به گزارش ایسنا، مراسم افتتاح نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران صبح امروز (۳۰ دی‌ماه) با حضور سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، محسن جوادی، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، ایوب دهقانکار، مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران و رئیس نمایشگاه مجازی کتاب تهران، و هومان حسن‌پور، رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران در خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.

در ابتدای این مراسم، سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان این‌که امسال نمایشگاه مجازی کتاب تهران را با دو ویژگی آغاز می‌کنیم گفت: ویژگی نخست شرایط کرونایی است که جهان و ایران را یک سال است که دربرگرفته، این ویژگی و پدیده در فضاهای مختلف زندگی اجتماعی بشر در کل کره خاکی تأثیراتی در حوزه‌های مختلف گذاشته و بخشی از آن نیز به حوزه اقتصاد و فرهنگ مربوط است.

صالحی افزود: یکی از حوزه‌هایی که متأثر شده است و هنوز هم ادامه دارد، صنعت نشر جهان و ایران است. ما در این یک سال متأثر از این شرایط صنعت نشر، آسیب‌هایی دیده‌ایم که برآورد دقیقی از خسارات وجود ندارد، اما طبق نظرسنجی‌ای که پژوهشگاه فرهنگ،‌ هنر و ارتباطات از جامعه نشر انجام داد و در آذرماه منتشر کرد نشان می‌دهد ۶۰ درصد ناشران معتقدند صنعت نشر در طول یک‌سال اخیر از جوانب مختلف افزون بر ۴۰درصد خسارت دیده است.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به تعطیلی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران گفت: تعطیلی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، تعطیلی نمایشگاه‌های استانی کتاب، شرایط تعطیلی یا شبه‌تعطیلی فضای خدمات و نکاتی از این قبیل موجب شد این دسته از ناشران که در جامعه آماری قرار دارند معتقد باشند صنعت نشر در طول یک سال اخیر افزون بر  ۴۰درصد خسارت دیده است.

صالحی افزود: کاملاً محسوس و ملموس است که صنعت نشر تحت تأثیر شرایط کرونا آسیب‌های گسترده و فراوانی پیدا کرده است، اما در این شرایط ما با همه این مشکلات و نکاتی که روشن و مشخص است، چند نکته را در کنار خسارات می‌توانیم مطرح کنیم. نخست این‌که جامعه نشر علی‌رغم شرایط دشوار، تکاپو و فعالیت خود را داشته و دارد. در این نظرسنجی که در آذرماه منتشر شد، از جامعه نمونه نشر که جامعه علمی است، عنوان شده که حدود ۶۸ درصد از ناشران (۶۷.۸) گفته‌اند در این مدت کتاب چاپ اول داشته‌اند و ۲۴ درصد بیش از ۱۰ عنوان کتاب چاپ کرده‌اند. این آمار نشان از آن دارد علی‌رغم شرایط دشوار، فضای نشر با علاقه، شیفتگی و توجه جامعه نشر کشور به فضای تولید اندیشه پرداخته است. به طوری که این دشواری‌ها مانع تحرک ناشران نشد و جریان تولید نشر با عشق، علاقه و امید به آینده ادامه داشته است.

او سپس به فضای مطالعه کتاب در دوران کرونا اشاره کرد و گفت: بحث اوقات فراغت در نظرسنجی‌های پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات مورد ارزیابی قرار گرفت. البته نسبت‌ها در دوره‌های مورد بررسی این نظرسنجی متفاوت بود، در ابتدای فروردین سهم مطالعه کتاب قابل‌توجه‌تر بود، یعنی ۲۷ درصد از مخاطبان و کسانی که این نظرسنجی از آن‌ها صورت گرفته بود، مطالعه کتاب را یکی از موضوعات اوقات فراغت مطرح کرده بودند. در این نظرسنجی برای رفع اضطراب از کرونا، سهم کتاب و کتابخوانی باز هم قابل توجه بود. علی‌رغم صدماتی که کرونا بر فضای نشر داشت، به نحوی در سبد مصرف اوقات فراغت، کتاب و کتابخوانی سهم بیشتری را پیدا کرده است.

صالحی در ادامه با بیان این‌که در طرح‌های حمایتی از کتابفروشان که از سوی خانه کتاب و ادبیات ایران در سال ۹۹ اجرا شد یک‌ میلیون و ۲۰۰ نسخه کتاب خریداری شده است گفت: این رقم نشان می‌دهد علی‌رغم بادها و طوفان سهمگین کرونا که جهان را لرزاند، اما جریان فرهنگ مکتوب، ناشر، کتاب و کتابفروش جریانی زنده و پویا است و به این امید می‌توان به آینده نگریست.  

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی همچنین بیان کرد: در حوزه تبلیغات و اطلاع‌رسانی طبق نظرسنجی صورت‌گرفته از جامعه ناشران، از آن‌ها پرسیده شد شما کتاب‌های‌تان را چگونه به مخاطبان اطلاع‌رسانی می‌کنید که ۶۹.۳ درصد فضای مجازی را انتخاب کرده بودند. این رقم سهم قابل توجه فضای مجازی در حوزه تبلیغات و اطلاع‌رسانی کتاب را نشان می‌دهد. دیگر فضاهای تبلیغات و اطلاع‌رسانی در حد انتقال دیتا به معنای متن نیست بلکه در قالب پادکست، روایت، قصه و نقالی کتاب در حال رخ دادن است. به عبارتی نقالی به عنوان یک سنت کهن به کمک حوزه کتاب آمده است.

صالحی که معتقد است فضای مجازی به کمک کتاب آمده و بحث فروش کتاب را مورد توجه داده گفت: در نظرسنجی آذرماه می‌بینیم که سفارش اینترنتی ۵۰ درصد شده است؛ یعنی ۵۰ درصد ناشران از این طریق کتاب فروخته‌اند و فروشگاه‌های کتاب در جایگاه بعدی با ۴۸ درصد حضور دارند. فضای سومی که در سال‌های اخیر مورد توجه است کتاب‌های الکترونیکی است، هر چند که کتاب‌های الکترونیکی مزاحم کتاب‌های کاغذی نیست بلکه مکمل می‌تواند باشد، اما ما شاهد روند رو به رشد این اتفاق هستیم.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به پیمایش ملی مصرف کالاهای فرهنگی گفت: در این پیمایش، اطلاعات قابل توجهی به ما منتقل شد که نشان می‌دهد از ۴۶.۶ درصد که کتاب می‌خوانند، به کتاب‌های الکترونیکی روی آورده‌اند و در مطالعه اخیر ۱۹.۲ درصد کتاب الکترونیکی را انتخاب کرده‌اند. این آمار نشان از آن دارد که ذائقه مصرف جدیدی شکل گرفته و در فضای ایرانی معنا پیدا کرده است.

او با تاکید بر این‌که عدالت فرهنگی را دست کم نگیریم، از این‌که با وجود دغدغه‌هایی که در دیپلماسی فرهنگی داریم، می‌توانیم کتاب‌های داخل کشور را راحت‌تر به دست ایرانیان خارج از کشور و دیگر مردم جهان برسانیم گفت و نمایشگاه مجازی کتاب را عاملی برای نزدیک‌تر شدن به عدالت فرهنگی دانست.

صالحی با اشاره به موضوع اقتصاد نمایشگاه مجازی کتاب تهران گفت: کاهش هزینه‌ها و کاهش تخلفات موضوع دیگر این نمایشگاه است. یک ‌ناشر شهرستانی وقتی می‌خواست برای نمایشگاه فیزیکی به تهران بیاید، باید سختی‌ها و مسائل زیادی را پشت سر می‌گذاشت اما حالا این‌گونه نیست. بنابراین هزینه‌های بالادستی کاهش پیدا کرده است و شاهد فضای سالم‌تری در زمینه فرهنگ و اقتصاد خواهیم بود؛ مثلا دیگر شاهد تخلفات مثل فروش کتاب ناشران دیگر در غرفه یک ناشر دیگر نیستیم. در فضای مجازی به‌دلیل قدرت کنترل یا بازدارندگی که به‌خاطر مسائل فنی وجود دارد، نمی‌توان چنین‌تخلفاتی را انجام داد.

او در ادامه با بیان این‌که فرهنگ مکتوب با نمایشگاه مجازی کتاب تهران، یک بال جدید پیدا کرده و مکمل هم هستند، اظهار کرد: با همراهی اهالی رسانه کاری کنیم که نمایشگاه مجازی کتاب تهران دیده شود. چون نمایشگاه فیزیکی کتاب در اردیبهشت‌ماه، تبدیل به یک ‌سنت شده بود و نیاز به تبلیغات نداشت و همه ساعت‌های‌شان را برای آن کوک کرده بودند اما نمایشگاه مجازی کتاب تهران که فردا آغاز به کار می‌کند باید با کمک صدا و سیما، رسانه‌های مکتوب، پایگاه‌های خبری، فضای مجازی، خبرگزاری ها و... به عنوان یک وظیفه ملی در ارتقای فرهنگ مکتوب کشور تلقی شود.

در ادامه این مراسم محسن جوادی، معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزاری نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران را سرمایه‌ای برای آینده خانه کتاب و ادبیات ایران دانست و گفت: در این نمایشگاه  شاهد همدلی، همراهی و همکاری صنعت نشر، کتابفروشان و ناشران بودیم. بین نهادها و موسسات مختلف همچون شرکت ملی پست ایران، سازمان فناوری اطلاعات و بانک صادرات ایران همراهی ایجاد شد.

جوادی با تاکید بر این‌که نمایشگاه پیش از این‌که فروشگاه باشد فضای فرهنگی است، گفت: همیشه این نقد وجود داشت که اطلاعات خانه کتاب در اختیار همه قرار نمی‌گیرد  اما در این نمایشگاه همه داده‌های خانه کتاب و ادبیات ایران با استفاده از بانک اطلاعاتی که در این مجموعه فراهم شده، نمایش داده می‌شود. این اتفاق فرصتی برای همه مردم فراهم می‌کند تا صرف‌نظر از خرید کتاب، ساعت‌ها کتاب‌ها را ببیند.

معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: هدف از برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران ایجاد نقدینگی برای ناشران است که در دوران کرونا آسیب زیادی دیدند. برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران در راستای تحقق عدالت فرهنگی است؛ مسئله‌ای که در نمایشگاه فیزیکی وجود نداشت. در این نمایشگاه امکان خرید کتاب برای دوردست‌ترین مناطق کشور هم فراهم شده است. اگر زودتر برای برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب اقدام می‌کردیم، می‌توانستیم بسیاری از کشورهای دیگر را به نمایشگاه کتاب بیاوریم و بتوانیم در آینده ترکیبی از نمایشگاه فیزیکی و مجازی را برگزار کنیم.

در ادامه ایوب دهقانکار، مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران و رئیس نمایشگاه مجازی کتاب تهران، گزارشی درباره نخستین دوره نمایشگاه مجازی کتاب تهران ارائه داد و گفت: در نخستین دوره نمایشگاه مجازی کتاب تهران ۱۰۳۲ ناشر داخلی و ۱۸۰ ناشر خارجی شرکت کرده اند. بالغ بر ۱۰۰ هزار عنوان کتاب در بخش کتاب‌های داخلی نمایش داده می‌شود و با توجه به ساختار پویای این نمایشگاه، قابلیت افزایش عناوین کتاب‌ها تا ۳۵۰ هزار عنوان وجود دارد.

رئیس نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران افزود: ۲۰هزار عنوان کتاب در بخش ناشران خارجی شامل کتاب‌های لاتین و عربی قابل مشاهده است. با توجه به امکاناتی که فضای مجازی فراهم کرده است برخی از کشورها برای نخستین بار در این نمایشگاه شرکت کردند و پیش از این در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران حضور نداشتند. قابلیت تبادل رایت ۱۴۵۰ عنوان کتاب در این نمایشگاه وجود دارد.

دهقانکار همچنین گفت: ۳۰ نشست فرهنگی(۱۸ نشست آنلاین و ۱۲ نشست آفلاین) با حضور ۱۸۰ سخنران (۹۰ سخنران داخلی  و ۹۰ سخنران خارجی) برای این دوره از نمایشگاه در نظر گرفته شده است. در این نمایشگاه، مردم می‌توانند کتاب‌های بخش داخلی را با تخفیف ۲۰ درصد و کتاب‌های خارجی را با تخفیف ثابت ۳۰درصدی (که تا ۵۰درصد قابلیت افزایش دارد) تهیه کنند. با یارانه معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کتاب‌ها رایگان به در منازل می‌رسند.

او تصریح کرد: ترافیک اینترنت در نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران ۵۰درصدی است تا بار ترافیکی را برای مردم کاهش دهد. همچنین امکان بازدید و خرید ۲۴ ساعته برای عموم مردم در این نمایشگاه فراهم شده است. نمایشگاه مجازی کتاب تهران علاوه بر بخش  نمایشگاهی بخش فروشگاهی نیز دارد که این بخش در دنیا سابقه‌ای ندارند.

در ادامه هومان حسن‌پور، رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران بیان کرد: معمولا نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به دلیل حمایت از ناشران و کتابفروشان برگزار می‌شده و امسال به‌دلیل شرایط کرونایی حاکم بر کشور و جهان، در مورد روند چگونگی این‌حمایت صحبت‌های زیادی صورت گرفت. معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تلاش کرد این ‌حمایت‌ را اتخاذ کند اما نکته قابل ذکر این‌که حداکثر زمانی که می‌شد گذاشت و نمایشگاه را این‌گونه برگزار کرد، تا همین‌ روزها بود.

رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران گفت: نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران برای اولین بار برگزار می‌شود و ممکن است نقایصی داشته باشد چرا که هیچ کجای دنیا بحث فروش کتاب در نمایشگاه مطرح نیست. هدف از برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران، ایجاد نقدینگی برای ناشران است. اگر نقد، بررسی و پیشنهادی درباره این نمایشگاه مطرح است باید در مسیر اجرای کار به آن‌ها پرداخته شود. آن چیزی که در این نمایشگاه از اهمیت بیشتری برخوردار است اطلاع مردم از برگزاری آن است.

نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران از اول بهمن تا شش بهمن برگزار می‌شود و خریداران می‌توانند برای بازدید و خرید کتاب از ساعت ۹ صبح روز اول بهمن‌ماه به سایت tehranbookfair.ir  مراجعه کنند.

انتهای پیام