پرستاران رفتارهای مراقبتی را از اولین سال دانشجویی و از طریق تعامل با مدرس‌های پرستاری، کلاس درس، سمینارها و تجربه اقدامات پرستاری در بخش‌های بالینی کسب می‌کنند. پژوهشگران معتقدند، پیامدهای مراقبتی در عمل وابسته به فرایندهای یاددهی و یادگیری است و دیدگاه‌های مراقبتی پرستاران از آموزش آن‌ها ناشی می‌شود. محققان در پژوهشی با عنوان «دیدگاه دانشجویان پرستاری در مورد اهمیت رفتارهای مراقبتی در ابتدا، میانه و انتهای دوره کارشناسی» آورده‌اند، براساس مدل مراقبت انسانی، فرآیند تحصیل در رشته پرستاری باید به گونه‌ای باشد که دانشجویان بتوانند آمادگی لازم را برای انجام مراقبت کل‌نگر و اصولی، کسب کنند.

در این پژوهش که توسط فروزان آتش‌زاده شوریده استادیار گروه آموزشی مدیریت پرستاری دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، منصوره زاغری تفرشی استادیار گروه آموزشی مدیریت پرستاری دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، نسترن حیدری خیاط عضو کمیته تحقیقات دانشجویی، آرزو شیخ میلانی عضو کمیته تحقیقات دانشجویی، حمیدرضا گیلاسی عضو مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی سلامت و مهدیه صابری دانشجوی دکتری تخصصی پرستاری دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی انجام شده، آمده است "یک برنامه آموزشی مناسب پرستاری باید زمینه را برای بروز رفتارهای مراقبتی انسانی بین پرستار و بیمار تسهیل کند."

از آنجا که دانشجویان پرستاری، پرستاران بالقوه آینده هستند، از آنان انتظار می‌رود که علاوه بر صلاحیت‌های آکادمیک مناسب، ارایه رفتارهای مراقبتی مناسب را یاد بگیرند. در آمریکا شواهد زیادی وجود دارد که فرایند آموزش پرستاری، دیدگاه دانشجویان پرستاری را نسبت به رفتارهای مراقبتی تغییر می‌دهد، اما جهت این تغییر همیشه مثبت نیست. مطالعه Smith درباره اجتماعی شدن دانشجویان پرستاری نشان داد که دانشجویان، دوره پرستاری را به صورت ایده‌آل شروع می‌کنند و تا سال سوم مشتاق به مراقبت از بیمار هستند، اما پس از آن دچار آشفتگی می‌شوند.

محققان می‌گویند، داشتن دیدگاه مراقبتی از ضروریات مراقبت‌های پرستاری با کیفیت است. دیدگاه مراقبتی در دانشجویان پرستاری باید در طی برنامه‌های مراقبتی کل‌نگر تضمین شود تا مراقبت با کیفیت فراهم شود؛ چراکه ارتقاء کیفیت مراقبت با پیامدهای مثبت برای بیماران، پرستاران و سازمان مرتبط است. بنابراین شناخت دیدگاه دانشجویان پرستاری در مورد اهمیت رفتارهای مراقبتی، حایز اهمیت فراوانی است.

یافته‌ها نشان دادند که با گذراندن دوره آموزش پرستاری، توجه دانشجویان به رفتارهای مراقبتی ابزاری و تکنیکی بیش از رفتارهای مراقبتی عاطفی و اخلاقی می‌شود. به عبارت دیگر با گذشت زمان اهمیت بعضی از رفتارهای مراقبتی، عاطفی و اخلاقی مانند ماندن در کنار بیمار، گوش کردن به صحبت‌های بیمار و برآوردن نیازهای عاطفی بیمار از دیدگاه آن‌ها کمتر می‌شود.

فرایند اجتماعی شدن جنبه اساسی تکامل دانشجویان پرستاری است

اجتماعی شدن فرایندی است که طی آن افراد به تدریج مهارت‌ها، ارزش‌ها، رفتارها و دانش مربوط به حرفه یا گروه اجتماعی جدید را یاد می‌گیرند. فرایند اجتماعی شدن جنبه اساسی تکامل دانشجویان پرستاری است و ورود و پذیرش به وسیله گروه حرفه‌ای مانند پرستاری، وابسته به یادگیری ارزش‌های مشترک و پذیرش جمعی رفتارهای مناسب برای عمل در داخل گروه است.

متون موجود پرستاری، پیامدهای مثبت و منفی متعددی را برای فرایند اجتماعی شدن حرفه‌ای در پرستاری بر شمرده‌اند. کسب و توسعه هویت حرفه‌ای، تعهد حرفه‌ای و سازمانی، اعتماد به نفس و خودآگاهی، انگیزش درونی و مراقبت پرستاری کل‌نگر، پیامدهای مثبت اجتماعی شدن حرفه‌ای و کاهش انگیزه، تضعیف روحیه، تداوم عملکردهای ضعیف و کارهای معمول، دیوان سالاری و حساسیت‌زدایی نسبت به نیازهای انسانی مددجویان از جمله پیامدهای منفی اجتماعی شدن حرفه‌ای در پرستاری است.

از سوی دیگر رفتارهای مراقبتی به وسیله آموزش یا تجربه یاد گرفته می‌شود که نقش مراقبتی پرستاران بالینی را به عنوان نقش مدل برای یادگیری مراقبت در دانشجویان پرستاری برجسته می‌کند و می‌توان گفت، مراقبت، مراقبت می‌آفریند. محققان در مطالعه خود به الگوپذیری منفی دانشجویان پرستاری بر اثر مشاهده اعمال حرفه‌ای نامناسب بعضی از کارکنان پرستاری اشاره کرده‌اند.

مشاهده روتین زدگی محض پرستاران بالین و درگیری آن‌ها با جنبه‌های تکنیکی مراقبت باعث می‌شود، دانشجویان پرستاری پس از قرار گرفتن در محیط‌های بالینی به جای تأکید بر هر دو جنبه مراقبت عاطفی، اخلاقی، تکنیکی و ابزاری به جنبه روانی عاطفی و اخلاقی کمتر اهمیت دهند و این در حالی است که مطالعات مختلف، ارتقاء کیفیت مراقبت و افزایش رضایت بیمار را در گرو اهمیت بیشتر بعد روانی اجتماعی مراقبت دانسته‌اند.

بسیاری از رهبران پرستاری، عامل مهم کمرنگ شدن بعد عاطفی و اخلاقی (روانـی، اجتماعی) مراقبت در محیط بالین پرستاری در یکی دو دهه اخیر را غلبه نظام آموزشی رفتارگرا و شناختگرا در دانشکده‌های پرستاری ایران می‌دانند. رویکرد رفتاری، مراقبت عاطفی را نادیده می‌گیرد و در روابط مربی- دانشجو، معلم به جای اهمیت به ارزش‌های مراقبتی عاطفی، اخلاقی و معنوی سعی در مشاهده رفتارهایی دارد که خود تعیین کرده است و دانشجو نیز یاد می‌گیرد برای بقا در نظام سلامت، استقلال، خلاقیت و تفکر انتقادی خود را مهار کند تا رضایت مدیران و مربیان را کسب نماید و به این ترتیب ارزش‌های مراقبتی وارد سیستم ارزشی دانشجو نمی‌شوند.

براساس این پژوهش، مطالعات نشان می‌دهند بسیاری از دانشجویان پرستاری که رفتارهای مراقبت عاطفی و اخلاقی را از نظام‌های آموزشی و دانشکده نیاموخته‌اند، در بدو ورود خود به بالین فاقد چنین مهارت‌ها و قابلیت‌هایی هستند و مراقبت آن‌ها بیشتر جنبه ابزاری دارد که این امر باعث افت رضایت بیمار و افت کیفیت مراقبت می‌شود. بنابراین نیاز است تا مربیان پرستاری در کنار اهمیت به بعد ابزاری مراقبت، بعد عاطفی مراقبت را نیز برجسته کنند که شامل آگاهی از دانش بشری انسان گرایانه با تأکید اخلاقی- معنوی است.

مربیان پرستاری باید قادر باشند که این جنبه را به دانشجویان پرستاری از طریق رفتارشان در عمل نشان دهند. یک روش مؤثر دیگر، به کار گرفتن منتورها در بالین است تا از دانشجویان در محیط‌های چالش برانگیز بالینی حمایت کنند و این رفتارها را به صورت عینی‌تر آموزش دهند.

این پژوهش در مجله دانشکده پرستاری و مامایی منتشر شده است.

انتهای پیام