آنچه كه در پي مي‌آيد بخش دوم گزارش تفصيلي دومين كارگاه بررسي سياست‌هاي « مديريت تقاضا و مصرف انرژي» در دفتر مطالعات خبرگزاري دانشجويان ايران، ايسنا است كه به موضوع « نقصان‌هاي سياست‌گذاري بهينه‌سازي مصرف انرژي در بخش صنعت» اختصاص دارد.
به گزارش خبرنگار ايسنا در اين كارگاه مهندس جوزداني، مدير كل دفتر نظارت و ارزيابي وزارت صنايع و مهندس شاكري، مدير بهينه سازي انرژي در بخش صنعت سازمان بهينه سازي مصرف سوخت وزارت نفت بررسي موضوع ياد شده پرداختند.

تنها راه تحقق بهره‌وري پيش‌بيني شده در برنامه، بهينه‌سازي مصرف انرژي است 
تحقق 25% از رشد اقتصادي پيش‌بيني شده در برنامه از طريق بهره‌وري در بخش صنعت جز از طريق بهينه‌سازي مصرف انرژي خيلي بعيد است
در كشورهاي صنعتي با صنعت و تكنولوژي‌اي كه ما اكنون در حال بهره‌برداري از آن هستيم 30% كاهش مصرف انرژي تجربه شده است

مهندس جوزداني:
تحقق 25% از رشد اقتصادي پيش‌بيني شده در برنامه از طريق بهره‌وري در بخش صنعت خيلي بعيد است جز آن‌كه از طريق بهينه‌سازي مصرف انرژي دستيابي به اين هدف دنبال شود.
البته به اعتقاد من با عدد و رقم‌هايي كه در دنيا وجود دارد، دست‌يابي به اين هدف امكان‌پذير است. در دنيا بعد از شوك اول نفتي، به سرعت روند كاهش مصرف انرژي اتفاق افتاد. در بررسي منحني مصرف انرژي ديده مي‌شود كه اين منحني در يك جا متوقف مي‌شود، موازي مي‌شود و بعد با شيب بسيار كمي بالا مي‌رود. در اين روند، دنيا با همين صنعت و تكنولوژي‌اي كه به ايران وارد شده و امروز ما در حال بهره‌برداري از آن هستيم 30% كاهش مصرف انرژي در كشورهاي صنعتي تجربه كرده است، معني آن اين است كه ما مي‌توانيم حداقل 30% كاهش مصرف انرژي داشته باشيم. بنابراين امكان تحقق 25% از رشد اقتصادي پيش‌بيني شده در برنامه از طريق بهره‌وري، با بهينه‌سازي مصرف انرژي كاملا مقدور است.

امكان‌پذير بودن تحقق 30% كاهش مصرف انرژي در طول يك برنامه به عنوان تنها راه تحقق بهره‌وري پيش‌بيني شده در برنامه
براي تحقق بهينه‌سازي مصرف سوخت بايد مجموعه‌اي از زيربناها و زيرساخت‌ها را ايجاد كنيم
صنعت‌گر بايد بداند كه آيا زمستان هم تامين گاز تضمين مي‌شود 
شركت‌هاي مميزي انرژي زيربناي اصلي
ضرورت برگزاري دوره‌هاي آموزشي شركت‌هاي مميزي انرژي در كشورهاي صنعتي

ايسنا:
به اعتقاد شما امكان تحقق 30% كاهش مصرف در طول يك برنامه امكان‌پذير است؟
جوزداني:
بله! همه اين اعتقاد را دارند كه در طول يك برنامه مي‌توان به اين هدف دست يافت. از سوي ديگر من معتقدم كه تنها راه تحقق بهره‌وري پيش‌بيني شده در برنامه، بهينه‌سازي مصرف انرژي است. ما بايد براي تحقق بهينه‌سازي مصرف سوخت مجموعه‌اي از زيربناها و زيرساخت‌ها را ايجاد كنيم.
صنعت‌گر بايد بداند كه آيا زمستان هم تامين گاز تضمين مي‌شود. البته من معتقدم زيربناي اساسي‌اي كه ما بايد آن را ايجاد كنيم، شركت‌هاي مهندسي مميزي انرژي است. ما بايد توانايي‌هاي اين بخش را در طراحي صنعتي فعال كنيم. در اين بخش توان نهفته‌ي بسيار بالايي داريم كه بايد آن را فعال كنيم. مثلا مي‌توانيم براي آن‌ها دوره‌هاي آموزشي در كشورهاي صنعتي برنامه‌ريزي كنيم.
شاكري:

استفاده از توان دانش فني شركت‌هاي مطرح و صاحب صلاحيت خارجي
ارتقاي توان مالي و قدرت ريسك

چنان‌كه در پيش اشاره كردم، علي رغم آن كه در حال حاضر تعداد شركت‌هايي مهندسي مميزي انرژي مورد تاييد ما افزايش يافته‌اند، اما اين شركت‌ها در رده‌هاي پايين مانده‌اند، توان آن‌ها در حد انجام كارهاي مطالعاتي 10 الي 15 ميليون توماني است و توان اين‌كه پروژه‌هاي اجرايي چند صد ميليوني را به اجرا درآورند، ندارند.
اين شركت‌ها از سويي نيازمند استفاده از توان دانش فني شركت‌هاي مطرح و صاحب صلاحيت خارجي و از سوي ديگر نيازمند ارتقاي توان مالي خود هستند. آن‌ها هم‌چنين به طور جدي به بالا بردن قدرت ريسك خود نياز دارند. يكي از مهم‌ترين چالش‌هاي اجرايي اين شركت‌ها اين است هنگامي كه از سوي شركت‌هاي طرف قرارداد، از شركت‌هاي مميزي انرژي تصمين‌هاي لازم براي اجرايي بودن نتايج مطالعات آن‌ها مبني بر كاهش قطعي مصرف انرژي و عدم صدمه به خطوط توليد خواسته مي‌شود، آن‌ها توانايي ارايه‌ي چنين تضميني را ندارند.

نحوه عملكرد شركت‌هاي مهندسي انرژي در ديگر كشورها

شركت‌هاي مهندسي انرژي در دنيا از مصرف‌كننده مي‌خواهند همان بهايي را كه وي بابت انرژي مصرفي خود مي‌پردازد تا چند سال بپردازد. اين شركت‌ها با بهينه‌سازي مصرف، ميزان مصرف انرژي را كاهش مي‌دهند و بهاي انرژي صرفه‌جويي شده را به عنوان دستمزد خود در مدت تعيين شده دريافت مي‌كنند.

اگر بخواهيم شركت‌ها مميزي انرژي را فعال كنيم
بايد توانايي‌هاي آن‌ها را در طراحي صنعتي افزايش دهيم

شاكري:
ما مي‌توانيم حتي بدون آن‌كه شركت مهندسي را تقويت مالي كنيم همان‌طور كه آقاي مهندس جوزداني اشاره كردند توانمندي‌هاي طراحي آن‌ها را افزايش دهيم. در حال حاضر يك برداشت اين است كه شركت‌هاي مهندسي مميزي انرژي، تنها كار مميزي انجام مي‌دهند اما اگر بخواهيم اين شركت‌ها را فعال كنيم بايد توانايي‌هاي آنها را در طراحي صنعتي افزايش دهيم.

تقويت شركت‌ها‌ي مميزي انرژي، ضمن بهينه‌سازي مصرف انرژي منجر به بهينه‌سازي خط توليد هم خواهد شد
بي‌اعتمادي به شركت‌هاي داخلي 
صنعت از شركت‌هاي مهندسي مميزي انرژي تضمين مي‌خواهد

البته يكي از مشكلات ما بي‌اعتمادي به شركت‌هاي داخلي است. شركت‌هاي داخلي توان طراحي بسياري از بخش‌هاي صنعت را دارند. به طور مثال ما توان طراحي كوره‌ها را داريم اما بسياري از مواقع به شركت‌هاي مهندسي ايراني اعتماد نمي‌شود. صنعت از شركت‌هاي مهندسي مميزي انرژي تضمين مي‌خواهد كه آن‌چه كه روي كاغذ و طرح‌هايشان نشان مي‌دهند در عمل به اجرا درآيد.

بيمه خدمات شركت‌هاي مهندسي مميزي انرژي

ايسنا:
البته دولت مي‌تواند با مكانيزم‌هاي صنعت بيمه اين تضمين‌ها را ايجاد كند.

شاكري:
بله اين مي‌تواند يك راه حل خوب باشد. اگر شركت‌هاي مهندسي به وجودد بيايند و تقويت شوند، زيرساختي كه به دنبالش مي‌گرديد به وجود مي‌آيد؛ آن‌گاه دولت مي‌تواند مصرف‌كنندگان انرژي را ملزم به اجراي طرح‌هاي بهينه‌سازي كند. ما بايد بپذيريم كه براي شروع، بايد هزينه بدهيم. ما 100 سال است كه صنعت نفت داشتيم، در حالي كه تا چند وقت پيش براي اجراي طرح‌هاي بزرگ كشور، وابسته به خارجي‌ها بوديم؛ اما سرانجام تصميم گرفتيم كه اين هزينه را بپردازيم و يكي از فازهاي پارس جنوبي را به يك شركت ايراني داديم. هيچ‌كس منكر آن نيست كه آن پروژه با هزينه بيشتر و كيفيت پايين‌تر اجرا شد، اما همه ما بايد قبول مي‌كرديم كه يك بار هزينه شروع را بپردازيم و پس از آن بيمه شويم.

7000 توليد كننده سنتي آجر، سه ميليادر ليتر مصرف نفت كوره
در برابر
400 خط توليد مدرن همراه با
صرفه‌جويي 50 درصد سوخت، صرفه جويي سيمان معادل توليد سه كارخانه
صرفه‌جويي در مصرف انرژي ساختمان
كاهش وزن به اندازه يك سوم وزن آجر سنتي، همراه با مقاوم‌سازي ساختمان 

 ما در بررسي‌اي كه در مورد صنعت آجر داشتيم متوجه شديم كه 7000 واحد توليدكننده آجر سنتي در كشور داريم كه 30 ميليون تن آجر توليد مي‌كنند در حالي كه 400 خط توليد مدرن مي‌تواند كل نياز كشور را در اين زمينه رفع كند. 50 سال پيش در اروپا كوره‌هاي هوفمان منسوخ شد و امروز تنها يك مورد به عنوان موزه در اروپا وجود دارد؛ اين در حالي است كه آجرهاي توليد شده در خطوط مدرن حداقل 50% صرفه‌جويي در مصرف انرژي را به دنبال دارند، ضمن آن‌كه وزن آن‌ها يك سوم آجرهاي سنتي است و منجر به كاهش وزن كلي ساختمان است، ملات خور آن كمتر است و آجرها در هم چفت مي‌شود به نحوي كه هزينه ساخت نيز كمتر و مقاومت ساختمان بيشتر خواهد شد. اگر تمام آجرهاي توليدي كشور با اين روش توليد شوند، ما از ساخت 3 كارخانه سيمان بي‌نياز خواهيم شد و دو سوم ظرفيت حمل و نقل توليد آجر و سيمان آزاد خواهد شد. اين آجرها مصرف انرژي ساختمان را به دليل توخالي بودن و وجود عايق در ميان آنها به طور جدي كاهش مي‌دهد.
از سوي ديگري مصرف خاك نيز براي توليد آجر به يك سوم خواهد رسيد. جالب اين‌است كه بهترين خاك براي آجر، بهترين خاك براي كشاورزي است صدها هزار سال طول مي‌كشد تا يك سانت خاك توليد شود.
كوره‌هاي آجرپزي سالانه سه ميليارد ليتر نفت كوره مصرف مي‌كنند. براي اصلاح اين فرآيند بايد قوانيني وضع و نظارت‌هايي اعمال شود.

به 400 خط مدرن توليد آجر نياز داريم
تنها احداث 100 خط برنامه‌ريزي شده است
در شرايطي كه محصول سنتي سه‌ هزار سال پيش به قيمت تمام شده‌ي پايين به فروش مي‌رسد
خطوط توليد مدرن بازار ندارند

ايسنا:
براي ساخت 400 خط چه زماني لازم است؟

شاكري:
حداكثر در مدت پنج سال، امكان ساخت تمام 400 واحد امكان‌پذير است. ما احداث 100 خط را برنامه‌ريزي كرده‌ايم.
البته در صورتي كه برنامه‌ريزي در تيراژ بالا صورت گيرد هزينه‌ها به مراتب كاهش خواهد يافت. به طور مثال در حالي كه خريد هر خط حدود 10 ميليون دلار هزينه در برداشت اكنون توليدكننده‌اي در كشور پيدا شده است كه با اخذ دانش فني از همان شركت خارجي با كمتر از 4 ميليون دلار هزينه خط را تحويل مي‌دهد. به اين ترتيب برنامه‌ريزي دولت و افزايش تيراژ، منجر به اقتصادي شدن توليد خطوط در داخل مي‌شود. اما پرسشي كه امروزه هر سرمايه‌گذاري در صنعت آجر با آن مواجه است اين است كه آيا در شرايطي كه محصول سنتي سه هزار سال پيش به راحتي و به قيمت تمام شده‌ي پايين به فروش مي‌رسد آيا محصول او مي‌تواند بازار داشته باشد. همين الان برخي از توليدكنندگان آجر بلوكي بازار ندارند.

ايسنا:
همه آن‌چه كه گفته شد، ما را به اين نتيجه مي‌رساند كه اجراي طرح‌هاي بهينه‌سازي مصرف انرژي در سطح فراگير و ملي به مراتب آسان‌تر، كم‌هزينه‌تر و امكان‌پذيرتر از اجراي آنها در سطوح محدود و جزيره‌اي است. هنگامي كه تنها بخشي از خطوط توليد بهينه‌سازي مي‌شود، از سويي به دليل تفاوت قيمت تمام شده محصول، توليدكننده با مشكل بازار مواجه خواهد شد.
از سوي ديگر فراگير شدن سطح اجراي پروژه‌ي بهينه‌سازي منجر به آن مي‌شود كه شيب منحني درآمد ناشي از بهينه‌سازي و صرفه‌جويي مصرف انرژي از شيب منحني افزايش تقاضا براي مصرف فراتر رود. در اين صورت دولت، نه تنها نيازمند سرمايه‌گذاري جديد براي توليد انرژي نخواهد بود، بلكه به سرمايه قابل توجهي دست پيدا مي‌كند كه خود مي‌تواند منبع پرداخت تسهيلات مالي قابل توجهي براي سرمايه‌گذاري پروژه‌هاي بهينه‌سازي باشد. در اين صورت فراگير اجرا كردن پروژه‌هاي بهينه‌سازي هم براي دولت و هم براي توليدكنندگان آسان‌تر و سريع‌تر وامكان‌پذيرتر خواهد بود. اجراي فراگير طرح‌ها‌ي بهينه‌سازي هم تحقق‌پذيري وهم سرعت اجراي پروژه‌هاي بهينه‌سازي را افزايش خواهد داد.
اما مساله‌ي اساسي كه بار ديگر بايد بر آن تأكيد كرد‏، اين است كه اجراي فراگير پروژه‌هاي بهينه‌سازي، خود نيازمند مجموعه‌اي از تغييرات سياستي قيمتي و غيرقيمتي، ايجاد زيرساخت‌ها و ارايه‌ي تسهيلاتي است كه هريك در اختيار يكي از سازمان‌ها و وزارتخانه‌هاست.

نظارت بر ساخت و ساز در اختيار وزارت مسكن و شهرداري‌ها است
اشتغال كارگران واحد‌هاي توليد كننده سنتي نيازمند سياست‌گذاري ويژه‌اي است

شاكري:
پاسخ بسياري از پرسش‌هاي شما در همان مثال صنعت آجر وجود دارد. ما مي‌توانيم زمينه احداث 400 خط را ايجاد كنيم، اما از آن سو قوانين و نظارت بر ساخت و ساز در اختيار وزارت مسكن و شهرداري‌هاست. از سوي ديگر تعداد زيادي از كارگران شاغل در كارگاه‌هاي سنتي بيكار مي‌شوند كه اشتغال آنها نيز خود نيازمند سياست‌گذاري‌هاي ويژه‌اي است كه آن نيز در اختيار ما نيست.
اين در حالي است كه تنها صرفه‌جويي مصرف سوخت اين خطوط طي 9 سال 4/4 ميليارد دلار مي‌شود. بنابراين من معتقدم فراگير اجرا نشدن پروژه‌هاي بهينه‌سازي خود مشكلات جدي‌اي به دنبال دارد.

 ادامه حيات خطوط مدرن، بدون اعمال استانداردها
و ايجاد ضوابط ساخت و ساز در كنار خطوط سنتي ممكن نيست
اعمال استاندارد‌ها: راه اصلاح انگيزه‌هاي بخش خصوصي در جهت بهينه‌سازي مصرف انرژي

بايد توجه كنيم اعمال قوانين و استانداردها در اين زمينه يكي از مهم‌ترين نيازهاي ماست. در شرايط كنوني 70% توليد آجر كشور، آجر فشاري است كه با هيچ استانداردي در دنيا نمي‌توان آن را توليد كرد. اما اگر ما از سويي براي ايجاد خطوط مدرن سرمايه‌گذاري كنيم و از سويي ديگر خطوط سنتي و غير استاندارد بدون محدوديت فعاليت كنند، از آن‌جايي كه قيمت تمام شده‌ي محصولات خطوط سنتي پايين‌تر از بهاي تمام نشده‌ي خطوط مدرن است، محصولات خطوط مدرن با مشكل بازار مواجه خواهند شد.
بنابراين دولت براي اصلاح انگيزه‌هاي بخش خصوصي در جهت بهينه‌سازي مصرف انرژي بايد به اعمال استانداردها و ايجاد ضوابط ساخت و ساز بپردازد.

اگر بخش خصوصي از فروش محصول خود مطمئن باشد‏، نيازي به سرمايه‌گذاري دولت نداريم
بخش خصوصي براي اخذ وام از صندوق ذخيره ارزي در هر سقفي هيچ مشكلي ندارد

جوزداني:
اگر شما بخش خصوصي را مطمئن كنيد كه اگر كارخانه احداث كرد، آجر آن مصرف مي‌شود و بازار دارد، مطمئن باشيد كه خود آنها به طور جدي استقبال مي‌كند. به‌ويژه آن‌كه در حال حاضر بخش صنعت براي اخذ وام از صندوق ذخيره ارزي در هر سقفي هيچ مشكل ندارد.
ايسنا:
آيا برآوردي وجود دارد كه اجراي كل پروژه بهينه‌سازي مصرف انرژي در بخش صنعت و تحقق كامل استاندارد معيارهاي مصرف انرژي به چه حجم سرمايه‌اي نياز دارد و اين سرمايه‌گذاري تا چه اندازه صرفه‌جويي در مصرف را به دنبال خواهد داشت.

با انجام 500 ميليون دلار سرمايه‌گذاري دولت
16 درصد كاهش شدت انرژي محقق مي‌شود
25 درصد كاهش شدت مصرف، معادل يك ميليارد دلار صرفه‌جويي در سال
 با راه‌كارهاي مديريتي كم هزينه و كوتاه‌مدت امكان پذيري است 

شاكري:
ما در قالب يك طرح 5 ساله 16% كاهش شدت انرژي در بخش صنعت را هدف‌گذاري كرده‌ايم كه براي محقق شدن آن نيازمند 500 ميليون دلار كمك دولت و به همين ميزان سرمايه‌گذاري خود صنعت هستيم. نكته‌ي مهم اين‌جاست كه دسترسي به 25% درصد كاهش شدت انرژي به راحتي و با راه‌كارهاي مديريتي كم‌هزينه و كوتاه‌مدت امكان‌پذير است. اگر در نظر بگيريم كه كل صنعت سالانه 4 ميليارد دلار انرژي مصرف مي‌كند، دستيابي به 25% كاهش شدت انرژي، به معناي يك ميليارد دلار صرفه‌جويي در سال است.
البته آمار و اطلاعات براي اجراي يك طرح فراگير و جامع مهيا است و اگر سياست‌گذاري‌ها و هماهنگي‌هاي لازم صورت گيرد، امكان تحقق آن وجود دارد. سازمان بهينه‌سازي مي‌تواند بهترين مرجع تهيه‌كننده يك طرح جامع باشد. اما مشكل اين‌جاست كه در حوزه‌هايي كه در اختيار اين سازمان نيست برخي از طرح متوقف شده است.
انتهاي پيام