به گزارش ایسنا، روز جمعه ۳۰ آبان ماه سال گذشته در ساحل سیمرغ جزیره کیش لاشه نهنگی مشاهده شد و کارشناسان دامپزشکی و محیط زیست به دلیل ایجاد بوی نامطبوع در ساحل، پیش‌بینی کردند که احتمالا این نهنگ چند روزی است که تلف شده و از طریق امواج دریا به ساحل منتقل شده است.
این نهنگ بیش از ۵ تن وزن داشته که پس از انجام آزمایش‌های مورد نیاز، در ساحل دفن شد.
دومین سناریوی غم‌انگیز مربوط به عصر روز سه‌شنبه، ۱۱ آذر ۱۳۹۹ می‌شود که لاشه یک نهنگ دیگر در ساحل جزیره کیش پیدا شد. این نهنگ با طول ۱۴ متر و از نوع "برایت" (گرمسیری) است و در طی یک ماه به عنوان دومین نهنگی شناخته شده که در جزیره کیش خودکشی کرده است.
در تماسی که با محققان حوزه‌های مربوط داشتیم، همگی اعلام کردند که تاکنون مطالعاتی درباره نهنگ‌ها در ایران انجام نشده است و دلیل آن هم مشخص است؛ نبود زیر ساخت‌های تحقیقاتی و آزمایشگاه‌های مجهز تا بتوانند آبزیان غول پیکر را مورد آنالیز و پایش قرار دهند.
ولی فعالان حوزه تنوع زیستی بیکار ننشستند و با راه‌اندازی شبکه ملی امداد و نجات پستانداران دریایی در تلاش هستند تا با پایش این آبزیان راهکارهایی برای نجات این پستانداران غول پیکری آب‌های خلیج فارس ارائه دهند.
تلاش برای نجات به گِل نشسته‌ها
حامد مشیری، فعال حوزه مطالعات پستانداران دریایی در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه در خلیج فارس تقریبا ۷ گونه نهنگ داریم که بخشی از آنها دندان‌دار و بخش دیگر آنها "بالن‌دار" هستند، گفت: "براید"، "گوژپشت" و "باله‌ای"از جمله نهنگ‌های بالن‌دار و اصولا جثه‌های بزرگی دارند و نهنگ‌های "شبه قاتل" و "اسپرم" از جمله گونه‌های نهنگ دندان‌دار به شمار می‌روند.
وی که مدیر یکی از مؤسسات حفاظت از گونه‌های زیستی دریایی است، با تاکید بر اینکه زمانی که می‌خواهیم از گونه‌های جانوری سخن به میان آوریم، باید آنها را پایش مداوم کنیم، اظهار کرد: با استفاده از اطلاعاتی که در این پایش‌ها کسب می‌شود، می‌توانیم از آنها حفاظت کنیم که در این زمینه کاری در ایران صورت نگرفته است.
مشیری با اشاره به فعالیت‌های مطالعاتی این موسسه در زمینه گونه‌های آبزی، خاطر نشان کرد: ما در این موسسه بیش از ۱۲ سال است که مطالعه در زمینه پستانداران دریایی را آغاز کردیم و شبکه ملی "امداد و نجات پستانداران دریایی" با هدف کسب اطلاعاتی از به گِل نشستن نهنگ‌ها با همکاری سازمان محیط زیست راه اندازی کردیم.
این فعال حوزه مطالعات پستانداران دریایی، مطالعه بر روی دلفین‌های گوژپشت از سال ۹۳ را از دیگر اقدامات این موسسه نام برد و یادآور شد: دانش ما در زمینه نهنگ‌ها بسیار پایین است، ولی دانش جهانی نیز زیاد نیست؛ چون مطالعه بر روی گونه‌های آبزی به آسانی صورت نمی‌گیرد، ولی برخی از کشورها بودجه‌های زیادی صرف مطالعه بر روی پستانداران دریایی اختصاص داده‌اند و ما برای انجام چنین تحقیقاتی حداقل امکانات را در اختیار داریم.
مشیری، پایش وضعیت دلفین‌های "گوژپشت" در پارک ملی دریایی "نخیلو"، "خور میناب" و "خور خور آب" را از برنامه‌های تحقیقاتی این موسسه دانست و خاطر نشان کرد: در این طرح گشت‌های مستمری را در منطقه داریم و سعی می‌شود که این گونه دلفین را شناسایی و وضعیت جمعیتی آنها و عوامل موثر بر زیست و حیات آنها را بررسی کنیم.
به گفته این فعال حوزه مطالعات پستانداران دریایی، گونه دلفین گوژپشت در آب‌های کم عمق زندگی می‌کنند، ولی برای مطالعه و پایش گونه‌های بزرگتر و یا گونه‌های موجود در آب‌های عمیق نیاز به امکانات خاصی است که در ایران نداریم.
به گِل نشسته‌ها
وی با بیان اینکه پدیده به گِل نشستن‌ها برای دلفین‌ها و نهنگ‌ها در کشور رخ می‌دهد، گفت: با توجه به اینکه در سال گذشته به فاصله یک هفته دو نهنگ براید در جزیره کیش به گِل نشستند و از آنجایی که این منطقه یک منطقه توریستی است، اخبار آن به سرعت منتشر شد و این در حالی است که در سال‌های گذشته مشابه این اتفاق برای گونه گوژپشت که در معرض خطر انقراض است، در خلیج فارس رخ داد؛ ولی چون در مناطق توریستی نبوده، کمتر به آن توجه شد.
مشیری به بیان دلایل به گِل نشستن نهنگ‌ها پرداخت و با بیان اینکه دو مدل به گل نشستن "جمعی" و "فردی" در میان نهنگ‌ها رخ داده است، گفت: برای به گِل نشستن جمعی نهنگ‌ها عوامل اجتماعی ذکر شده، ولی زمانی که این اتفاق "فردی" رخ می‌دهد، عواملی چون مرگ طبیعی، تصادف با شناور، برخورد با پروانه شناورها، گیر افتادن در تور صیادی و آلودگی‌های آب‌ها مطرح است.
وی ادامه داد: اولین نهنگی که در جزیره کیش به صورت فردی به گِل نشست، با عجله لاشه آن دفن شد و فرصت مطالعه از محققان گرفته شد، ولی در رخداد دوم فرصتی ایجاد شد تا متخصصان این حوزه بازدیدی از لاشه داشته باشند که در این بازدیدها وجود یکسری کبودی‌ها مشاهده شد که می‌تواند به دلیل برخورد با شناورها باشد، ولی هنوز هیچ دلیل قطعی در دسترس نیست.
مدیر این موسسه تحقیقاتی، با تاکید بر اینکه اتفاق به گِل نشستن منحصر به ایران نیست، بلکه در بسیاری از کشورها رخ می‌دهد، ادامه داد: زمانی که لاشه تازه است، می‌توان محتویات معده آن را بررسی و از بافت‌ها نمونه برداری کرد؛ ولی وقتی از زمان مرگ این آبزی گذشته باشد، احشام آن شروع به فساد می‌کند که در این شرایط، کالبد شکافی سخت‌تر خواهد شد.
تاریخ به گِل نشسته‌ها در خلیج فارس
مشیری با تاکید بر اینکه از سال ۸۶ تاکنون توجه‌ها نسبت به پستانداران دریایی جلب شده است، اظهار کرد: اطلاعات ۳ مورد به گِل نشستن دسته جمعی در خلیج فارس در اختیار است که دو مورد آن مربوط به سال ۸۶ در منطقه جاسک می‌شود که در آن گله‌های ۷۰ تایی از نهنگ‌ها به گِل نشستند. در آن زمان متخصصان بین‌المللی به ایران آمدند و یکسری فرضیه‌هایی درباره مرگ آنها مطرح کردند، ولی هیچ کدام این فرضیه‌ها قطعیت نیافت.
وی مورد دیگر به گِل نشستن‌ها را در خلال سال‌های ۹۰ و ۹۱ ذکر کرد و افزود: در خور مرکزی جاسک ۱۱ دلفین به گِل نشستند. این دلفین‌ها ماده و برخی از آنها باردار و برخی از آنها به تازگی نوزاد خود را به دنیا آورده بودند؛ چون غدد شیردهی آنها فعال بود.
این فعال حوزه پستانداران دریایی، خورها را مناطقی پرغذا معرفی کرد و ادامه داد: این دلفین‌ها برای پیدا کردن غذا وارد این منطقه شده بودند و در آنجا به دام افتاده و نتوانسته بودند از آن فرار کنند و تنها یکی از این دلفین‌ها نجات یافتند.
مشیری اضافه کرد: در زمینه به گِل نشستن نهنگ‌ها با دو موضوع "راهکارهای جلوگیری از به گِل نشستن" و "نجات آنها بعد از به گِل نشستن" مواجه هستیم که برای جلوگیری و پیشگیری از به گِل نشستن نهنگ‌ها نیاز به پایش داریم. تا زمانی که بر روی این جانداران دریایی پایش صورت نگیرد، نمی‌دانیم چه عواملی می‌توانند زیست این آبزیان را تحت تاثیر قرار دهند و همچنین ما حتی نمی‌دانیم پراکنش این آبزیان در خلیج فارس به چه صورت است تا بتوانیم بر روی نقشه‌های دریانوردی، مناطقی که در آن تردد می‌کنند و یا مقیم آنجا هستند را علامت گذاری کنیم تا کشتی‌ها با احتیاط از این مناطق عبور کنند؛ از این رو عملا نمی‌توانیم از به گِل نشستن آنها جلوگیری کنیم.
وی با اشاره به اقدامات در بعد از به گِل نشستن نهنگ‌ها، راه‌اندازی این شبکه ملی را یکی از این اقدامات دانست و خاطر نشان کرد: این شبکه توانسته است حساسیتی در زمینه این آبزیان ایجاد و کمک کند تا دانش عمومی در این زمینه ارتقا یابد.
انتهای پیام
نظرات