محمد رجایی در گفت‌وگو با ایسنا، از بازی به‌عنوان یک مقوله تخصصی نام برد که شاید ازنظر علمی زیاد به آن پرداخته نشده و مقالات زیادی در مورد آن نیست، اظهار کرد: سال ۲۰۰۵ به همراه جمعی از متخصصان و دست‌اندرکاران بازی‌های فکری نشریه تخصصی به نام پیک بازی در ایران راه انداختیم، اما با اینکه فصلنامه بود برای محتوای آن مشکل داشتیم، چون متخصصانی که در زمینه بازی فعالیت کرده باشند کم بود، تعاریف و مقالات کمی وجود داشت و بیشتر از بعد روانشناسی به مقوله بازی پرداخته شده بود.

وی با بیان اینکه برای طراحی بازی‌های فکری نیاز به دانستن تئوری بازی داشتیم، گفت: از آن زمان فعالیت‌های زیادی انجام دادیم و بیشتر بازی‌های فکری جهان را به ایران آوردیم. به‌طورکلی بازی بسیار گسترده است و یکی از شاخه‌های آن بازی فکری است  که در دنیا به آن زیاد پرداخته شده، اما در ایران خیلی به آن پرداخته نشده بود.

مدیر کارگروه مهارت‌های فکری و مهندسی ذهن آر جی با اشاره به اینکه در آن زمان کمتر از صد  بازی فکری به ثبت رسیده بود که بیشتر هم کپی‌برداری از بازی‌های خارجی بود، افزود: در آن زمان کانون پرورش فکری کودک و نوجوان تازه ثبت بازی‌های فکری را شروع کرده بود. خوشبختانه به‌مرور بازی در ایران هم پر و بال گرفت و در حال حاضر پیشرفت بازی بیشتر از قبل شده و تلاش کرده‌ایم به‌صورت علمی در این زمینه فعالیت کنیم.

وی با بیان اینکه تا پیش‌ازاین بازی‌های فکری در ایران استانداری نداشت و شناخت مردم از بازی‌های فکری در حد منچ و مار و پله بود، تصریح کرد: در حال حاضر هزاران نوع بازی فکری تولید ایران داریم که استاندارد آن قابل مقایسه با جهان و حتی بهتر است. مردم انتظار دارند تنها روانشناسان در این زمینه کار کنند، درحالی‌که بازی یک مقوله عمومی است.

رجایی با اشاره به اینکه در مدل آر جی با تفکر و مهارت‌های فکری سر و کار داریم که یکی از شاخه‌های آن بازی است، گفت: بازی تعاریف مختلفی در علوم مختلف دارد، ولی ما تعریف خاصی داریم که بر اساس کارکرد مغز و سیستم فکری انسان برنامه‌ریزی شده است. ما در مدل آر جی بازی را شبیه‌سازی از دنیای واقعی می‌دانیم که این شبیه‌سازی برای سازگاری شخص با محیط است.

وی با اشاره به اینکه وقتی کودک به دنیا می‌آید الگوریتم‌هایی در ذهن خودش دارد، اما این برنامه کلی است و نحوه ارتباط به او یاد داده نشده است، اظهار کرد: کودک در هر محیطی به دنیا بیاید اطلاعاتی برای سازگاری با محیط دریافت و برنامه خودش را کامل می‌کند، یعنی برنامه ژنتیکی برای ارتباط با محیط مدام باید در محیط به‌روز و کامل شود که این کار احتیاج به مهارت دارد، مثل مهارت صحبت کردن که در محیط‌ها و کشورهای مختلف متفاوت است. برای اینکه کودک بتواند خودش را با محیط سازگار کند ابتدا باید شبیه‌سازی کند و این شبیه‌سازی با ایجاد حس خوشایند است که اسم آن را بازی می‌گذاریم.

دکترای مهندسی ذهن به تعریف بازی ازنظر مدل آر جی پرداخت و گفت: بر اساس این مدل بازی شبیه‌سازی محیط واقعی با ایجاد احساس خوشایند برای ایجاد سازگاری با محیط یا مواجهه با محیط واقعی است، بنابراین کودک از طریق بازی شروع به مهارت‌آموزی و یادگیری می‌کند و از این طریق می‌تواند وارد محیط شود و به‌گونه‌ای این کار را انجام می‌دهند که احساس خوشایند برای او ایجاد شود.

وی با اشاره به اینکه انسان احساسات زیادی دارد، اما به‌طورکلی ما احساسات را به دو دسته احساسات خوشایند و ناخوشایند تقسیم می‌کنیم، تصریح کرد: مغز انسان یک سخت‌افزار و یک نرم‌افزار پایه دارد و بعد بر اساس آن خودش را کامل می‌کند. انسان به‌گونه‌ای به دنیا آمده که برخی ورودی‌ها به او احساس خوشایند می‌دهد و برخی احساس ناخوشایند می‌دهد. هر چیزی به او احساس خوشایند می‌دهد او را بیشتر جذب می‌کند، مثلاً غذایی که حس خوشایند می‌دهد به سمتش می‌رود، اما غذایی که حس خوشایند نمی‌دهد سمتش نمی‌رود. ما از ساختار مغز انسان به اصولی می‌رسیم که در مدل آر جی به آن استناد می‌کنیم.

وی در مورد اصل اول تعلیم و تربیت بر اساس مدل آر جی، توضیح داد: بر اساس این اصل هر کاری که انسان احساس خوشایندی نسبت به آن داشته باشد تکرار می‌کند و از هر کاری که حس ناخوشایند به آن داشته باشد پرهیز می‌کند. یادگیری از طریق تکرار اتفاق می‌افتد  که این بحث پشتوانه علم اعصاب دارد. نورون‌های مغز به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که وقتی نورونی تحریک می‌شود، اگر تعداد تحریک‌ها زیاد شد، خودش را با تحریک زیاد سازگار می‌کند، بنابراین هر چیزی تکرار کنیم مغز را رشد می‌دهد، مثل وزنه‌برداری که برای بلند کردن وزنه سنگین تمرینات زیادی می‌کند تا عضلات قوی‌تری داشته باشد.

مدیر کارگروه مهارت‌های فکری و مهندسی ذهن آر جی با بیان اینکه از طریق بازی می‌توان مغز را تقویت کرد، توضیح داد: بازی تکرار شبیه‌سازی واقعیت برای سازگاری با محیط است، پس باید به‌گونه‌ای بازی‌ها را طراحی کنیم که افراد را برای سازگاری با محیط آماده کند، بازی باید دلیل و خاصیت داشته باشد و متناسب با محیط طراحی شود. همان‌طور که در قدیم این‌گونه بود و مردم برای شبیه‌سازی فعالیت‌های حرکتی، بازی‌هایی مثل بالابلندی و هفت‌سنگ طراحی کرده بودند .

وی با اشاره به اینکه کودک از وقتی به دنیا می‌آید مراحل رشدی دارد که باید به‌درستی طی کند، افزود: هر مرحله رشد یعنی یک مرحله ارتباط با محیط و در هر مرحله باید بازی مختص آن مرحله را به کودک بدهیم، همان‌طور که بازی‌های فیزیکی برای تقویت مهارت‌های کودک انجام می‌شود، بسیاری از کارهایی که انسان انجام می‌دهد هم هماهنگی سیستم فکری با بدن است، بنابراین برای طراحی بازی باید ببینیم بازی چطور می‌تواند مغز انسان را با فعالیت‌های او تنظیم کند.

مدیر کارگروه مهارت‌های فکری و مهندسی ذهن آر جی بازی را مقوله بسیار پیچیده‌ای دانست و گفت: نمی‌شود به‌راحتی بازی طراحی کرد و یا حتی کسی که با کودک کار می‌کند باید فکر کودک و نیاز او را تشخیص دهد و متناسب با مرحله رشد و نیازش بازی را در اختیار او قرار دهد. در مدل آر جی تمام مفاهیم درسی که کودکان به آن نیاز دارند در قالب شبیه‌سازی از طریق احساس خوشایند برای کودکان پیش‌بینی ‌شده، اما تخصصی است و مربی کودک هم باید دوره ببیند، مفاهیم نظری و کار با کودک را یاد بگیرد و بداند برای هر کودک چه آموزشی لازم است و این آموزش را از طریق چه بازی باید انجام دهد.

 وی خاطرنشان کرد: کودکان ما در مدرسه از درس خواندن حس خوشایندی ندارند، چون مسیر سازگاری با محیط گم شده و فکر می‌کنند هرچه حفظیات بیشتر باشد مهم‌تر است، درحالی‌که آموزش باید کاربردی باشد. ما از این موضوع در مدارس غفلت کرده‌ایم و اصلاً مسیر را اشتباه رفته‌ایم، درحالی‌که باید به سمت سازگاری با محیط و تکامل برویم و در سیستم آموزشی بازنگری کنیم.

رجایی با بیان اینکه ما نه ابزار مناسب داریم و نه اصول تعلیم و تربیت را در بازی با کودک رعایت می‌کنیم، تصریح کرد: ما خلأ جدی در این حوزه داریم و به همین خاطر شروع به تربیت مربی کودک کردیم، همان‌طور که جهاد دانشگاهی نیز وارد این عرصه شده، اما کار سخت و زمان‌بری است. علاوه بر آموزش باید علاقه‌مندی و خواستن هم باشد، اما چون ما در سیستم آموزش قدیم بزرگ شده‌ایم، معمولاً اصول کار با کودک را نمی‌دانیم و به همین خاطر به زمان بیشتری نیاز داریم تا بتوانیم متخصصان بازی در شاخه‌های مختلف تربیت کنیم.

وی در خاتمه خاطرنشان کرد: مربی بازی تخصص جدیدی است و از طرف دیگر وزنه به‌شدت سنگینی است، اما بازار کار آن وجود دارد، ازجمله در آموزش و پروش که به‌شدت به این متخصصان نیاز است تا بتوانند بازی را در کل ایران گسترش دهند.

انتهای پیام