اشاره:
آن چه كه در پي مي‌آيد گزيده‌اي است از 2 پژوهش «بررسي وضعيت كشاورزي ارگانيك درايران وجهان» و هم‌چنين «كشاورزي زيستي» كه پيش از اين در موسسه‌ي پژوهش‌هاي برنامه‌ريزي و اقتصاد كشاورزي انجام گرفته است.
اجراي كشاورزي پايدار علاوه بر آن‌كه منجر به سود بخشي اقتصادي- اجتماعي مي‌شود، مانع از پيدايي آلودگي‌هاي آب و خاك شده و با حفاظت از محيط زيست از به خطر افتادن حيات گياهان، حيوانات و انسان‌ها جلوگيري خواهد كرد. اين در حالي است كه الگوهاي كشاورزي متداول خسارت‌هاي جبران‌ناپذيري به منابع زيستي كشور وارد آورده و درصورت غفلت سياست‌گذاران از اصلاح سياستهاي جاري توسعه‌ي بخش كشاورزي، پيش‌بيني مي‌شود اين روند مخرب به نحو روزافزوني ادامه يابد.
با توجه به آن‌كه کشاورزي ارگانيک (کشاورزي زيستي) شاخه‌اي از کشاورزي پايدار است بنابراين در تكميل كارگاه‌ها و مقالات سياستهاي توليد محصول سالم به توضيح اين نوع از نظام كشاورزي پرداخته مي‌شود. در كشاورزي ارگانيك کاربرد مواد شيميايي مصنوعي ممنوع و تمام مراحل توليد، فرآوري و بازاريابي محصولات داراي استانداردهاي خاصي است. اجراي اين استانداردها در توليد محصولات كشاورزي ارگانيك توسط يک موسسه‌ي گواهي کننده، نظارت مي‌شود.
گفتني‌ست در کشاورزي ارگانيک تاکيد بيشتري بر استفاده از نهاده‌هاي درون مزرعه‌اي و طبيعي همانند کود سبز، کود دامي، بقاياي گياهي، تناوب زراعي، کشت مخلوط و... مي‌شود و محصول سالم با کيفيت مطلوب و طبيعي در اختيار مصرف کنندگان قرار مي گيرد. اين نوع محصولات براي خريداران با برچسب ارگانيك يا زيستي مشخص مي‌شوند و قيمت آنها در بازار گرانتر از ساير محصولات است.
توصيه‌هاي پزشكان و متخصصان سلامت غذايي درباره خطرات فراوان باقيمانده‌ي غير مجاز كود و سم شيميايي در محصولات كشاورزي و هشدارهاي كارشناسان محيط زيست درباره‌ي آلودگي‌هاي خطرناك طبيعت از جمله آلودگي مخازن آب زيرزميني و خاك مزارع به خوبي نشان مي‌دهد كه اين نوع كشاورزي بايد به عنوان يكي از اولويت‌هاي سياستهاي عمومي بخش كشاورزي، مورد توجه سياست‌گذاران قرار گيرد.
گفتني است در اولين ماده‌ي سياستهاي كلان نظام در بخش كشاورزي آمده است؛ توسعه‌ي پايدار كشاورزي با حفاظت از منابع طبيعي پايه توليد و صيانت و توانمندسازي منابع انساني بوده و از سوي ديگر در ماده‌ي 8 اين سياست‌ها مراعات معيارهاي زيست محيطي، به عنوان يكي از اهداف تخصيص يارانه هدفمند به بخش كشاورزي مورد تأكيد قرار مي‌گيرد.
هم‌چنين در بخش امور كشاورزي، دام و آبزيان شرح وظايف تفصيلي وزارت جهاد كشاورزي مصوب 1379 بر موضوع نظارت بر ورود، توليد، توزيع و مصرف سموم مورد نياز بخش كشاورزي با رعايت شاخص‌هاي زيست محيطي كشور تاكيد دارد.
سرويس مسائل راهبردي ايران ضمن اعلام آمادگي براي بررسي دقيق‌تر نياز‌هاي خبرنگاران و سياست‌پژوهان محترم، علاقه‌مندي خود را براي دريافت (
isnakeshavarzi@yahoo.com) مقالات دانشجويان، پژوهشگران، حرفه‌مندان، مديران و سياست‌گذاران محترم و پيشنهادات آنها در ارائه‌ي عناوين جديد مقالات و يا تكميل يا ويرايش مقالات منتشرشده، اعلام مي‌كند.
در ادامه متن كامل مقاله به حضور خوانندگان گرامي تقديم مي‌گردد.
*راهكارهاي پيشنهادي براي توليد محصولات زيستي*
1- ايجاد آزمايشگاه‌ها به‌منظور اندازه‌گيري سطح سموم و آفت‌كش‌ها در محصولات كشاورزي
2- بازرسي و نظارت بر عرضه‌ي محصولات كشاورزي
3- ايجاد قوانين استاندارد براي محصولات كشاورزي به‌منظور يكپارچه سازي كشاورزي زيستي در كشور
4- ايجاد قوانين استاندارد براي نهاده‌هاي مورد كاربرد در بخش كشاورزي زيستي (كود، بذر، آب،خاك،...)
5- تصويب علامت تجاري به‌صورت برچسب و نصب آن بر روي محصولات كشاورزي به‌منظور اطمينان مصرف كنندگان از سالم بودن مواد غذايي
6- تصويب علامت تجاري به‌صورت برچسب و نصب آن بر روي نهاده‌هاي مورد استفاده دركشاورزي زيستي
7- ايجاد فرهنگ مصرفي توسط رسانه‌هاي گروهي براي محصولات زيستي
8- كاهش يارانه‌هاي كود و سم و تخصيص اين يارانه‌ها در راستاي توليد محصولات زيستي
9- ايجاد اماكن خاص براي فروش محصولات زيستي
10- تنظيم عرضه و تقاضاي محصولات زيستي به‌منظور حمايت از مصرف كننده، توليد كننده وجلوگيري از افزايش قيمت محصولات كشاورزي
11-حمايت‌هاي دولتي از تحقيقات لازم در جهت توليد غذاي سالم و افزايش يارانه توليد محصولات زيستي
12- واردات محصولات زيستي
13- اولويت دادن به سيري سلولي در مقايسه با سيري شكم، باتوجه به ارزش‌هاي غذايي موجود در محصولات زيستي
14- ايجاد هماهنگي در بخش‌هاي گوناگون كشاورزي از جمله دامپروري‌ها براي كشاورزي زيستي
15- بازاريابي محصولات زيستي در داخل و خارج از كشور
16- خريد ماشين آلات لازم براي كشاورزي زيستي
17- ايجاد نظام خاص صنايع غذايي براي محصولات كشاورزي زيستي
از سوي ديگر در راستاي تحقق برنامه‌ها و اهداف، ارائه‌ي فعاليت‌هاي مي‌تواند در سه حوزه‌ي زير پيشنهاد شود:
الف) مطالعات تکميلي
انجام مطالعات تکميلي شامل موارد زير است:
- گردآوري اطلاعات و بررسي نظام‌هاي رايج کشاورزي در مناطق گوناگون کشور و شناسايي مزيت‌هاي نسبي آنها
- بررسي مناطق گوناگون كشور از نظر امکان توسعه‌ي کشت ارگانيک
- تعيين اولويت‌ها از نظر محصولات مناسب و مناطق مستعد و پيش بيني سطوح فعاليت در هر مورد
- بررسي نظام‌هاي مختلف کشت ارگانيک در جهان و روش‌هاي اجرايي در مناطق مختلف
- انتخاب الگو يا الگوهاي مناسب کشور با تلفيق نقاط قوت نظام‌هاي سنتي کشاورزي کشور با تکنولوژي‌هاي نوين کشت آلي
- بررسي اقتصادي و شناسايي بازارهاي جهاني براي محصولات ارگانيک و تعيين نوع محصول مناسب براي بازار مورد نظر
- بررسي نظام‌هاي حمايتي درکشورهاي مختلف و پيشنهاد الگوي مناسب براي کشور
- بررسي چگونگي نظارت بر توليد محصولات ارگانيک و صدورگواهي براي اين محصولات در کشورهاي گوناگون و انتخاب روش مناسب براي کشور به‌نحوي‌که انتظار حضوري مطمئن و مستمر در بازارهاي جهاني به‌وجود بيايد.
- بررسي مقررات و استانداردهاي بين المللي به‌منظور تهيه استانداردسازي محصولات ارگانيک
- بررسي نقش و چگونگي فعاليت بخش غير دولتي در روش کشت ارگانيک
- چگونگي پيوستن به حرکت‌ها و تشکل‌هاي منطقه‌اي و بين المللي موجود در اين زمينه و استفاده از امکانات سازمان‌هاي بين المللي ذي‌ربط و علاقه‌مند به توسعه روش کشت آلي.
ب) تحقيقات:
- تهيه و اجراي طرح‌ها و پروژه‌هاي کاربردي و پايه براي شناخت جنبه‌هاي گوناگون علمي، فني و اقتصادي روش کشت ارگانيک برروي محصولات و در مناطق مختلف کشور
ج) تعيين مراکز نمونه آزمايشي (پايلوت‌ها):
هم‌زمان با انجام مطالعات تکميلي لازم است پايلوت‌هايي براي انجام تحقيقات کاربردي و ترويجي در مناطق مختلف با هدف دستيابي به روش‌هاي اجرايي توسعه کشت آلي بر روي محصولات گوناگون و در مناطق مناسب تعيين و با تدوين برنامه و تهيه‌ي طرح‌ها و پروژه‌هاي مورد نظر به اجرا درآيند. محصولات و مناطقي که به‌نظر مي رسد از اين نظر در اولويت هستند عبارتند از:
- مرکبات در جنوب کشور: از آنجاکه بر روي مرکبات جنوب سموم بسيار کمي مصرف مي‌شود و با برنامه‌ريزي کوتاه مدتي مي‌توان مصرف کودهاي شيميايي را نيز متوقف ساخت و از سوي ديگر بازار مصرف خارجي براي مرکبات و محصولات مناطق گرمسيري و نيمه گرمسيري وجود دارد اين عرصه مي‌تواند داراي اهميت و اولويت باشد.
- خرما: در بيشتر مناطق توليد به دلايل درپيش بيان شده.
- انجير، انگور وا نار: در اکثر مناطق توليد به دلايل در پيش بيان شده.
- ميوه هاي سردسيري: درکوهپايه‌هاي سلسله جبال زاگرس و ديگر مناطق کوهستاني کشور به دليل مصرف کم سموم وکودهاي شيميايي و معيشتي بودن روش توليد و وجود نيروي کارگري ارزان و کودهاي دامي مناسب.
- سبزي و صيفي: در دشت هاي مرکزي و جنوبي به‌ويژه درکشت‌هاي گل‌خانه‌اي.
- پسته در استان سمنان: به‌دليل مصرف کم کود و سم و آمادگي باغ‌داران به تغيير سيستم.
- گياهان دارويي: اعتقاد بر اين است که در مناطق کشت گياهان داوريي توليد ارگانيک از اولويت‌هاي خاصي به شرح زير برخوردار است:
مناطق جنگلي زيستگاه گياهان دارويي روز به روز محدودتر مي‌شود و تنها راه‌حل کشت اين گياهان است. گياهان دارويي براي معالجه‌ي بيماري‌ها است و هرگونه باقيمانده‌ي سموم و مواد شيميايي در گياه اين مواد دارويي را تبديل به سم مي‌کند.
استفاده‌ي زياد از نهاده‌هايي همانند کودهاي شيميايي و آبياري شديد مي‌تواند ترکيب و کيفيت اين گياهان راتغيير دهد. پرورش اين گياهان در شرايط طبيعي يا نزديک به آن بهترين راه حفظ کيفيت آنهاست که در کشت ارگانيک قابل دستيابي است.
- محصولات دامي: در بسياري از مناطق توليد که به روش سنتي و معيشتي عمل مي‌شود.
در تعيين اين پايلوت‌ها و انجام پروژه‌هاي موردنظر بايد از امکانات کشاورزان و تشکل‌هاي علاقه‌مند و پيشرو در قالب طرح‌هاي مشارکتي استفاده كرد هم‌چنين در مواردي مي‌توان از امکانات تعاون‌هاي توليد، کشت و صنعت‌ها نيز استفاده کرد. بهره‌گيري از حمايت‌هاي فني FAO از طريق پروژه‌هاي TCP ، TCDC و هم‌چنين جلب حمايت سازمان‌هاي بين المللي و منطقه‌اي علاقه‌مند به فعاليت در اين زمينه و همکاري با کشورهاي منطقه و ديگر کشورها به‌ويژه جهت استفاده از تجارب و امکانات آنها در زمينه‌ي صدور گواهي و بازاريابي موثر خواهد بود.
منابع
1. آمارنامه كشاورزي.1380. اداره كل آمار و اطلاعات. وزارت جهادکشاورزي .
2. دهقان، مهدي . 1381. تهيه، تدارك و توزيع نهاده هاي كشاورزي (كود، سم، بذرونهال و..) طي سالهاي 83-1379.شركت خدمات حمايتي كشاورزي .
3. دهقانيان،سياوش،كوچكي،عوض وكلاهي اهري،علي .1375. اقتصاد اكولوژيك و اقتصاد كشاورزي ارگانيك . 219 صفحه .
4. كوچكي،عوض ، نخ فروش، عليرضا و ظريف كتابي، حامد.1376. كشاورزي ارگانيك . انتشارات دانشگاه فردوسي مشهد . 331 صفحه .
5. گزارشات كميته محصولات ارگانيك ، شركت خدمات حمايتي كشاورزي، سازمان حفظ نباتات و مصوبات شوراي اقتصاد
6. نيكبخت، پ و پژمان، ح (1382). توليدات زيستي كشاورزي رويكردي جديد در برنامه امنيت غذايي جهان. نهاده، شماره نهم، آذر ماه 1382.
7. Gary Gardner, Vital (1996). جهان كود شيميائي و سموم دفع آفات نباتي را كنار مي‌گذارد. ترجمه دكتر حميد طراوتي، انتشارات تكنولوژي جهاني و هنر ايراني.
8. بي‌نام (1381). كشاورزي زيستي؛ زمينه‌ها، اهداف و اثرات آن. ماهنامه پيام جهاد كشاورزي، سال اول/ شماره دهم/ آبان 1381.
9. دهقانيان و همكاران (1375). اقتصاد اكولوژيك و اقتصاد كشاورزي زيستي. انتشارات جهاد دانشگاهي مشهد، موسسه چاپ دانشگاه فردوسي مشهد. تابستان 1373.
10. شكوري، م(1383). آبزي پروري ارگانيك. پايگاه اطلاع رساني شيلات ايران.
1Epstein, Samuel, 2000, Pesticides and Cancer, University of Illinois
2Ferguson, James J, 2004, USDA organic certification, University of Florida
3Kuepper,George, 2002, Organic farm certification &The national organic program, ATTRA
4Soloman, Gina, 2002, Pesticides and human health, Resource for health professional
5Sooby, Jane and Balten Perger, David, 1996,Organic certification in Nebraska
6Willer, Helga and Yussefi , Minou,2001-2003, Organic agriculture world wide(statistics and future prospects)
7Willer, Helga and Yussefi, Minou, 2004, Global organic farming and organic markets (program)
8Willer, Helga and Yussefi, Minou, 2004, The world of organic agriculture (statistics and trends)
9http://www.usda.gov
10Willler.H & Yussefi.m (2004). The World of Organic Agriculture – Statistics and Emerging Trends –2004
11Gardner, Gary. "Shrinking Fields: Cropland Loss in a World of Eight Billion." World Watch Paper 131. Washington DC, Worldwatch Institute, July 1996
12http://www.fao.org
13www.ifoam.org/fao/codex_content.html. GUIDELINES FOR THE PRODUCTION, PROCESSING, LABELLING AND MARKETING OF ORGANICALLY PRODUCED FOODS . (GL 32 – 1999, Rev. 1 – 2001).
14Anonymous, 2001. Bio– Gro, New Zealand Organic Standards, Module 4.7 Aquaculture Production Standard ,Gov. of New Zealand.
15Brister, D.J. and Kapuscinski, A.R. 2002. National Organic Aquaculture Workshop. June 23 -24, 2000. Institute for Social Economic and Ecological Sustainability, University of Minnesota .PP:78-12.
16Scialabba, N. H. and Hattam, C. (editors) 2002. Organic Agriculture, Environment and Food Security. FAO, Rome. Shakouri, M. 2003. Status of Aquaculture in Iran, Country Report submitted to RECOFI Technical Meeting, 16 –18 Feb. 2003, Kuwait.
17Yussofi, M. and Willer, H. 2003. The world Organic Agriculture 2003 ,IFOAM
انتهاي پيام