معاون گروه زبان‌ها و گویش‌های ایرانی فرهنگستان زبان و ادب فارسی در گفت‌وگو با ایسنا درخصوص پژوهش‌های محققان زبان‌ها و گویش‌های ایرانی و چگونگی حفظ گویش‌های در حال فراموشی اظهار کرد: خوشبختانه می‌توان گفت که توجه به گویش‌ها در ایران حداقل در دهه اخیر خیلی زیاد بوده است، برای مثال ما در فرهنگستان گروهی تحت عنوان «زبان‌ها و گویش‌های ایرانی» داریم؛ یعنی درست است که نام این فرهنگستان، «زبان و ادب فارسی»‌ است ولی یکی از گروه‌های آن، گروه گویش‌های ایرانی‌ است. کتاب‌های متفاوتی درباره گویش‌های ایرانی در همین گروه منتشر شده است، برای مثال کتاب‌هایی در مورد گویش‌های استان فارس، خراسان و کتابی نیز درباره گویش لکی در اسکنان در سال گذشته منتشر کردیم.

او سپس درباره پرداختن به گویش‌های ایرانی در دانشگاه‌ها گفت: توجه به گویش‌ها در دانشگاه‌ها هم خیلی زیاد است و پایان‌نامه‌های متفاوتی دراین‌باره برداشته می‌شود. در اسفندماه هر سال نیز روزی به عنوان «زبان مادری» داریم که هرساله در ایران مراکز متفاوتی همایش‌هایی را درباره زبان‌ها و گویش‌های ایرانی و حتی غیرایرانی برگزار می‌کنند.   

طامه همچنین درباره آسیب‌شناسی مطالعات گویشی بیان کرد: یکی از آسیب‌هایی که متوجه تحقیقات گویشی در ایران است، این است که مطالعات گویشی خیلی هدفمند و روشمند انجام نمی‌شود. هرچند جای شکر باقی‌ است که همین میزان از مطالعات نیز انجام می‌شود، اما متاسفانه بخشی از این مطالعات توسط گویش‌ورانی انجام می‌شود که با روش‌های علمی آشنایی کافی ندارند و به همین سبب ممکن است اشتباهاتی در ثبت و ضبط این گویش‌ها رخ دهد یا اظهارنظرهایی شود که پایه و مایه علمی ندارند. 

او افزود: اما آن‌چه در دانشگاه‌ها هم انجام می‌شود، چنان‌که باید نیست و برای گروه‌های زبان‌شناسی، بیشتر مسائل نظری زبان‌شناسی مهم است تا حفظ و ضبط این گویش‌ها.

مجید طامه در ادامه و در پاسخ به سوالی درخصوص جایگاه گویش‌های ایرانی در رسانه‌ها به ویژه در صداوسیما و همچنین بیان متفاوت و گاهی نادرست زبان‌ها و گویش‌ها در برنامه‌های این رسانه گفت: در صداوسیما خیلی به زبان‌ها و گویش‌های ایرانی اهمیت داده نمی‌شود و همواره که زبان‌ها و گویش‌های ایرانی نمایش داده می‌شود، با مایه‌ای از طنز همراه است که شاید اساسا احساس گویش‌وران را خدشه‌دار می‌کند؛ البته همه گویش‌وران این احساس را ندارند اما به هر حال من فکر می‌کنم وقتی صورت معیار و رسمی را در مقابل یک گونه گویشی قرار می‌دهند که با طنز همراه است، نتیجه نه تنها مثبت نیست بلکه منفی هم خواهد بود. 

معاون گروه زبان‌ها و گویش‌های ایرانی فرهنگستان زبان و ادب فارسی افزود: البته چاره‌ای هم ندارند، پیدا کردن گویش‌وری که هم هنرپیشه و هم به آن گویش مسلط باشد، کار خیلی دشواری است، بنابراین وقتی آن بازیگر صحبت می‌کند، به لحاظ ویژگی‌های آوایی هرگز نمی‌تواند مثل گویش‌وری که آن گویش زبان مادری اوست، صحبت کند. اما فرهنگستان با صداوسیما همکاری‌هایی برای ثبت و ضبط گویش‌ها داشته است و همکاران ما در فرهنگستان به صداوسیما می‌رفتند و گویش‌های ایرانی را به صورت علمی و قابل فهم برای همه معرفی می‌کردند. اما اگر صداوسیما بخواهد کاری را انجام دهد که منجر به حفظ و ضبط گویش‌ها شود، راه خیلی طولانی‌ای پیش رو دارد؛ و چاره‌ای نیست جز این‌که هم از گویش‌وران بومی و هم از متخصصین دعوت کنند تا هم اهالی آن گویش متوجه اهمیت گویش‌شان بشوند و هم در عین حال به بی‌راهه نروند و احساسات قوم‌گرایی در بین آن‌ها به‌وجود نیاید.

این پژوهشگر گویش‌های ایرانی همچنین درخصوص جایگاه و نمود گویش‌ها در آثار ادبی در سال‌های اخیر بیان کرد: این‌که بتوانیم گویش‌وران را تشویق کنیم تا به گویش‌ها شعر بگویند یا دست‌کم آثاری مکتوب را به آن گویش‌ها خلق کنند، مسلما تاثیر خواهد داشت اما این احساسات باید از درون آن جامعه گویشی به جوش بیاید چون اگر نیرویی از خارج باشد، هیچ وقت آن‌چنان که باید تاثیر نخواهد داشت. اما شکی نیست که اگر بتوانیم این احساس را بین گویش‌وران به وجود بیاوریم تا آثار منظوم یا منثوری به آن گویش‌ها به وجود بیاورند و به گویش‌های‌شان جنبه مکتوب بدهند، اهمیت دارد.

طامه سپس با اشاره به تلاش‌هایی در زمینه خلق آثار ادبی به گویش‌های ایرانی گفت: برای مثال سعی کرده‌اند نظام نوشتاری‌ای را برای گویش سمنانی به وجود بیاورند و خیلی از علاقه‌مندان به گویش سمنانی هم به این گویش شعر گفته‌اند و آثاری نیز منتشر شده است. درخصوص گیلکی نیز نظام نوشتاری جدیدی را بر اساس خط الفبای فارسی برای این گویش تعریف کرده‌اند و بین گیلک‌ها هم این احساس وجود دارد که به گیلکی شعر بگویند. درمورد بلوچی هم حالا نظام نوشتاری خاص خودشان را دارند و آثار ادبی زیادی هم از گویش بلوچی باقی مانده است. درخصوص کردی هم همین اتفاق افتاده است؛ آثار مکتوب از آن‌ها داریم و نظام نوشتاری خاص خودشان را نیز به کار می‌برند.

او در پایان با توصیه‌ای خطاب به گویش‌وران بیان کرد: گویش‌وران از به کار بردن گویش‌شان ذره‌ای احساس شرم نکنند و با سربلندی گویش‌شان را به کار ببرند، در عین حال همیشه به زبان فارسی نیز فکر کنند چون آن‌چه باعث وحدت و اشتراک تمام اقوام ایرانی می‌شود، زبان فارسی است. در عین توجه به گویش خودشان، زبان فارسی را هم به کار ببرند چون این نعمتی است که خداوند به آن‌ها داده که در آن واحد دو زبان را یاد بگیرند؛ یکی گویش مادری‌شان و دیگری زبان فارسی. دست‌کم احساس‌شان باید نسبت به این دو یکسان باشد.

انتهای پیام