براساس این پژوهش، این رشد علمی درکشورها متفاوت بوده است، در کشور ایران از زمان تاسیس دارالفنون، به عنوان مدرسه‌ای رسمی در آموزش و پرورش تحولات شگرفی همراه با شکاف‌هایی در سطحی بزرگ رخ داده است. محققان در پژوهشی با عنوان«اهمیت و ضرورت مطالعه در جوامع امروزی» آورده‌اند: در اختیار نبودن کتاب کافی در دست مردم این مرز و بوم، متناسب نبودن مطالب با سطح سنی افراد و در نتیجه بی‌علاقه شدن آن‌ها به امر مطالعه روندی را پدید آورده که امروز شاهد آن هستیم.
در این پژوهش که توسط دکتر سید علی مدنی و شهلا رضایی نویسنده مسئول انجام شده، آمده است: «انگیزه‌های اجتماعی به طور عمده تحت تاثیر اجتماعی که انسان در آن رشد کرده است، قرار دارند و تنها به طور مستقیم، نیازهای زیستی او را برطرف می‌کنند. زمانی که انگیزه‌های اجتماعی انسان را به دقت بررسی می‌کنیم، ریشه‌های آن را در تاریخ اجتماعی، درآنچه برای او اتفاق افتاده است، می‌یابیم.
مطالعه نوعی پی‌جویی و جستجو است، جستجو در دنیای کلمات، واژه‌ها و به منظور دستیابی به مضمون و معنای خاص. در این معنای مطالعه، تنها عبور از فضای نوشتار نیست، بلکه کوششی است جهت‌دار و هدفمند. مطالعه نوعی مرور و عبور است در دنیایی از کلمات و معانی، به قصد پاسخ دادن به سوال‌هایی است که وجود دارند. ترسیم دقیق هدف، موجب علاقمندی ما به مطالعه و تحصیل است. هدف ما از مطالعه تابعی است از هدف کلی ما در زندگی، پاسخ به این سوال، روشن کننده آینده ماست. هر چه هدف والاتر باشد، عزم و اراده در یادگیری و هدف رابطه مستقیم وجود دارد.
یکی از مهم‌ترین منابع سرمایه‌ای در هر جامعه، نیروی انسانی تحصیل کرده آن جامعه است
با وجودی که برای موفقیت در مدرسه و دانشگاه مطالعه کردن بسیار مهم است، خیلی از محصلین علاقه‌ای به این کار ندارند. آن‌هایی که علاقه به خواندن و مطالعه دارند معمولا این کار را خوب انجام می‌دهند. از این موضوع می‌توان نتیجه گرفت که افراد دوست دارند کارهایی را انجام دهند که آن‌ها را خوب بلدند. انگیزه، اصطلاحی است که اغلب مترادف با انگیزش تعریف شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد اما اصطلاح انگیزه از انگیزش دقیق‌تر است.
انگیزه پیشرفت یکی از انگیزه‌های اجتماعی انسان است که به تفاوت انگیزه دانش‌آموزان و دانشجویان برای پیشرفت در مدرسه یا دانشگاه توجه دارد. انگیزه پیشرفت و موفقیت از جمله عواملی هستند که روانشناسان آن‌ها را جزء انگیزه‌های اکتسابی انسان بر شمرده‌اند. یکی از مهم‌ترین منابع سرمایه‌ای در هر جامعه، نیروی انسانی تحصیل کرده آن جامعه است و دانشگاه‌ها به عنوان مکان‌های پرورش استعدادهای نسل جوان، در میان جوامع از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند.
ارزیابی میزان موفقیت یا عدم موفقیت نسل دانشگاهی که سازندگان فردای هر جامعه به حساب می‌آیند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند. پرارزش‌ترین توصیه مربوط به مطالعه، در اولین آیه نازله در سوره علق بر پیامبر اعظم (ص) مستفاد می‌شود که خداوند متعال می‌فرماید «اقراء بخوان» شگفتا که خلقت معنوی و روحانی انسان با خواندن کتاب آغاز شد و در قیامت نیز خواندن کتاب عمل، سرنوشت هر کس را نیز تعیین خواهد کرد.
مطالعه، وسیله برطرف شدن سوءظن‌ها، اشکالات و اشتباهات رسیدن به حق و یقین است
بنابراین اهمیت مطالعه را می‌توان در شناخت که لازمه شروع هر کاری است این هدف عمدتا از طریق مطالعه تحقق می‌یابد، یافت. همچنین دانستن راز خلقت خویش و جهان هستی است و مطالعه، فراهم کننده اشتغال و زندگی مناسب‌تر است و در جهان دانش فردی تواناتر است که دانش بیشتری را در اختیار داشته باشد. دست یافتن به تعلیم و تربیت بهتر، از طریق مطالعات فراگیر حاصل می‌شود و آموزش و پرورش جدید نیز محصول مطالعه اندیشمندان تعلیم و تربیت است.
محققان می‌گویند، شناخت قوانین و رعایت آن در زندگی برای کسانی که فرهنگی شده و اهل مطالعه هستند، بیشتر از دیگران احساس می‌شود و آن‌ها بیشتر از دیگران از آسایش ناشی از رعایت قانون برخوردار هستند. مطالعه وسیله برطرف شدن سوءظن‌ها، اشکالات و اشتباهات رسیدن به حق و یقین است. رها شدن از غم تنهایی نیز با مطالعه فراهم می‌آید و فردی که یک کتاب دارد، در واقع یک دوست دارد، بنابراین وقتی که یک کتابخانه در اختیار دارد، اجتماعی از دوستان را برای خود گردآورده است.
موانع و مشکلات موجود در راه مطالعه
گرفتاری مردم، ماشینی شدن زندگی و اسیر بودن انسان‌ها در چنگال ماشین‌ها، توجه بیش از اندازه به امکانات صوتی و تصویری به جای آثار مکتوب، گرانی کتاب، متنوع نبودن آثار، تعداد نسخ کم مطبوعات، نبودن برنامه‌های تبلیغاتی پیرامون کتاب، معرفی نشدن کتاب‌های جدید، ترجمه‌های نامناسب کتاب‌های خارجی، بی‌حوصلگی نسبت به مطالعه، نبود کتابخانه در منزل، شرایط نامساعد آموزشی و پرورشی، وضعیت خاص رسانه‌ها و مطبوعات و به طور کلی وجود مشکلات اقتصادی و فعال نبودن در زمینه تحقیقات، موانعی هستند که باعث فاصله بین کتاب و کتابخوانی می‌شود.
پژوهشگران می‌گویند، از آنجایی که ماهواره، رایانه، ویدئو و... در حال حاضر جایگاه ویژه‌ای را در روند آموزشی و یادگیری به خود اختصاص داده‌اند و به عنوان رسانه‌های آموزشی نقش گسترده‌ای در توسعه ساختاری و اجتماعی در میان جوامع بشری و همچنین انتقال پیام فرهنگ و جلوه‌های غنی در ابعاد مثبت یا منفی پیدا کرده‌اند و تا حد زیادی رسانه‌های نوشتاری نظیر کتاب، مجلات و غیره را تحت‌الشعاع قرار داده‌اند و به ظاهر توجه همگان را به خود جلب نموده‌اند.
با قدری تعمق خواهیم دانست که رسانه‌های مکتوب و در صدر آن‌ها کتاب به لحاظ دارا بودن ویژگی‌های خاص، همچنان با صلابت و استواری نقش تاریخی خود را در انتقال دانش و فرهنگ و هنر از نسلی به نسل دیگر حفظ کرده است. بنابراین باید دنبال روش‌های ترویج و اشاعه فرهنگ مطالعه بین آحاد جامعه بگردیم و روش‌های نوینی را که با خصوصیات نسل کنونی و مقتضیات زمانی ما مطابقت داشته باشد، مورد شناسایی قرار دهیم.
نقش بعضی عناصر که با گرایش افراد و دانشجویان به مطالعه مرتبط هستند
برای رفع موانع و ایجاد زمینه و بستر لازم جهت ترویج و توسعه فرهنگ مطالعه، نهادهای مختلف شامل خانواده، مدارس و نظام آموزشی، کتابداران و کتابخانه‌ها، دولت و رسانه‌های گروهی، ناشران و کتاب فروشی‌ها باید با رفع مشکلات موجود، هم سو و هم هدف، به سمت مشخصی حرکت کنند. به طور خلاصه می‌توان راه‌های تبلیغ و گسترش فرهنگ کتابخوانی را در جامعه به مواردی مانند ایجاد مرحله آگاهی، انگیزه و علاقه به مطالعه، استفاده از رسانه‌های جمعی، استفاده از امکانات تبلیغی در داخل سازمان‌ها مانند تابلو اعلانات داخلی، مجلات و نشریات، تابلوهای بزرگ داخل سازمان‌ها، فضاهای تبلیغی مثل دیوارها و تهیه بروشورهای تبلیغاتی و توزیع آن در طول سال و در ایام مختلف برای تشویق افراد به مطالعه و آشنایی با فواید آن موثر خواهد بود.
براساس این پژوهش، ایجاد مرحله انگیزه و علاقه به مطالعه، ارائه آموزش‌های لازم برای مطالعه انفرادی و گروهی، ارائه آموزش‌های لازم برای مطالعه می‌تواند از راه‌هایی مانند تهیه جزوات آموزشی، برگزاری کارگاه‌های آموزشی، گروه‌های مشاوره، تشکیل گروه‌های مطالعه، تدوین سیاست‌های تشویقی و اعمال سیاست‌های خاص در اجرای برنامه‌های سازمان‌ها به منظور تشویق در امر مطالعه، هدایت و راهنمایی با معرفی منابع صورت گیرد.
حمایت از ناشران، مولفان و نویسندگان با ارایه تسهیلات چاپ، خرید و معرفی آثار، انجام تبلیغات به منظور معرفی و شناسایی کتابخانه‌ها، خدمات کتابخانه‌ای و... میسر خواهد بود و آموزش‌های لازم به خانواده به عنوان مهم‌ترین نهادی که شخصیت فرد در آن شکل می‌گیرد، داده شود تا بتوانند فرزندان خود را به سوی اهدافی متناسب با علاقه و استعدادهایشان سوق دهند و در انتخاب رشته فرزندان خود تصمیم گیرنده نباشند بلکه نقش راهنما را داشته باشند.
آگاهی در مورد رشته‌ها و علاقه به رشته تحصیلی، تمایل دانشجویان را به مطالعه بالا می‌برد و بهترین تشویق فرزندان به مطالعه توسط والدین این است که خود والدین اقدام به مطالعه نمایند و در خانواده در مورد کتاب‌هایی که مطالعه کرده‌اند به گفتگو پردازند.
این پژوهش در همایش ملی مطالعات و پژوهش‌های علمی علوم انسانی، در سال ۱۳۹۷ منتشر شده است.
انتهای پیام
نظرات