رییس جدید دانشگاه مذاهب اسلامی با اشاره به این‌که «محوری‌ترین اندیشه سلوک بخش در اجتماع، اعتدال است» گفت: امروزه عالمان و نخبگان موظفند در امت اسلامی، مقدم بر هر آموزش اجتماعی دیگر، "اعتدال" را مبنای اندیشه سازی و سلوک سازی خود قرار دهند.
حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی در گفت‌وگو با خبرنگار دین و اندیشه خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، با اشاره به مقوله اعتدال در دین اسلام و جایگاه تعیین کننده آن در انتخاب مسیر درست، خاطرنشان کرد: چنین تربیتی در صورت تبدیل شدن به یک تمرین فکری مکرر و همیشه حاضر، در فضای فرهنگ و تربیت اسلامی، تضمینی برای بقای جامعه بزرگ اسلامی و پویایی آن است.
وی با بیان این‌که «بعضی از اندیشه‌ها در دین صرفا واجد ارزش و بعد اندیشگی هستند» افزود: پاره‌ای از اندیشه‌ها افزون بر این شأن، جنبه شاخص بودن برای اندیشه‌های دیگر را نیز دارند؛ به این معنا که در صورت موجود بودن آنها، هم اندیشه هستند و هم به دلیل انعکاس‌ها، نتایج و تاثیرگذاری‌های کنترل کننده، شاخصی برای اندیشه‌های دیگر به حساب می‌آیند.
رییس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس، گفت: اعتدال از این نوع اندیشه‌های شاخصه‌ای است، به این معنا که شاخصی است با دلالتی نیرومند نسبت به درست بودن اندیشه و سلوک و حتی فراتر، شاخصی برای قرار داشتن فرد یا جامعه در مسیر دین و برپابودن دین است.
رییس دانشگاه مذاهب اسلامی تصریح کرد: شاید هیچ شاخصی را نتوان یافت که از حیث کارکرد و تاثیرگذاری پردامنه به پایه اعتدال برسد که بتوان از وجود آن به وجود وضعیت درست، دین‌مداری درست و سلوک درست راه پیدا کرد.
مبلغی با اشاره به قرار داشتن اعتدال در برابر دو وضعیت افراط و تفریط، اظهار کرد: در آیات و روایات می‌توان شاخص بودن اعتدال برای درستی و شاخص بودن افراط و تفریط را برای نادرستی به وضوح مشاهده کرد. به تعبیر دیگر ادبیات قرآن و روایی در این زمینه، ادبیات شاخصی است.
وی با ذکر آیه شریفه "وکان أمره فرطا" و حدیث شریف " لا یری الجاهل الا مفرطا أو مفرّطا" خاطرنشان کرد: افراط و تفریط، شاخص برقرار بودن جهل، ناآگاهی و نادانی است؛ به این معنا که جاهل دائما از مسیر اعتدال خارج است و در یکی از دو حال افراط و تفریط به سر می‌برد.
مبلغی اضافه کرد: از این رو هر کجا که افراط یا تفریطی بود، به صورت فوری و بی هر درنگ، می‌توان حکم کرد که جهل وجود پیدا کرد و هر کجا که اعتدال بود می‌توان بی هر احتمال خلاف یا درنگی حکم کرد که استقامت فکری، درستی اندیشه و سلوک در کار است.
این پژوهشگر مسائل دینی و اجتماعی با بیان این‌که «اعتدال در همه حوزه‌ها نقش شاخص بودن را دارد» گفت: در حوزه رفتاری، داشتن رفتار افراط‌گرایانه یا تفریط‌گرایانه، نشانه بی چون و چرای عدم شناخت دین و اندیشه‌های اسلام است و در ورای چنین سلوکی، جهلی وحشتناک موج می‌زند؛ حال این سلوک، سلوک اجتماعی باشد یا سلوک خانوادگی، یا سلوک کاری، یا سلوک تعاملی با اتباع ادیان یا مذاهب دیگر.
اعتدال، معیاری برای تشخیص درستی اندیشه
مبلغی با طرح این سوال که آیا همان‌طور که اعتدال به مثابه یک شاخص برای سنجش درستی یک سلوک است می‌تواند معیار سنجش برای درستی یک اندیشه باشد؟ تصریح کرد: ممکن است در مقابل چنین ادعایی گفته شود معیار درستی اندیشه نمی‌تواند اعتدال باشد بلکه معیار آن تطابق با واقعیت یا حقیقت است یعنی اندیشه‌ای درست است که منعکس‌کننده واقعیت یا حقیقت و منطبق بر آن باشد، ولی حق این است که اعتدال معیار سنجش برای درستی اندیشه به ویژه دین شناسی و به صورت قطعی شریعت شناسی نیز می‌باشد.
وی ادامه داد: اگر آن حقایقی که اندیشه می‌خواهد آنها را منعکس کند دینی باشند از آنجا که دین آموزه‌های خود را بر وسطیت و راه میانه بنا کرده و شریعت دین یک شریعت معتدل است و آموزه‌های دینی در بعد رفتاری، شریعت و اخلاق یک راه میانه را برگزیده بنابراین اندیشه‌ای درست است که مطابق با این شریعت معتدل باشد.
رییس مرکز تحقیقات مجلس شورای اسلامی با اشاره به این‌که «بر این اساس می‌توان گفت اعتدال در شناخت "اندیشه درست دینی" یک معیار است» افزود: اگر کسی را یافتیم که اندیشه‌های دینی او افراطی بود پس او حتما از مسیر شناخت دین به بیراهه رفته و دچار افراط یا تفریط شده است.
وی اظهار کرد: بنابراین هر اندیشه افراطی که در فضای دین شکل می‌گیرد با معیار سنجش اعتدال او را ارزیابی کنیم چرا که در دین افراط و تفریط لحاظ نشده است.
مبلغی یادآور شد: به عنوان مثال بسیاری دین را سخت‌گیر و آموزه‌های آن را سختگیرانه می‌دانند و هنگامی که از آنها تفسیر دین خواسته شود چنان معرفی می‌کنند که گویی آمده تا دست و پای آدمیان را در مواجهه با مظاهر زندگی و لذات آن ببندد و او را در یک تنگنا و سختگیری مطلق قرار دهد در حالی که این یک اندیشه افراطی است.
وی ادامه داد: عده‌ای نیز دین را از همه زندگی برکنار می‌بینند گویی دین کاری به زندگی ندارد این هم یک اندیشه تفریطی است که هر دو در راه اعتدال قرار ندارند.
رییس دانشگاه مذاهب اسلامی با اشاره به این‌که «سختگیری مطلق و رهاسازی مطلق جزو دین نیست» گفت: دین راه میانه و اعتدال را ایجاد کرده است که ما با آن می‌فهمیم چه طیف‌هایی با چه مسیرهایی راه غلط را در پیش گرفته‌اند.
مبلغی ادامه داد: اسلام به دنبال بنای یک جامعه بزرگ اسلامی است که این جامعه یک پوسته توخالی نیست؛ بلکه درون آن مناسبت‌هایی برقرار است که این مناسبات از سوی اسلام تعریف شده است. حال اگر کسانی از امت اسلامی جز یک صورت، پوسته و اسم را نبینند به تفریط دچار شده‌اند. آنها در واقع اندیشه امت را به یک امر فارغ از محتوا و مناسبات بازگردانده‌اند که این یک اندیشه تفریطی است.
وی یادآورشد: اندیشه تفریطی دیگر این است که امت اسلامی را منهای مذهب‌گرایی تعریف کنیم؛ این هم بی‌معناست و یک اندیشه تفریطی و غیر منطبق با واقعیت است. در مقابل این دو اندیشه تفریطی، اندیشه افراطی مذهب‌گرایی قرار گرفته است که از تکفیر و تفسیق سر در می‌آورد.
وی با تاکید بر این‌که «اعتدال می‌تواند یک چراغ راه باشد تا بفهمیم چه گروه‌هایی به بیراهه افتاده‌اند» تصریح کرد: قرآن کریم امت اسلامی را امت وسط معرفی می‌کند که در مسیر افراط و تفریط قرار ندارد بلکه امتی میانه است. با این شاخص می‌توانیم کشف کنیم آنهایی که در افراط و تفریط هستند هر دو باطل و اندیشه‌های نادرست و ضددینی را به عنوان دین منعکس می‌کنند و از سویی دیگر کشف می‌کنیم که در میان آنها یک راه اعتدال وجود دارد.
این استاد حوزه و دانشگاه با تاکید بر این‌که «اعتدال می‌تواند شاخصی برای درست‌انگاری یک اندیشه قلمداد شود» گفت: این شاخص می‌تواند همه جا برقرار و برپا باشد و امروزه ما موظف هستیم همه فرزندان امت اسلامی و نسل کنونی وابسته به اسلام را قبل از هر چیز بر پایه آگاهی نسبت به اعتدال و تمرین فکری و اندیشه‌ای بر محوریت اعتدال تربیت کنیم تا تضمین‌ها و واکسینه شدن‌های اولیه را نسبت به این نسل داشته باشیم تا در مسیر اعتدال قرار گیرند و به سادگی انحراف و افراط و تفریط را کشف کنند و پس از آن ببینیم این راه میانه چه خصوصیت‌ها و مشخصه‌هایی دارد.
انتهای پیام