دکتر محسن سلیمانی- مجری طرح «منشأیابی و سهم بندی ذرات معلق هوای شهر اصفهان و الویت بندی کانون های مولد آن ها» با اشاره به ابعاد مختلف این پژوهش، اظهار کرد: این پروژه در سال ۱۳۹۶ با هدف تعیین منشأ و سهم منابع تولید کننده ذرات معلق (PM۲.۵) به عنوان مهمترین عامل شاخص کیفیت هوای شهر اصفهان و نیز شناسایی ترکیبات آلاینده همراه آن­ها، از سوی شهرداری اصفهان به دانشگاه صنعتی اصفهان واگذار شد و پس از بروز برخی محدودیت ها و مشکلات اجرایی و با تمدید زمان اجرا با توافق طرفین، در نهایت نتایج آن در اسفند ماه ۱۳۹۸ به کارفرما ارائه شد.

وی، اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان را ناظر این پروژه علمی عنوان کرد و ادامه داد: تیم اجرایی دانشگاه صنعتی اصفهان در انجام این پژوهش علاوه بر بهره گیری از توانمندی بیش از ۱۵ نفر از اعضای هیئت علمی، کارشناسان ارشد و دانشجویان دکتری با تخصص های محیط زیست، مدلسازی، آمار، شیمی، حمل و نقل، سنجش از دور، سامانه های اطلاعات جغرافیایی و خاکشناسی، از همکاری یک تیم بین المللی از دانشگاه کپنهاگ دانمارک نیز استفاده کرد.

سالانه ۷ میلیون نفر بر اثر انتشار ذرات معلق هوا در دنیا می میرند

دانشیار گروه محیط زیست دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان آلودگی هوا را از چالش­ های زیست محیطی مهم دنیا به ­ویژه کشورهای در حال توسعه دانست و تصریح کرد: این چالش بزرگ، اثرات جدی بر سلامت جسمی و روانی جامعه دارد.

سلیمانی افزود: کلان­شهرهای ایران به ­خصوص شهرهای صنعتی همچون اصفهان با وضعیت توپوگرافی خاص، با مشکل جدی در این زمینه رو به رو هستند و در سال­ های اخیر با توسعه ناپایدار صنایع مختلف بدون توجه لازم به مسائل مرتبط با محیط زیست، افزایش تعداد و تردد خودروها، تغییرات آب و هوایی از جمله کاهش نزولات آسمانی، خشکسالی و بروز طوفان­ های گرد و غبار، و نیز پدیده وارونگی دمایی (اینورژن) در فصول سرد، میزان ذرات معلق در فصول مختلف سال و به تبع آن مشکلات آلودگی هوا افزایش یافته است.

وی با اشاره به اهمیت ذرات معلق ریز با قطر آئرودینامیکی کوچکتر ۲ و نیم میکرون (PM۲.۵) بر شاخص کیفیت هوا، این آلاینده­ ها را در مقایسه با دیگر آلاینده ­های هوا، اصلی ترین عامل اثرگذار بر سلامت انسان و دیگر جانداران عنوان کرد و ادامه داد: گاهی این ذرات به اشتباه معادل ریزگردها قرار داده می شوند، در حالی که ریزگردها یا به عبارت صحیح تر ذرات گرد و غبار بیشتر منشأ طبیعی دارند و از نظر اندازه ذرات نیز طیف گسترده تری را شامل می شوند. 

سلیمانی اضافه کرد: طبق گزارشات سازمان بهداشت جهانی، در سال ۲۰۱۸ ذرات معلق هوای محیطی به عنوان ششمین فاکتور خطرناک برای سلامتی انسان شناخته شده که سالانه منجر به مرگ حدود ۷ میلیون نفر در دنیا می شود.

بررسی نتایج بیش از ۲۰۰ مطالعه ملی و بین المللی مرتبط و نمونه برداری از بیش از ۵۰ نقطه شهر اصفهان

به گزارش ایسنا، مجری پروژه منشأیابی و سهم بندی ذرات معلق هوای شهر اصفهان تصریح کرد: بررسی شاخص­ کیفیت هوای شهر اصفهان در زمان ­های مختلف سال نشان می­ دهد مهمترین عامل مؤثر بر کیفیت هوای این شهر، غلظت ذرات معلق ریز کوچکتر از ۲و نیم میکرون است.

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان با اشاره به بررسی نتایج بیش از ۲۰۰ مطالعه ملی و بین المللی مرتبط با این طرح به منظور انجام هرچه بهتر پروژه، گفت: در این طرح ضمن نمونه برداری از ذرات معلق در بیش از ۵۰ نقطه از محدوده کلان­شهر اصفهان و نیز منابع تولید کننده آن ها (شامل صنایع مختلف، خودروها و منابع طبیعی) در طول چهار فصل سال، آنالیز حدود ۶۰ ترکیب شیمیایی در ذرات با بهره گیری از روش­ های استاندارد انجام شد.

سلیمانی اضافه کرد: در ادامه و پس از بررسی سهم ­بندی ذرات معلق هوا در منابع مختلف آلاینده و نیز پراکنش ذرات معلق از صنایع بزرگ استان با استفاده از رویکرد مدلسازی، سهم ناوگان حمل و نقل نیز به تفکیک با توجه به اطلاعات ترافیکی شهر و نیز میزان ذرات معلق انتشار یافته از آن­ها تعیین شد.

مجری پروژه منشأیابی و سهم بندی ذرات معلق هوای شهر اصفهان، ادامه داد: منشأیابی ذرات معلق طبیعی با استفاده از تصاویر ماهواره­ای و نیز آنالیزهای شیمیایی، از دیگر اقدامات مهم در انجام این طرح بزرگ پژوهشی بود.

آلایندگی بخش صنعت، حداکثر ۳۷ درصد/ بخش حمل و نقل، حداکثر ۵۳ درصد

وی با اشاره به نتایج نهایی به دست آمده از سهم بندی ذرات معلق هوای شهر اصفهان، اظهار کرد: براساس یافته های این طرح، سهم بخش صنعت در فصول مختلف سال بین ۱۲ تا ۳۷ درصد متغیر است که حداکثر آلایندگی این بخش در فصول سرد سال است.

دانشیار دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان، اضافه کرد: ذکر این نکته حائز اهمیت است که سهم بخش صنعت در مجاور مناطق و واحدهای صنعتی بیشتر است و نباید با درنظر گرفتن سهم در کل شهر این موضوع مغفول واقع شود.

سلیمانی، سهم بخش حمل و نقل در تولید ذرات معلق هوای شهر اصفهان را بین ۳۳ الی ۵۳ درصد عنوان کرد و افزود: حداکثر آلایندگی این بخش مربوط به فصول گرم سال است.

وی، با اشاره به سهم بندی دیگر آلاینده ها به عنوان آلاینده های ثانویه مولد ذرات معلق در هوای شهر اصفهان، گفت: سهم آلاینده ­های ثانویه بین ۱۱ تا ۱۳ درصد است که در اثر فعل و انفعالات فیزیکی وشیمیایی آلاینده ­های گازی ناشی از هر دو بخش صنعت و حمل و نقل، در اتمسفر شکل می­ گیرند.

دانشیار دانشگاه صنعتی اصفهان با بیان این که سهم آلاینده ­های ثانویه، اهمیت درنظر گرفتن تأثیر سایر آلاینده­ ها (مانند اکسیدهای نیتروژن و اکسیدهای گوگرد) به همراه ذرات معلق در آلودگی هوای شهر اصفهان را بازگو می کند، ادامه داد: بر اساس دیگر یافته های این پژوهش، سهم منابع جاده ­ای و گرد و غبار طبیعی در ایجاد ذرات معلق ریز در شهر اصفهان بین ۴ تا ۱۰ درصد و سهم بخش خانگی (احتراق گاز طبیعی) بین ۲ تا ۷ درصد است و سایر سهم ها نیز به منابع غیراحتراقی و منابع ناشناخته در تولید ذرات معلق اختصاص دارد.

وی اضافه کرد: در بخش منابع خانگی بیشترین سهم مربوط به فصول سرد و عمدتاً ماه­ های آذر و دی است که حداکثر مصرف گاز طبیعی در این بخش مربوط به این زمان ها است.

بیش از ۷۰ درصد آلایندگی بخش حمل و نقل، متوجه کامیون ها و اتوبوس ها است

مجری پروژه منشأیابی و سهم بندی ذرات معلق هوای شهر اصفهان به اهمیت توجه به موضوع حمل و نقل به عنوان یکی از منابع مهم تولید ذرات معلق در هوای شهر اصفهان اشاره کرد و افزود: نتایج انتشار سالیانه ذرات معلق ریز با قطر آیرودینامیکی کمتر از ۲ ونیم میکرومتر در بخش حمل و نقل شهر اصفهان نشان می دهد؛ کامیون ها و اتوبوس­ ها با داشتن بیش از ۷۰ درصد از سهم انتشار این ذرات، از عوامل اصلی آلایندگی هوای شهر اصفهان هستند.

سلیمانی، با تأکید برعدم غفلت از سهم آلایندگی وسایل نقلیه سبک همچون خودروهای شخصی، تاکسی ها و موتورسیکلت ­ها در تولید آلاینده­ های گازی در هوای شهر اصفهان، تصریح کرد: این وسایل که بیش از ۸۵ درصد از ترافیک شهر اصفهان را به خود اختصاص داده اند نیز بسیار حائز اهمیت هستند، چرا که می­ توانند علاوه بر تولید ذرات معلق سایشی (جاده­ای)، در تولید آلاینده­ های ثانویه نیز نقش داشته باشند.

این محقق دانشگاه صنعتی اصفهان به دیگر یافته های مهم طرح پژوهشی انجام شده اشاره کرد و گفت: به جز سهم بندی و اولویت بندی منابع تولید کننده ذرات معلق در هوای شهر اصفهان، تعیین نقاط و مناطق بحرانی شهر از نظر انتشار بیشترین ذرات معلق و ترکیبات شیمیایی همراه، ارائه نقشه انتشار این ذرات معلق در معابر مختلف شهری و ارایه نقشه کانون‌های اصلی گرد و غبار طبیعی شرق اصفهان با اولویت بندی منطقه ای، از دیگر یافته های ارزشمند این طرح بزرگ تحقیقاتی است.

سلیمانی اضافه کرد: یافته های ارزشمند این طرح در مباحث مربوط به مدیریت، کنترل و کاهش آلودگی هوا و همچنین در برنامه جامع کاهش آلودگی هوای شهر اصفهان، برنامه­ ریزی­ های مدیریت شهری در حوزه آلودگی هوا، سلامت و توسعه پایدار شهری، برنامه ریزی ترافیک شهری و نیز برنامه ریزی و اولویت بندی تثبیت کانون های گرد و غبار منطقه شرق اصفهان قابل استفاده است.

وی با اشاره به تشدید آلودگی هوا در سالیان اخیر و اهمیت طرح های تحقیقاتی در کمک به مدیران و مسئولان برای برنامه ریزی و مدیریت کاهش و کنترل این معضل، تصریح کرد: کشورهای پیشرو در کنترل آلودگی هوا، ضمن برنامه ریزی علمی و عملیاتی دقیق، اطلاعات و داده های خود را نیز در بازه های زمانی معین به روزرسانی می کنند.

دانشیار دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان افزود: با این وجود عملگرایی و برخورد جدی و واقعی در راستای حل مساله به ­ویژه در بخش هایی که معضل مشخص است، همزمان با انجام تحقیقات صورت می­ گیرد که متاسفانه این موضوع در کشور ما کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

سلیمانی ادامه داد: علاوه بر مؤلفه های ذکر شده، توجه به ظرفیت و توان اکولوژیک محیط زیست شهرهایی مثل اصفهان ضروری است، چراکه چنین شهرهایی دیگر توان بارگذاری صنعت و جمعیت بیشتر را با شرایط حال حاضر ندارند.

وی اظهار کرد: توجه به نتایج این مطالعه و نیز سایر مطالعات انجام شده در زمینه سیاهه انتشار می تواند به برنامه ریزی در راستای کنترل آلاینده ­ها در منبع و کاهش اثرات منفی آن ها بر محیط پیرامونی کمک نماید، مشروط بر این که مسئولان امر در برنامه ریزی های انجام شده به مقوله آلودگی هوا به عنوان یک فرآیند چندعاملی و وابسته به مکان و زمان توجه جدی داشته باشند و آن را در اولویت تصمیم گیری ها قرار دهند.

مجری پروژه منشأیابی و سهم بندی ذرات معلق هوای شهر اصفهان در پایان تأکیدکرد: نباید دوقطبی سازی در بحث سهم بندی آلودگی هوا منجر به شانه خالی کردن بخش های مختلف (با هر میزان سهم) در راستای ایفای مسئولیت شان درکاهش آلودگی هوا شود.

انتهای پیام