در ماه‌های گذشته، تبلیغات برای کاشتن بذر ایده جدایی تمام آذربایجان از سرزمین مادری چنان با شدت و حدت ادامه داشته که همین شعر کوتاه اردوغان به درستی رگ غیرت بسیاری از مردم ایران را جنبانده است. بعد از جنگ اخیر آذربایجان و ارمنستان، تحرکات در شمال رود ارس و هزینه‌های تبلیغاتی دیگری که برای القای جدایی انجام شده است، مردم بدون مسامحه در مورد اینکه «شاید منظور اردوغان از شعری که خوانده، چیزی غیر از جدا ماندن اذربایجان ایران از جمهوری آذربایجان و تبلیغات جدایی‌طلبانه باشد» واکنش بسیار تندی به اظهارات اردوغان و باقی صداهای تبلیغاتی جدایی‌طلب نشان داده‌اند.

#اردوغان_غلط_ کرد، فقط یکی از عبارت‌هایی بود که در روزهای گذشته به‌وفور در توییتر و اینستاگرام در واکنش به اظهارات اردوغان استفاده شد و کاربران ایرانی، به زبان‌های فارسی و ترکی آذری، ترکی استانبولی و انگلیسی بر اتحاد و یکپارچگی تمام کشور با وجود تمام مشکلات اقتصادی و دغدغه‌های سیاسی و اجتماعی تاکید کردند.

اما این یکپارچگی در شبکه‌های اجتماعی، چند ساعت بیشتر پایدار نبود. همزمان با واکنش وزیر امور خارجه به اظهارات اردوغان و احساسات عمومی مردم ایران، گروهی با متهم‌کردن کسانی که در ساعت‌های قبل تلاش کرده بودند تمامیت ارضی ایران را چنان که باید، غیرقابل مسامحه بخوانند، آنها را لیبرال، بازیچه دست دشمنان و خواهان برهم‌زدن رابطه دوستی با ترکیه نامیدند. گروه دیگری هم با انتشار تصاویری از نقشه‌های باستانی ایران بزرگ، مرور عهدنامه‌های ترکمنچای و گلستان و سایر قراردادهای مرزی ایران در طول ۲۰۰ سال گذشته با بهره‌برداری از احساسات عمومی تلاش کردند جوی در مورد ادعای ارضی ایران نسبت به کشورهای همسایه از جمله بحرین، افغانستان و آذربایجان ایجاد کنند.

دعوا بر سر اینکه چه کسی مزدور است، طبق معمول در شبکه‌های اجتماعی به‌سرعت بالا گرفت، عرق ملی توسط گروهی از کاربران شناخته‌شده و مفسران خبری رسانه‌های داخلی و خارجی، بدون فاصله‌گذاری بین حب وطن و ادعای ارضی در مورد کشورهای همسایه، به بی‌خردی و نادانی تفسیر شد و حتی وزیر امور خارجه آماج حمله قرار گرفت و از طرف برخی کارشناسان متهم شد که در دام احساسات و جو روانی داخلی افتاده است.

از طرف دیگر گروهی از کاربران با ادعاهایی مثل اینکه «اگر واقعا ناراحت هستید کالای ترک را تحریم کنید»، «اگر واقعا ناراحت هستید، به ترکیه سفر نکنید» و «اگر واقعا ناراحت هستید، در ترکیه ملک نخرید» به موج احساسات وطن‌پرستانه تاختند و آن را دروغین و ناشی از جوزدگی نامیدند.

بعد از اینکه ترکیه در واکنش به احضار سفیر این کشور در تهران، سفیر ایران در آنکارا را فراخواند، «اشتباه ظریف» و «اشتباه وزارت خارجه» در واکنش نشان دادن به اظهارات اردوغان در رژه باکو تبدیل به یکی از جریان‌های مهم تفسیر اخبار شد. اما تماس وزیر امور خارجه ترکیه با محمدجواد ظریف البته ورق را برگرداند. اظهارات چاووش اوغلو نشان داد که ترکیه بسیار زودتر و بهتر از برخی مفسران و تحلیل‌گران داخلی ریشه واکنش‌ها به اظهارات رییس‌جمهوری این کشور در باکو را به‌درستی در وطن‌پرستی مردم ایران دانسته و تاکید کرده است به تمامیت ارضی همسایه مهمی چون ایران احترام می‌گذارد.

ایران و ترکیه هم به دلیل مناسبات استراتژیک و هم به دلیل مناسبات تجاری گسترده، به یکدیگر وابسته‌اند. وزارت امور خارجه ایران هم در طول سال‌های اخیر نشان داده است در عین تلاش برای احترام به احساسات شهروندان ایرانی در موقعیت‌های مختلف، مسیر دیپلماسی و دوری از تنش را طی می‌کند.

حالا باید احتمالا دعوای دیپلماتیک بین ایران و ترکیه بر سر شعرخوانی اخیر اردوغان را تمام‌شده تلقی کرد و منتظر بود تا تماس تلفنی بین روسای جمهوری دو کشور، غبار باقی‌مانده از این ماجرا را هم به فراموشی بسپارد.

در این میان کمتر کسی به زمینه بروز این هیجان توجه کرده است. به نظر می‌رسد گروهی از مردم علی‌رغم برخی تلاش‌های تبلیغاتی برای دامن‌زدن به مساله قومی در جدایی‌طلب نشان‌دادن برخی از شهروندان ایران، بیش از آنکه نگران جدایی‌طلبی هموطنان باشند، از توهین‌های گاه و بیگاه به کشور خسته شده‌اند. اعتراض به اظهارات اردوغان و رگ تازه‌جنبیده نوعثمانی‌ستیزی کاربران شبکه‌های اجتماعی، بیش از آنکه واقعا متوجه ترکیه یا آذربایجان باشد، بیانگر نگرانی عمیق‌تر و وسیع‌تری است ناشی از این احساس که مبادا کسی بخواهد به ایران نگاه چپ کند.

می‌توان موج اخیر احساسات وطن‌پرستانه را دست‌ساخته دانست و چنانکه برخی تفسیرگران نوشته‌اند، آن را حاصل تلاش وزارت خارجه یا اقلا اندکی بعد از برخاستن موج، تحت تاثیر ورود ظریف به میدان تفسیر کرد. هر چند بررسی واکنش‌ها در شبکه‌های اجتماعی چنین فرضی را دور از ذهن می‌کند اما حتی اگر قائل به چنین تفسیری باشیم، باز هم تلاش برای تحریک احساسات وطن‌پرستانه و ترمیم همبستگی ملی که به‌درستی با گفت‌وگوی وزرای خارجه ایران و ترکیه از تبدیل آن به «ترکیه‌ستیزی» جلوگیری شد، اصلا اتفاق بدی نیست. واکنش‌ها به کسانی که مدعی «عبور راه قدس از آنکارا» یا «پس‌گرفتن ولایات ایران از آذربایجان» بودند هم نشان داده است که کاربران عادی شبکه‌های اجتماعی در این موضوع از خرد جمعی قابل ملاحظه‌ای برخوردارند و اگر موج دست‌ساخته‌ای بروز نکند، هیجانات را به خوبی کنترل می‌کنند.

خلاصه اینکه ترمیم احساسات وطن‌پرستانه جریحه‌دارشده در هفته‌های اخیر بویژه پس از ترور دانشمند هسته‌ای ایران شهید محسن فخری‌زاده در چند کیلومتری پایتخت را حتی اگر به بهانه خواندن شعری غیردقیق از طرف رییس جمهوری یکی از کشورهای متحد ایران باشد، باید به فال نیک گرفت.

انتهای پیام