باورهای عامه
-
فرهنگ پوشاک اقوام ایرانی/ بخش هفتم
لباس‌هایی محلی که مد و لباس ایران را مدیونِ خود کردند!
کارشناسان مد و لباس با استناد به اسناد تاریخی پیشینه مد و لباسِ اصیل ایرانی را نشأت گرفته از سیستان و بلوچستان و تمدن شهر سوخته می‌دانند؛ لباس‌هایی که نوع زنانه آنها توانستند تا فرسنگ‌ها دورتر و جایی در میانه شبه قاره هند در قالب «ساری» در پوشش زنان هندی نمایان شوند، اما در ایران بیشتر به خاطر برخی مناسبت‌های خاص از کُمد بیرون آورده می‌شوند!
-
پژوهشی بر خرده فرهنگ ماه‌های قمری در ایران
خلق فرهنگ عامه ماه‌های قمری و آیین‌هایی که قابلیت انتشار ندارند!
منظور از فرهنگ عامه؛ فرهنگی است که مربوط به گروه اجتماعی خاصی نیست و در زندگی همه افراد و در تعاملات روزمره آنها با یکدیگر جاری است. این بخش از فرهنگ که از طریق شفاهی، مشاهده و تجربه منتقل می‌شود، با عنوان فولکلور شناخته شده و به صورت جشن‌ها و آیین‌های ملی نمود داشته، اما پس از ورود اسلام به ایران این آیین‌ها با رنگ و بوی اسلامی، به شکل دیگری جلوه‌گر شدند و این روزها بخش مهمی از فرهنگ ما را تشکیل می‌دهند.
-
آداب و رسومی برای یک خرافه
حاجت‌خواهی با توسل به درب هفت مسجد!
باور به سنگین بودن ماه صفر در فرهنگ عامه سبب شده است که افراد دست به برخی کارهایی بزنند که نه تنها مستند مذهبی ندارد، بلکه حتی پژوهش بر برخی از این رفتارها نشان می‌دهد که ریشه تاریخی هم ندارند و نهایتا سابقه‌ای کمتر از ۳۰ سال گذشته دارند. «دَق‌الباب هفت درب مسجد» نیز یکی از همین رفتارهایی است که چندسالی است به یکی از آداب و رسوم پایانی ماه صفر تبدیل شده است. رسمی که البته از سوی منابع دینی و تاریخی معتبر شناخته نمی‌شود.
-
آداب و رسومی برای یک خرافه؛
رهایی از نحسی چهارشنبه آخر ماه صفر به سبک ایرانیان
باور به نحس بودن ماه صفر و به‌ویژه روزهای آخر این ماه در فرهنگ عامه سبب شده است تا برخی افراد کارهایی را انجام دهند که فکر می‌کنند آنها را از باور نحوستی که پذیرفته‌اند رها می‌کند. این رفتارها به مرور خرده فرهنگ‌هایی را شکل داده است که برخی از آنها به یک آیین سنتی تبدیل شده است و برخی دیگر در حد خرافات باقی مانده‌اند. با این وجود هنوز هم این پرسش مطرح است که آیا واقعا ماه صفر نحس است و می‌توان با کارهایی مانند آب‌تنی در آب دریا، خرید طلا، شکستن کوزه و... از این نحسی دوری کرد؟
-
فرهنگ پوشاک اقوام ایرانی/ بخش ششم
سمفونیِ تزئینات در لباس‌های ترکمن!
وجود رنگ‌های شاد، استفاده از زیورآلات، اهمیت استفاده از کلاه، به کارگیری تزئینات ویژه همچون سوزن‌دوزی و ... از جمله ویژگی‌های لباس‌های محلی است که هر بیننده‌ای از دیدن آنها به وجد می‌آید. لباس‌هایی که می‌توانند نشان‌دهنده ویژگی‌های خاص هر نقطه از ایرانِ فرهنگی از جمله اقوام ترکمن باشند.
-
۳۷ نوع نان از یک ایل عشایر برای سیر کردن شکم، درمان مرض و خیرات
یک پژوهشگر میراث فرهنگی و فرهنگ‌عامه بررسی بیش از ۳۷ نوع نان در ایل عشایر سنگسر در استان سمنان که هنر دست زنان است، گفت: این تعداد نوع نان علاوه‌بر این‌که به‌عنوان ماده غذایی برای سیر کردن شکم اعضای خانواده بوده، به‌عنوان درمان‌کننده امراض، پیش‌گیرنده بیماری‌ها، برطرف‌کننده گرسنگی در سال‌های قحطی، نانی آیینی ریشه فروبرده در باورهای مردم، نذورات و خیرات و نظایر آن نیز کاربری داشتند.
-
خرید طلا در روز ۱۳ صفر خوش‌شانسی آورد؟
از حدود دو هفته قبل تبلیغات پیرامون باور جعلی خوش‌یمن بودن خرید طلا در روز ۱۳ صفر در فضای مجازی داغ شد؛ موضوعی که رفته‌رفته پایش به مکالمات روزمره افراد هم باز شد. اما آیا واقعا خرید طلا در روز ۱۳ صفر خوش‌شانسی آورد؟
-
فرهنگ پوشاک اقوام ایرانی/ بخش چهارم
این لباس‌ها سخن می‌گویند!
استفاده از رنگ‌های شاد و همچنین نقش‌هایی برگرفته از طبیعت و مواهب زمینی از مهم‌ترین وجوه تمایز لباس‌های محلی با لباس‌های امروزی است. طرح‌ها و نقش‌هایی که گاهی قدمت برخی از آنها به چند هزارسال قبل می‌رسد و این قابلیت را دارند که بدون رد و بدل شدن حتی یک کلام، مشخصات فردی که آنها را پوشیده است را بیان کنند!
-
فرهنگ پوشاک اقوام ایرانی/ بخش سوم
رخت سیاه عزا چگونه وارد فرهنگ ایرانی شد؟
حضور در مراسم عزاداری تنها زمانی است که احتمالا افراد با سوال «حالا چی بپوشم؟» مواجه نمی‌شوند؛ مراسمی که چه به بزرگی عزاداری برای شهادت ائمه اطهار (ع) باشند و چه مربوط به مرگ عزیزی که به تازگی از دست داده‌ایم، پوشش پذیرفته شده و منحصر به خود را دارد.
-
کدام باورهای عامه درباره محرم حرمت دارند و کدام رنگ خرافه گرفته‌اند؟
همزمان با شروع ماه محرم همه چیز حال و هوای این ماه را به خود می‌گیرد؛ از سیاه‌پوش کردن کوچه‌ها و خیابان‌ها گرفته تا رعایت برخی آداب و پرهیز از انجام برخی کارها به حرمت این ماه؛ هرچند برخی رفتارها هم در گذر زمان و بی‌آنکه قاعده و قانون خاصی درباره آنها وجود داشته باشد، ابتدا به عادت و سپس به بخشی از فرهنگ ما تبدیل شده‌اند.
-
«بهاربد»؛ جشنی قدیمی‌تر از بعثتِ زرتشت
پانزدهم اردیبهشت مصادف با جشن «بهاربد» است؛ روزی که هم بهار به نیمه می‌رسد و هم بنابر روایتی همزمان با بعثت زرتشت است. هرچند در حال حاضر شاید کمتر کسی از این مناسبت خبر داشته باشد.
-
امروز چهلم بهار است؛ جشنی که از یاد رفته!
«چهلم نوروز» مصادف با دهم اردیبهشت‌ماه از جمله آیین‌های وابسته به نوروز است. آیینی که در روزگار فعلی احتمالا نام آن به گوش کمتر کسی خورده است اما هنوز هم می‌توان ردپایی از آن را در نقاط مرکزی ایران و شهرهایی مانند شیراز و کرمان دید.
-
سال نو چگونه «خوش‌قدم» می‌شد؟
رفتارهای آیینی نوروز در گذر زمان با دگرگونی‌هایی مواجه شده است. هرچند هنوز بخشی از آن سنت‌ها و باورها، از جمله «شگونی و خوش‌قدمی در لحظه تحویل سال» در بین مردم مناطق مختلفی از ایران رایج است.
-
ماجرای بخت‌گشایی دختران در چهارشنبه سوری!
عضو هیات علمی پژوهشکده زبان‌شناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ضمن تشریح خاستگاه مراسم چهارشنبه سوری به برخی باورهای شکل‌گرفته پیرامون این جشن اشاره کرد.
-
جلوه‌گری زمستان در «سرمای پیرزن‌کُش»
هرچند که چیزی تا بهار نمانده است، اما در نیمه زمستان بالاخره هوا به همان اندازه که طبیعتِ این فصل است، سرد شد. شاید روزهایی که در باور پیشینیان به «سرمای پیرزن‌کُش» شناخته می‌شد در روزگار فعلی تا این حد هم سرد نباشد، اما سرانجام توانست کاری کند که لباس‌های گرممان را از کمد بیرون بیاوریم و به استقبال زمستانی برویم که هرچند دیر، اما بالاخره خودی نشان داد.
-
از نگاه رمانتیک تا تقابل با «جشن سده»
«جشن سده» آذرماه ۱۴۰۲ در فهرست میراث ناملموس یونسکو ثبت جهانی شد؛ اتفاقی که سبب شد نام این جشن دوباره بر سر زبان‌ها بیفتد، اما در حدود یک ماه پس از این ثبت جهانی شاهد استقبال از جشن‌های غیرایرانی همچون «هالووین و کریسمس» بودیم. در این شرایط این پرسش مطرح می‌شود که اساسا مناسبت‌های ملی ایران همچون این جشن تا چه اندازه در میان عامه مردم شناخته شده است؟
-
آیین شکرگزاری آذری‌ها با آغاز پاییز
اهالی روستای عنصرود در آذربایجان شرقی با آغاز پاییز مراسم شکرگزاری به نام «سلطان داغی» برگزار کرده و دامداران این روستا گوسفندانی را برای این مراسم قربانی می‌کنند.
-
آشی که برای باران پخته می‌شود
آیین «باران‌خواهی» در ایران قدمت زیادی دارد و در هر خطه از جغرافیای این سرزمین با اجرای مراسم‌های گوناگون در فصل‌های مختلف، باران‌خواهی می‌کنند. در شهر ایلخچیِ اُسکو در آذربایجان شرقی، زنان در فصل بهار گرد هم می‌آیند و با برگزاری آیینی به نام «کوچه آشی» طلب باران می‌کنند.
-
این آیین دو هزار سال قدمت دارد
«بیل‌گردانی»، آیینی دو هزار ساله است که در شهر نیم‌ور استان مرکزی برگزار می‌شود و در سال ۱۳۸۹در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده است. این آیین کهن ریشه در باور و اعتقادات مردم داشته و با پیشه آنها که کشاورزی بوده، گره خورده است.
-
جشن سی‌وششمین روز بهار
سی‌وششمین روز بهار در روستای اسفنجان، روز خاصی برای اهالی آن به شمار می‌آید؛ آنها سال‌هاست برای حفظ محصولات کشاورزی خود مراسمی اجرا می‌کنند و گاوی نر را قربانی و با گوشت آن کوفته تبریزی طبخ می‌کنند. مراسمی با باورهای سنتی که هنوز هم مانند گذشته در این روستا اجرا می‌شود و سال ۱۳۸۹ نیز با شماره ۱۶۲ در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده است.
-
درباره آیین «خدیر» در خلخال بیشتر بدانید
جشنی زمستانی برای صله‌رحم و بخت‌گشایی
آیین خدیر (خدر، خضر) نبی یکی از رسم‌های قدیمی در خلخال استان اردبیل است که هر سال در بهمن ماه در روستاهای این منطقه برگزار می‌شود. این آیین که زمانی در خطر فراموشی قرار داشت، سال ۱۳۹۹ به شماره ۲۳۳۰ در فهرست میراث ناملموس کشور ثبت شد.
-
معروف‌ترین آیین نذری خراسانی شمالی برای ثبت آماده می‌شود
«آیین نذر اُماج، کُماج» چندین نسل است که به صورت مشترک در استان‌های خراسان شمالی و جنوبی اجرا می‌شود و زنان عهده‌دار برگزاری آن هستند. اکنون پرونده این آیین معروف برای ثبت در فهرست میراث ناملموس در حال آماده‌سازی است.
-
هشدار مردم‌شناسان درباره خشکسالی
ایران تا ۴۰ سال دیگر تنها ۲۰ درصد از منابع آبی‌اش را دارد
مردم‌شناسان در نشست «میراث آب و مسأله خشکسالی» با هشدار این‌که ۸۰ درصد منابع آبی ایران تا سال ۲۰۴۰ از دست می‌رود، تاکید کردند: تأمین نکردن بودجه کافی برای مقابله با خشکسالی و اجرا نکردن قراردادهای سازمان‌های مسؤول، خشکسالی را به بروز قحطی و از سوی دیگر نابودی آیین‌ها و باورهای مردم خواهد کشاند.