ايجاد نكردن محدوديت براي مطبوعات منتقد و پرهيز از فضاسازي‌هايي كه مطبوعات را به سمت خود سانسوري بي‌مورد مي‌كشاند، از راهكارهاي رونق فعاليت مطبوعات آزاد و حرفه‌يي در كشور است.
دكتر علي‌اصغر محكي - مدير مسوول روزنامه‌ي همشهري - در گفت‌وگو با خبرنگار رسانه خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، با بيان اين كه شرايط کار مطبوعاتي در ايران، شرايط منحصربه فرد خود را دارد، اظهار كرد: زمينه‌هاي تاريخي پيدايش و توسعه مطبوعات در كشور ما، تفاوت بسياري با مطبوعات غربي دارد.
وي ادامه داد: مطبوعات ايران حدود 200 سال ديرتر از مطبوعات اروپايي راه‌اندازي شده و پايه‌گذاري آن از دربار بود؛ وجه رسمي و تشريفاتي يافت و هنوز هم نتوانسته عقب‌افتادگي‌هاي خود را جبران كند و كماكان درگير اين عقب‌افتادگي‌هاست.
او درباره شاخص‌هاي مطبوعات حرفه‌يي تصريح كرد: حرفه‌يي‌گري يكي از شاخص‌هاست كه در راستاي آن نشريات بايد هم در توليد خبر و هم اطلاع‌رساني قوي عمل كنند و شيوه ارائه آن‌ها به گونه‌اي باشد كه مخاطب بتواند در كم‌ترين زمان به بهترين اطلاعات مورد نياز خود دسترسي پيدا كند.
محكي، جامعيت، شفافيت و صداقت را سه اصل مطبوعات حرفه‌يي دانست و خاطر نشان كرد: به دليل شرايط مختلف حاكم بر اين عرصه هنوز اين موضوع محقق نشده است و بايد در جهت رفع نواقص سه اصل فوق، آموزش‌هايي را در جهت حرفه‌يي شدن براي مطبوعات داخل كشور تهيه و تدارك ديد.
وي افزود: نظام مالكيت و مديريت نيز در اين عرصه دچار چالش‌هايي است كه هم از منظر اقتصادي توان كسب منفعت را ندارد و هم از نظر انجام رسالت حرفه‌يي مورد انتظار، جا مانده‌اند كه ضرورت بازنگري اين حوزه را برجسته‌تر كرده است.
مدير مسوول روزنامه همشهري درباره راهكارهايش براي بهبود اين وضعيت، عنوان كرد: آموزش روزنامه‌نگاري بايد متحول شود و تعريفي دوباره از رسالت روزنامه‌نگاري حرفه‌يي در عرصه مطبوعات و همچنين قوانين آن ارائه شود، به گونه‌اي كه مطبوعات به دور از خودسانسوري در انعكاس اخبار، نيازهاي خبري مردم را برآورده سازند.
او همچنين گفت: استقلال مطبوعات، آزادي بيان در چارچوب قانون اساسي و فعاليت در راستاي منافع ملي از ديگر شاخصه‌هاي مطبوعات حرفه‌يي تلقي مي‌گردد.
اين كارشناس ارتباطات درباره طرح نظام جامع رسانه‌يي كشور، عنوان كرد: در راستاي اين طرح بايد از كارشناسان خبره و پيشكسوت بهره برد زيرا اگر نظرات غيركارشناسانه ارائه شود، موجب مي‌گردد كه فضاي اين گونه طرح‌ها بسته‌تر شود و راه به جايي نبرد، در حالي كه معيارهاي تخصصي و حرفه‌يي و حضور كارشناسان، روزنامه‌نگاران، مديران و صاحبان رسانه در دل اين طرح مي‌تواند شرايط را براي اجرا آسان‌تر كند.
وي فضاي فعاليت مطبوعاتي را به كلي متفاوت از ديگر رسانه‌ها دانست و گفت: بايد تفاوت‌ها و ناهمگوني‌هاي کارکردي رسانه‌ها را در طرح جامع رسانه‌ها درنظر داشت و همه را از يک زاويه يکسان تحليل نکرد. زيرا سرعت انتشار اخبار در مطبوعات كندتر از رسانه‌هايي هم‌چون راديو و تلويزيون است و هرچند از نظر مداومت انتشار، تشابهاتي با يكديگر دارند ولي حجم اخبار مطبوعات وسيع‌تر از ديگر رسانه‌ها است و لذا توانايي بالاتري در تفسير، تحليل و نقد دارند و بايد ملاحظات مطبوعات را در توسعه فضاي نقادي منصفانه در جامعه در نظر گرفت.
او معتقد است كه نبايد مطبوعات را يك ابزار خبري صرف ديد كه تنها جنبه توليد و ارائه خبر به مخاطب را دارد بلكه فضاي نقد و تحليل در كشور بيش‌تر برعهده مطبوعاتي‌هاست.
مدير مسوول روزنامه همشهري درباره پيش‌نيازهاي لازم براي حركت به سمت حرفه‌يي شدن مطبوعات، گفت: الگوي بومي، درون‌زا و پايدار توسعه مطبوعات در كشور مي‌تواند در اين حوزه تاثيرگذار باشد و بايد در اين ميان از به‌كارگيري افراد متعهد، كارآمد، ارزش‌مدار، معتدل و منصف بهره برد.
وي افزود: مطبوعات بايد از شكل فعلي كه به خانه احزاب تبديل شده خارج شود و رسالت رسانه‌يي خود را هم راستاي با مقتضيات نظام اسلامي، منافع مردم و مصالح اجتماعي دنبال كند.
محكي خاطر نشان كرد: به پيشنهاد من، نقش دولت نبايد نقش مداخله‌گر در كنترل محتوايي مطبوعات باشد بلکه بايد نقش حمايتي از توسعه مطبوعات متعهد و پرتيراژ داشته باشد و براي انجام اين كار بايد از هر اقدامي كه موجب تضعيف اقتصاد مطبوعات مي‌شود، اجتناب شود. به عنوان مثال طرح «ارجاع دادن آگهي‌هاي دولتي به نشريات دولتي»، تضعيف نشريات مستقل را به دنبال دارد.
وي تصريح کرد: اگر قرار است خودسانسوري هم وجود داشته باشد بايد به چارچوب‌هاي قانوني، منافع ملي و مصالح اجتماعي محدود باشد.
او با بيان اين كه بايد به جايي برسيم كه فعالان حزبي انتظار گروكشي از مطبوعات را نداشته باشند و روزنامه‌نگاران به پشت ميزنشيناني كه صرفا مصرف‌كننده اخبار روابط عمومي‌ها هستند، تبديل نشوند، اذعان كرد: با توليد و انتشار اخبار و اطلاعات جامعه محور (نه رسمي) بايد به سمت جامعه‌اي پويا، خلاق، كارآمد، انقلابي و ارزش‌مدار برويم و نظام دانشگاهي ما براي رسيدن به اين هدف بايد متناسب با الگوي اسلامي - ايراني، روزنامه‌نگاراني انقلابي تربيت كند.
اين كارشناس مطبوعاتي درباره تاثيرات نمايشگاه مطبوعات و خبرگزاري‌ها در اين عرصه و جنبه‌هاي مثبت آن، ابراز كرد: نمايشگاه فرصتي ويژه است براي اين كه مطبوعاتي‌ها در مدت زمان كوتاهي كنار يكديگر جمع شوند و مسائل صنفي خود را مورد بازبيني قرار دهند. علاوه بر اين مي‌تواند فرصتي را هم براي مخاطبان ايجاد کند تا ارتباط رو در رو با پيام‌آفرينان داشته باشند.
او ادامه داد: فرصت ارزشمند ديگري كه نمايشگاه فراهم مي‌كند اين است كه ارتباط مديران را در فضاي تعاملي و صميمانه با رسانه‌ها، استحكام مي‌بخشد.
محكي با اشاره به اين‌كه در تمام نظام‌هاي سياسي و اجتماعي جهان همواره نوعي كنش و واكنش بين رسانه‌ها و بازيگران قدرت اقتصادي و سياسي وجود دارد، خاطر نشان كرد: در اين رهگذر هر كدام سعي دارند در دفاع از منافع حرفه‌يي خود، از ابزارهاي مختلف استفاده كنند؛ به عنوان مثال صاحبان قدرت سياسي يا اقتصادي سعي مي‌کنند به كمك ابزارهاي قانوني يا فراقانوني، ابزارهاي اقتصادي، لابي کردن و يا توسل به گروه‌هاي فشار، مواضع رسانه‌ها را به نحوي تعديل كنند تا چالشي براي قدرت آنان ايجاد نشود.
او افزود: رسانه‌ها هم در سمتي ديگر به عنوان نمايندگان افكار عمومي و در جهت كسب جايگاه بهتر در جامعه، از ابزار نقد و انتشار اخبار استفاده مي‌كنند و در اين ميان هر طرفي كه بتواند از ابزارهاي موجود بهتر استفاده كند، طرف ديگر را تحت فشار قرار داده و به هماهنگي با خود مجاب مي‌کند.
وي با بيان اين‌كه در يک نظام اسلامي، هدف از فعاليت مطبوعاتي، حرکت دادن جامعه به سمت آرمان‌هاي الهي توحيدي، عدالتخواهي و اخلاق است افزود: ايجاد فضاي چالشي با استفاده از ابزارهاي نامشروع با اين هدف که مطبوعات از مسير رسالت واقعي خود دور شوند، در هيچ جاي جهان پذيرفته نيست و در کشور ما پيش‌بيني وجود نهادهاي نظارتي و قانوني در حمايت از حقوق مطبوعات، به همين منظور بوده است.
او تصريح كرد: نهادهاي نظارتي و به ويژه هيات نظارت بر مطبوعات و قوه قضاييه مي‌توانند با حمايت از مطبوعات متعهد، به ايجاد فضاي اعتدال و نقد منطقي كمك كنند، به نحوي كه هم مطبوعات بتوانند كار خود را به درستي انجام دهد و هم فضاي عمومي به دور از التهاب بي‌جهت و نقدهاي غيرمنصفانه در مسير روشنگري قرار بگيرد.
اين كارشناس ارتباطات درباره ويژگي‌هاي نقد منصفانه گفت: نقد منصفانه، نقدي است كه قصد تخريب شخصيت نشانگاه خود را ندارد و به تحليل منصفانه عملکرد و ديدگاه‌هاي او مي پردازد. نيت منتقد غيرمخرب، كمك به اصلاح امور، در عين حفظ حرمت و شخصيت افراد است.
او با بيان اين‌كه نقد صحيح برگرفته از معيارهاي قانوني، اخلاقي و شرعي است، تاكيد كرد: اين گونه نقد بايد از اطلاعات صحيح با بياني مودبانه و تحليلي حرفه‌يي برخواسته باشد.
وي اظهار كرد: در فضاي فعلي كشور ما متاسفانه به دلايلي مانند فقدان گردش صحيح اخبار و اطلاعات بين سازمان‌ها و دستگاه‌هاي ذي‌ربط، بعضا شفاف نبودن در ارائه آمار و همچنين ضعف روزنامه‌نگاران در پردازش آمار و اطلاعات، گاه نقدها را از مسير اعتدال خارج مي‌كند.
او ادامه داد: فقدان ظرفيت پذيرش نقد در طيفي از مسوولان، باعث مي‌شود كه هر نقدي را تخريب تلقي كنند، در حالي كه بايد براي اصلاح اوضاع علاوه بر توسعه معيارهاي روزنامه‌نگاري، ظرفيت پذيرش نقد را هم در مسوولان كشور بالا برد.
محكي در پايان با اشاره به راه‌هاي توسعه روحيه نقدپذيري خاطر نشان كرد: برگزاري نمايشگاه مطبوعات و خبرگزاري‌ها، جلسات تعاملي ميان رسانه‌ها و مديران، حسن عملكرد نهادهاي نظارتي، حقوقي و قضايي در قبال شكايات و گلايه‌هاي بي‌مورد برخي از دستگاه‌ها (که ناشي از نقدناپذيري آن‌ها است)، مي‌تواند بسيار راهگشا باشد.
انتهاي پيام