محمود رائینی در گفتوگو با ایسنا مازندران با اشاره به اینکه تغییر اقلیم و اینکه آیا این امر فرصت محسوب می شود یا تهدید، اظهار کرد: از سال 1370 که بحث تغییر اقلیم به گستردگی در رسانههای غربی طرح میشد از مناطق بهرهبر و زیانبر از این امر نیز سخن به میان میآمد.
وی با بیان اینکه بهطور کلی در آن زمان کشورهای شمالی را که در عرضهای میانه و بالا جای گرفتهاند در گروه بهرهبران دستهبندی میکردند، چون با گرمایش فراگیر امکان کشت در بسیاری از سرزمینهایی که دارای فصل سرد طولانی بودند، فراهم میشد، تصریح کرد: مناطقی با اقلیم گرم تا نیمهگرمسیری و خشک تا نیمه خشک، مانند ایران در گروه سرزمینهای زیانبر دستهبندی میشدند.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه امروزه با داشتن آگاهی و مدارک بیشتر در زمینه تغییر اقلیم با اطمینان بیشتری میتوان در این زمینه داوری کرد، گفت: نیازهای پایه همه آدمیان شامل خوراک، آب، تندرستی و مکانی برای زندگی است و تغییر اقلیم بر همه این نیازهای پایهای اثر آشکار میگذارد.
کشورهای خشک و نیمه خشک بازنده اصلی تغییر اقلیم
رائینی با بیان اینکه از اینرو، همه سرزمینها تا اندازهای از این تغییر اقلیم آسیب خواهند دید، به همین دلیل برای کاهش روند گرمایش جهانی نیاز به تلاشی فراگیر و جهانی هست، تصریح کرد: نمونههای آسیب بسیار است، گرمای فرین (حدّی) امسال در بسیاری از کشورهای سردسیری مانند کانادا، کشورهای اروپایی و ژاپن موجب مرگ بسیاری از سالمندان که تحمل چنین دماهای بالایی را نداشتند شد.
وی افزود: در ایران پدیده خشکسالی و گرمای شدید تابستان امسال و کاهش بارندگی در کناره دریای مازندران نمونههایی از این تغییر است، بنابراین درجه بهرهبری و زیانبری متفاوت است و بیشترین بازندگان کشورهای خشک و نیمهخشک هستند.
افزایش سرعت تغییر اقلیم با گازهای گلخانهای
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در ادامه با اشاره به اینکه تغییر اقلیم کنونی انسان برساخته و به کندی با صنعتی شدن جهان از سده بیستم آغاز شده است، تصریح کرد: از اینرو گرمایش فراگیر و تغییر اقلیم یک روند است و با افزایش گسیل گازهای گلخانه این روند همچنان با شیب تندتر رو به افزایش است.
رائینی افزود: از آغاز این روند تاکنون دمای کره زمین کمی بیش یک درجه سانتیگراد افزایش یافته است، ضمن اینکه بیشترین افزایش از دهه 1970 رخ داده است، برای نمونه از سال 2003 میلادی تقریبا هر سال از سال پیش از خود گرمتر بوده است و تاکنون گرمترین سال اندازهگیری شده 2017 (1396) بوده است.
تغییر اقلیم قطعی است/ عدم قطعیت در پیشبینی اقلیم آینده
این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که برخی معتقد هستند پیشبینی و آمارهای مطالعاتی در این زمینه قابل اعتماد نیستند، گفت: در زمینه آنچه رخ داده است که نمی توان شک کرد، همه سنجشها گویای این تغییر هستند و پیآمدهای آن را نیز هر روزه از طریق رسانههای گروهی برای گوشهای از جهان میشنویم. آنچه که باید روی آن دقت بیشتری کرد پیشبینی اقلیم آینده است که با درصدی از عدم قطعیت همراه است.
وی با اشار به اینکه با استفاده از مدلهای گردش همگانی جو و بر پایه روند انتشار (گسیل) گازهای گلخانهای در آینده پیشبینیهایی برای دورههای آینده شده است، تصریح کرد: همه این مدلها گویای افزایشی 3.5 تا 5 درجه سانتیگرادی تا سال 2050 میلادی در میانگین دمای کره زمین هستند، برپایه همین تصویر آینده بود که سران کشورهای جهان در کنفرانس پاریس در سال 2015 پذیرفتند تا نگذارند میانگین دما بیش از 2 درجه سانتیگراد افزایش یابد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با بیان اینکه عامل اصلی گرمایش فراگیر گازهای گلخانهای، همچون دیاکسیدکربن، متان، اکسیدهای ازت و غیره هستند، خاطرنشان کرد: از این رو برای کاهش روند گرمایش جهانی باید از گسیل گازهای گلخانهای به نیوار (جو) کاست.
کشورهای صنعتی تولیدکنندگان اصلی گازهای گلخانهای
رایینی با اشاره به اینکه بیشترین انتشاردهندگان گازهای گلخانهای به نیوار کشورهای صنعتی هستند، گفت: اگرچه ایران هم در رده دهمین کشور قرار میگیرد و صنعتی نیست، برای کاهش روند افزایشی این گازها باید با به کارگیری فناوریهای نوین کارایی سوخت را بالا برد.
وی افزود: این کار هزینههای بالایی برای کارخانهداران در بر دارد، برای نمونه پیکان در هر 100 کیلومتر مسافت پیموده 10 لیتر بنزین میسوزاند در حالی که پژو 207 برای همین مسافت 6.5 لیتر مصرف میکند. برای اینکه کارایی سوخت پیکان را بالا ببریم نیاز به سرمایهگذاری است، ازاینرو کارخانهداران زیر بار این هزینهها نمیروند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با اشاره به اینکه استفاده از ذغال سنگ به عنوان یک سوخت آلایندگی بالایی ایجاد میکند و باید از استخراج و مصرف آن جلوگیری کرد، گفت: پیامد جلوگیری از این استخراج، بیکاری کارگران و افت تولید ملی است در نتیجه سیاستمدارانی که با رانت سرمایهداران به قدرت میرسند، استدلال میکنند که تغییر اقلیم یک پدیده دورهای است و نمیتوان جلوی آن را گرفت.
رائینی افزود: استدلال آنان در زمینه تغییر اقلیم طبیعی درست است، اما تغییر اقلیم کنونی انسان برساخته و دستکاریهای صنعتی انسان است.
لزوم جلوگیری از شدت تغییر اقلیم
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با اشاره به اینکه تغییر اقلیم رخ داده است و باید از تشدید آن جلوگیری کرد، گفت: گرمایش جهانی موجب تغییر اندازه و فراوانی رخداد آنها میشود، برای نمونه گرمایش فراگیر سبب افزایش دماهای بیشینه، کمینه و کاهش طول فصلهای سرد خواهد شد.
رائینی افزود: این پیشآمدها موجب افزایش نیازآبی گیاهان میشود بنابراین برای تولید گیاهی نیاز به آب بیشتری است، کاهش دوره سرما به این معنی است که نیاز سرمایی درختان و گیاهانی که برای گلانگیزی به دماهای پایین نیاز دارند تامین نمیشود.
تغییر اقلیم و فراوانی پدیدههای مختلف
وی تصریح کرد: تغییر اقلیم روی فراوانی پدیدههای حدی همچون سرما و یخبدانها، برای نمونه برف و یخبدانهای سالهای 1386، 1390 و 1395، گرماهای فرین، مانند گرمای شدید تابستان امسال، بادهای ویرانگر، مانند طوفان خرداد 1386 در ساری، یا طوفان شدید 1396 در قائمشهر، اثر میگذارد.
رائینی با اشاره به اینکه تغییر اقلیم بر الگو و مقدار بارندگی مازندران اثر گذاشته است، اظهار کرد: برای نمونه فراوانی بارندگیهای سیلآسا بیشتر شده است که اثرات ویرانگری دارند، همچنین فراوانی خشکسالیها نیز بیشتر شده است.
پیامدهای تغییر اقلیم چیست؟
وی افزود: پیامد این همه تغییرات میتواند کاهش ذخیره آب آبندانها، آبهای زیرزمینی و کاهش انباشت برف در بالادست رودخانهها باشد که در نتیجه بر تولید محصول اثرات کلانی میگذارد، ویرانی محیط زیست، تغییر سیمای گیاهی منطقه، کوچ گیاهان، آفات و بیماریهای غیربومی نیز از پیامدهای این تغییر هستند که به گستردگی برای منطقه گزارش شده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری ادامه داد: پیآمدهای تغییر اقلیم در مازندران را نمیتوان جدا از پیآمدهای آن در دیگر نقاط ایران بررسی کرد، باریکه سرزمین آرمیده در کناره دریای مازندران، استانهای گلستان، مازندران و گیلان، به دلیل بارندگی بیشتر، محلی برای کوچ سرزمینباختگان نواحی جنوبی کشور خواهد شد.
کوچ به دلیل تغییر اقلیم/ مازندران پذیرای میزبان کوچکنندگان داخلی
رائینی به کوچ مردم سیستان و بلوچستان به استان گلستان در سالهای گذشته به دلیل خشکسالی و تغییر اقلیم اشاره و خاطرنشان کرد: هماکنون به دلیل خشکسالی شدید در این سرزمین کوچ مردم از آبادیهای به حاشیه شهرهای دیگر بسیار بالا است و در آینده نزدیک مازندران هم بینصیب نخواهد ماند و باید پذیرای شمار کلانی از هممیهنان بیجاشده تغییراقلیمی باشد.
وی افزود: بنابراین سیاستگذاران کشور و استان باید در همه زمینهها آیندهنگری کنند، هشدار بههنگام بحرانهای پیشرو و آمادگی برای رویارویی با آنها میتواند رمز موفقیت باشد.
ایران در تهدید تغییر اقلیم
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با بیان اینکه بدون شک تغییر اقلیم برای ایران یک تهدید است، گفت: برای رویارویی با این پدیده دو راهبرد کلان در دستور کار جهانی هست، نخستین راهبرد کاهش انتشار گازهای گلخانهای است و دومین مورد سازگاری با وضعیت موجود و آینده است.
وی تصریح کرد: در راهبرد نخست سیاستگذاران استان باید همسو با سیاست کلان کشور، برپایه توافقنامه پاریس، نسبت به کاهش مصرف سوختهای فسیلی و برنامهریزی برای افزایش کارآیی مصرف سوخت در مراکز صنعتی، راهکارهایی در پیش گیرند و در زمینه فرهنگسازی و آگاهیرسانی به مردم سرمایهگذاری کنند.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: در زمینه راهبرد دوم، سازگاری، استان باید سیاستهایی را در پیش گیرد تا در همه زمینههایی که تغیبر اقلیم اثر برگشتناپذیری بر آن بخش گذاشته است شیوههای سازگاری را پیشنهاد کند.
شیوههای سازگاری با تغییر اقلیم
وی در پایان با اشاره به شیوههای سازگاری با تغییر اقلیم، گفت: برنامهریزی در زمینه استفاده بهینه از منابع آب با نگاهی محیط زیستی، برنامهریزی برای بهنژادی گیاهانی که سازگار اقلیم آینده خواهند بود، ارائه راهکار برای بیمه فرآوردههای گیاهی برای کاهش آسیب پدیدههای اقلیمی، برنامهریزی برای مبارزه با علفهای هرز، آفات و بیماریهای تازه وارد و غیربومی و برنامهریزی برای کاهش شدت اثرگذاری بر بخش دامی و شیلاتی باید در دستور کار قرار بگیرد.
گفتوگو از: سیداحمد حسینی
نظرات