک و ویژه بررسی و در صورت تایید نهایی به شورای نگهبان ارسال می‌شود. این البته در حالی است که در روزهای اخیر طرح لغو بررسی طرح صیانت براساس اصل ۸۵ به هیات رئیسه تقدیم شد. البته پس از این، یک عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی از تشکیل کمیسیون مشترک طرح حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی بعد از جلسات رای اعتماد خبر داد.
پیش‌تر چهار شاعر، عبدالجبار کاکایی، اسماعیل امینی، کریم رجب‌زاده و رضا اسماعیلی و نیز مدیر «آژانس کتاب» در گفت‌وگوهایی با ایسنا و انجمن نویسندگان کودک و نوجوان هم در بیانیه‌ای نسبت به اجرای این طرح انتقاد کرده بودند.
انتهای پیام
نظرات