دکتر کاظم ندافی در گفت‌وگو با ایسنا، در پاسخ به سوالی در مورد سرعت بالای انتشار و مرگ‌ومیر ناشی از کووید در شهرهای آلوده، عنوان کرد: ما در یکی از مقالاتی که بر اساس مرور مقالات دیگرِ منتشر شده در دنیا انجام شده بود، این دو موضوع را مورد بررسی قرار دادیم. چیزی که مسلم است این که در جاهایی که آلودگی هوای بیشتری وجود داشته، مرگ‌ومیر ناشی از کووید ۱۹ بالاتر بوده است.

وی ادامه داد: البته این موضوع ممکن است مستقیما هم به آلودگی هوا مربوط نباشد. قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا به مدت طولانی می‌تواند انواع و اقسام بیماری‌های قلبی عروقی، تنفسی و سایر بیماری های زمینه ای را در افراد ایجاد کند. بررسی‌ها نشان داده که گروه‌های خاصی از بیماران مبتلا به کووید ۱۹ آسیب‌پذیرتر هستند. بسیاری از گروه‌های آسیب‌پذیر، آن‌هایی هستند که بر اثر آلودگی هوا به این بیماری‌ها دچار شدند. آلودگی هوا زمینه‌ساز این است که بیماری‌های مختلفی در انسان ایجاد شود و آن بیماری‌ها هم می‌تواند انسان را در برابر بیماری‌های عفونی مثل کووید ۱۹ آسیب‌پذیرتر کند.

استاد مهندسی بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به این که در ایران مطالعه‌ای در خصوص ارتباط آمار مرگ‌ومیر ناشی از کووید ۱۹ در شهرهای آلوده انجام نشده، گفت: با این‌که در این بررسی‌ها در ایران انجام نشده؛ ولی مقالات معتبری هستند که این ارتباط را در شهرهای دیگر دنیا نشان داده است.

ندافی در پاسخ به دلیل عدم انجام چنین بررسی‌هایی در ایران گفت: در ایران اطلاعات مربوط به بیماری کووید ۱۹ به صورت استانی به صورت دقیق و به تفکیک منتشر نمی‌شود و در اختیار ما قرار نمی گیرد تا ما بتوانیم ارتباطی بین آلودگی هوا و بیماری را بررسی کنیم. ولی مطالعات زیادی در دنیا انجام شده و می‌توانیم بگوییم در جاهایی که آلودگی هوای بالاتری داشتند، آسیب‌پذیری نسبت به کووید ۱۹ هم بیشتر بودند.

وی ادامه داد: ما به صورت رسمی درخواست کردیم که این آمار را در اختیار ما قرار دهند، ولی این آمار را در اختیار ما نیز قرار ندادند. ما از ابتدا درصدد بودیم که این مطالعه را با داده‌های کشوری نیز انجام بدهیم، ولی موفق نشدیم.

رییس پژوهشکده محیط زیست در پاسخ به سوالی در خصوص تاثیر تغییرات اقلمی و بروز بیماری‌های همه‌گیر مانند کووید ۱۹ گفت: مقالات زیادی در این زمینه منتشر شده، در ایران هم نزدیک به ۲۰ مقاله در مورد تغییر اقلیم و ارتباط آن با بیماری کووید ۱۹ منتشر شده است. ولی اگر بخواهیم به یک جمع‌بندی برسیم، احتیاج به یک مرور نظام‌مند است تا تمام مطالعاتی که در ایران و سایر کشورها در این زمینه منتشر شده، را به صورت نظام‌مند بررسی کند تا بتوان یک نتیجه کلی گرفت.

خوب یا بد بودن فعالیت پژوهشکده های همنام

وی در ادامه صحبت های خود در خصوص فعالیت‌های پژوهشکده محیط زیست و اینکه در حال حاضر چندین پژوهشکده و پژوهشگاه با این عنوان در حال فعالیت هستند، گفت: این پژوهشکده در سال ۱۳۸۲ در دانشگاه علوم پزشکی تهران پایه‌گذاری شد، با این هدف که عمدتا تاثیر عوامل محیطی را بر سلامت انسان بررسی کند. پژوهشکده‌های محیط زیست دیگری هم در کشور وجود دارند که تاثیر عوامل محیطی را بر محیط بی‌جان و جان‌دار به غیر از انسان بررسی می‌کند بنابراین موضوع فعالیت این پژوهشکده با سایر پژوهشکده های همنام تا حدود زیادی متفاوت است.

ندافی در پاسخ به سوالی در مورد موازی کاری در بین پژوهشکده‌های مختلف گفت: حیطه فعالیت پژوهشکده‌ها معمولا متفاوت است. به طور دقیق در جریان اولویت‌ها و عملکرد پژوهشکده‌های دیگر نیستم ولی ممکن است برخی از آن‌ها در حیطه برطرف کردن آلاینده‌های محیطی و برخی روی شناسایی آلاینده‌ها کار کنند و یا مطالعات محیطی و وضع موجود آلودگی‌ها را بررسی کنند و ماموریت و رسالت‌های خاص خودشان را داشته باشند. اگر در حوزه مربوط به خودشان فعالیت کنند، می‌توانند هم‌افزایی داشته باشند و کار تکراری نخواهد بود و هرکدام بخشی از پازل را تکمیل می‌کنند.

رییس پژوهشکده محیط زیست عنوان کرد: قاعدتاً هر یک از پژوهشکده‌ها باید ماموریت‌ها و رسالت‌های متفاوتی را برای خود تعریف کرده‌باشند. اگر نتایج پژوهش‌های آن‌ها در کنار هم قرار بگیرند و هر یک در بخش‌های خاص خود پژوهش انجام دهند، به شناسایی بیشتر وضعیت محیط زیست ‌کمک می‌کند.

وی ادامه داد: پس از تشکیل این پژوهشکده، برخی فعالیت‌های تحقیقاتی که پیش از آن سابقه نداشت، آغاز شد. برای مثال ما در زمینه آلودگی هوا شروع به تهیه گزارشی با عنوان «کمی‌سازی اثرات بهداشتی آلودگی هوا» کردیم که تهیه این گزارش به صورت سالانه ادامه پیدا کرد. در این گزارش‌ها به این مسئله پرداختیم که آلودگی هوا باعث چه تعداد مرگ زودرس، بیماری قلبی عروقی و بیماری تنفسی و سرطان می‌شود و هر ساله این گزارش‌ها را برای مسئولان ارسال می‌کنیم. این گزارش یکی از کارهای منظم پژوهشکده طی سال های اخیر بوده است.

رییس پژوهشکده محیط زیست ادامه داد: همچنین ما گزارش‌هایی داشتیم در مورد سایر آلاینده‌های محیط‌زیست مانند گاز رادون و سایر آلاینده ها در آب، خاک، هوا و غذا ، که اگر چه آن‌ها به صورت گزارش منظم سالیانه نبودند، ولی پارامترهایی که برای محیط زیست در نظر بود، در آن‌ها بررسی می‌شد.

ندافی به دیگر فعالیت‌های پژوهشکده در زمینه تهیه گایدلاین‌ها و راهنماها در موضوعات مختلف مرتبط با بهداشت محیط و محیط زیست اشاره کرد و گفت: این راهنماها به طور عمده مورد استفاده همکاران ما در مرکز سلامت محیط کار وزارت بهداشت بود که هم اکنون نیز در وبسایت پژوهشکده نزدیک به صد عنوان وجود دارد.

وی با اشاره به اقدامات پژوهشکده در زمینه مشکلات محیط زیستی به وجود آمده در کشور گفت: برای مثال در سیلی که دو سال قبل اتفاق افتاد، ما گزارشی برای نحوه بازگشت مردم به خانه‌های سیل‌زده و ضد عفونی آن‌ها تهیه کردیم. سپس آن را به صورت عملی با کمک صدا و سیما آماده کردیم. این گزارش هر چند گزارش مختصری بود، ولی به کرات توسط شهرهای سیل‌زده درخواست شد و ما آن را تکثیر کردیم ضمن آن‌که آموزش‌های عملی را نیز دادیم.

رییس پژوهشکده محیط زیست دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به رویکرد آگاهی‌بخش پژوهشکده در زمان بروز بیماری کووید ۱۹ ، اظهار کرد: در آغاز همه‌گیری، اطلاعات در مورد ماسک‌ها خیلی کم بود. در داخل کشور مراکز مختلف شروع به ساخت ماسک کردند. ما این ماسک‌ها را تست و کارایی آن را بررسی و آزمایش کردیم.

وی ادامه داد: همچنین این سوال وجود داشت که آیا این ویروس از طریق هوا قابل انتقال است یا طبق گفته سازمان‌های جهانی از طریق قطرات تنفسی منتقل می‌شود؟ ما در همان ماه اول (فروردین‌ماه) مقاله‌ای در یک مجله معتبر بین‌المللی چاپ کردیم که تقریبا در تمام گایدلاین‌هایی که توسط سازمان جهانی بهداشت منتشر شد، از این مقاله که ما در اختیارشان قرار داده بودیم، به عنوان منبع استفاده شد.

ندافی افزود: همچنین سوالی در خصوص انتقال ویروس از طریق فاضلاب وجود داشت، که ما در این زمینه یک طرح تحقیقاتی را با سازمان آب و فاضلاب و وزارت نیرو آغاز کردیم. به علاوه راهنماهای حفاظت فردی، راهنمای نحوه استفاده از سایر گندزداها را نیز تهیه کرده و آن‌ها را در اختیار مردم قرار دادیم.

وی ادامه داد: از آن‌جا که در روزهای اول همه‌گیری اطلاعات زیادی وجود نداشت، به پاسخگویی سوالات نیز پرداختیم و آن‌ها را منتشر کردیم.

رییس پژوهشکده محیط زیست اظهار کرد: فعالیت‌های این پژوهشکده صرفاً در راستای انتشار مقاله نیست؛ بلکه بیشتر به دنبال این هستیم که فعالیت‌ها، در جامعه اثرگذار باشند و به حل مسائل در جامعه کمک کنند.

ندافی با اشاره به وضعیت کلی آلودگی در ایران و بیماری‌های ناشی از این آلودگی‌ها گفت: ما با همکاری فرهنگستان علوم پزشکی گزارشی را در خصوص بررسی شاخص‌های محیط زیست در کشور و مقایسه آن با کشورهای حوزه سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ منتشر کردیم. در سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ جمهوری اسلامی قید شده که ایران تا سال ۱۴۰۴ باید از نظر سلامت در منطقه رتبه اول را داشته باشد. ما شاخص‌های مربوط را که بر اساس اطلاعات بین‌المللی است، احصا کردیم و در این گزارش به چند نتیجه خیلی مهم رسیدیم.

وی ادامه داد: در برخی شاخص‌ها، وضعیت ما خیلی بهتر از چیزی است که دیگران در مورد ما قضاوت می‌کنند. مثلا در مورد شاخص پوشش شبکه جمع‌آوری فاضلاب و جمعیتی که تحت پوشش این شبکه قرار دارند، در گزارش‌ها حدود ۱۰-۲۰ درصد را تعیین می‌کنند. در صورتی که بررسی‌های ما نشان داده که در شهرهای ما پوشش شبکه و تصفیه‌خانه فاضلاب بالای ۵۰ درصد است. قاعدتا برخی از مجموعه‌ها در کشور که مسئول این کار هستند، باید با انتشار اطلاعات مورد نیاز، سازمان‌هایی را که در سطح بین‌المللی فعالیت می‌کنند را از نظر اطلاعاتی تغذیه کنند تا آن‌ها نگاهشان به شاخص‌ها را اصلاح کنند.

وی افزود:‌ برخی از این شاخص‌ها هم وجود دارد که ما می‌پذیریم مشکلاتی داریم و ممکن است در بین این ۲۰ کشور رتبه چندم باشیم؛ مثل آلودگی هوا. در بعضی از موارد نیاز به تحقیق بیشتری دارد و الان نمی‌توانیم بگوییم که قضاوت و گزارش‌هایی که دیگران نوشته‌اند درست است و یا اشکال دارد. تحقیقات ما کافی نیست و در این زمینه‌ها باید بررسی‌های بیشتری انجام شود. ما یک گزارش جامعی تهیه کردیم که برای سازمان حفاظت از محیط زیست هم ارسال شده و قرار بود جلسه‌ای هم با مدیران آن‌ داشته باشیم که به خاطر کرونا و پیک بیماری‌ها، این جلسات به تعویق افتاد.

ندافی به گزارشی که با همکاری فرهنگستان علوم پزشکی تهیه شده، اشاره کرد و ادامه داد: در این گزارش بار بیماری‌های مرتبط با عوامل خطر محیطی مثل هوای آلوده یا عدم دسترسی به آب با کیفیت بهداشتی و... بررسی شدند و اینکه این عوامل چگونه با بار بیماری‌ها مرتبط هستند، مورد واکاوی قرار گرفت.

زیر سئوال بردن سلامت مواد غذایی بدون پایه علمی، ممنوع

ندافی با اشاره به وضعیت آلودگی موادغذایی و محصولات کشاورزی از نظر سموم و کودهای شیمیایی اظهار کرد: چیزی که در رسانه‌های ما مطرح می‌شود، گاهی نتیجه یک بررسی است که به صورت محدود و در یک منطقه انجام شده است. با این‌که سوالات زیادی در مورد روش بررسی، آنالیز و نتیجه‌گیری آن مطرح است، به کل کشور تعمیم داده می‌شود. برای مثال شیر کشور را زیر سوال می‌برند. به نظر من این صحبت‌ها بدون اینکه پایه و پشتوانه علمی کافی داشته باشد؛ تنها مردم را نگران می‌کند و این کار درستی نیست.

وی به شیوه درست ارائه این موارد اشاره کرد و گفت: ولی اگر گفته شود که نمونه‌هایی مثلا از منطقه‌ ای از تهران گرفتیم و چنین آلودگی‌هایی مشاهده شده، این ممکن است کارساز باشد، ولی تعمیم این‌ها به کل کشور نیاز به مطالعات ملی دارد. مطالعات ملی هم نیاز به حجم نمونه‌ زیاد دارد و برای مثال در مورد شیر باید همه نمونه‌ها، همه انواع بسته‌بندی‌ها و روش‌ها استرلیزه و پاستوره مثلا شیر را بررسی کرد. آن زمان تازه می‌توان گفت که وضع شیر ما به چه صورت است.

رییس پژوهشکده محیط زیست به نیازهای پشتیبانی مطالعات ملی اشاره کرد و افزود: ما پیگیر هستیم که مطالعات ملی در این زمینه انجام بگیرد، ولی مطالعات ملی تدارکات خیلی سنگینی احتیاج دارد و دستگاه‌های آنالیز دقیقی را می‌خواهد. همچنین هماهنگی بین محققان زیادی را نیاز دارد که هنوز شرایط آن از لحاظ پشتیبانی فراهم نیست. ما از این نظر که فارغ‌التحصیلانی تربیت کردیم که این توانایی‌ها را به نحو احسن دارند و می‌توانند این پروژه‌ها را مدیریت کنند، توانمندی خوبی در کشور داریم. اگر شرایط فراهم شود، باید مطالعات میدانی در این زمینه انجام شود تا بتوان به این سوالات پاسخ داد.

ندافی در پایان اضافه کرد: البته سازمان‌های مربوطه مثل سازمان غذا و دارو، وزارت کشاورزی و شهرداری در میادین تره‌بار و... گاهی به خاطر وظایف کشوری یا استانی، مطالعات گسترده انجام می‌دهند و گزارش‌هایی را منتشر می‌کنند. ولی آن‌ها معمولا در دسترس دانشگاه‌ها نیست و برای وظایف نظارتی خودشان چنین مطالعاتی را انجام می‌دهند.

انتهای پیام