حمید سبحانی در اولین جلسه از سلسله نشست‌های تخصصی عکاسی که با موضوع نگاهی به عکاسی آئینی در حوزه هنری خراسان رضوی برگزار شد، در رابطه با عکاسی عاشورایی اظهار کرد: به این دلیل که در روز عاشورا و تاسوعا با جمعیت زیاد، شلوغ و ازدحام بسیار رو به رو هستیم، دیدن لحظه مناسب، به وجود آوردن و ثبت کردن یک عکس مناسب که در حد متوسط و عالی باشد کار آسانی نیست و این عکاسی تمرین بسیار خوبی برای عکاسان است.

وی افزود: روز عاشورا این انگیزه ایجاد می‌شود که به دنبال سوژه و اتفاق بگردیم تا عکس را ثبت کنیم و این باعث تقویت دید هنگام عکاسی می‌شود. با توجه این‌که سال‌های سال است از وقایع روز عاشورا عکاسی می‌شود، تهیه عکس متفاوت بین عکس‌های تکراری، اتفاق مهمی برای عکاس خواهد بود و به این دو دلیل است که عکاسی عاشورایی را به همه عکاسان توصیه می‌کنم چون قطعا باعث تقویت دقت، سرعت و ظرافت در عکاسی می‌شود.

این عکاس آئینی با بیان این‌که شناخت از موضوع در عکاسی از اهمیت بالایی برخوردار است، بیان کرد: گاهی عکاسی خیابانی انجام‌ می‌دهیم و از سوژه ها، موقعیت و رفتار انسان‌ها ثبت تصویر می‌کنیم تا باعث تمرین، طراوت و تازه ماندن هنر عکاسی ما شود اما زمانی وجود دارد که به صورت جدی وارد یک مساله می‌شویم. برای مثال می‌خواهیم در مورد سالمندان، کودکان یا کارگران فصلی عکاسی کنیم؛ در این موقعیت نباید دوربین را برداریم و بدون شناخت به سمت سوژه برویم بلکه لازم است در مورد آن کنکاش کرده و با شناخت وارد کار شویم. اگر با شناخت وارد موضوع بشویم، چیزی از چشم ما مغفول نخواهد ماند.

سبحانی خاطرنشان کرد: در عکاسی عاشورایی و آئینی نیز  شرایط به همین صورت است. برای مثال وقتی از مراسم تعزیه‌خوانی عکاسی می‌شود، ۹۰ درصد از عکاسان شخصیت‌های آن تعزیه را به درستی نمی‌شناسند و در همین حد می‌دانند که دو گروه از امام حسین(ع) و اصحابشان و لشگر دشمن وجود دارد اما اگر تک تک شخصیت‌ها را به درستی بشناسند، عکس و عکاسی آن‌ها متفاوت خواهد شد.

تقسیم‌بندی آئین‌های مناسب برای عکاسی

وی در رابطه با آئین‌های مهمی که برای عکاسی دارای سوژه‌های مناسب است، بیان کرد: درباره انواع آئین‌ها، تا به حال تقسیم‌بندی درستی انجام نشده اما طبق مطالعاتی که بنده داشتم، یک تقسیم‌بندی در این خصوص انجام داده‌ام که در آن، آئین‌ها به آئین‌های باستانی، مذهبی، ملی میهنی، موسمی و اقلیمی و طایفه‌ای و خانوادگی تقسیم می‌شود.

این عکاس آئینی تشریح کرد: آئین باستانی از آئین‌هایی است که در کشور ما وجود داشته است. برای نمونه می‌توان به جشن سده، آئین تیرگان، آئین مهرگان و گذر سیاوش اشاره کرد. بزرگترین آئین‌های مذهبی در کشور ما نیز عاشورا، تاسوعا و ماه رمضان و همچنین آئین شب‌های قدر است. در بین آئین‌های ملی میهنی نیز می‌توان به یادمان شهدای هشت سال دفاع مقدس اشاره کرد که ما اعتقاد داریم وجوه ماورایی نیز در آن وجود داشته است. این موضوع در تمام جهان وجود دارد،. حتی در ژاپن یادمان‌هایی برای جنگ جهانی دوم برای خلبان‌هایشان برگزار می‌شود.

سبحانی افزود: آئین‌های موسمی و اقلیمی در زمان های خاصی از سال اتفاق می‌افتد. برای مثال وقتی دچار خشکسالی می‌شویم، آئین درخواست باران انجام می‌شود که به طریق خاصی برگزار می‌شود. درباره آئین‌های طایفه‌ای و خانوادگی نیز باید گفت که یکسری از خانواده‌ها و طایفه‌ها هستند که اعتقادات خاص خود را دارند. برای مثال می‌توان به دید و بازدید روز عید غدیر اشاره کرد که به قشری خاص تعلق دارد.

وی در رابطه با آئین هالووین گفت: هالووین آئین مربوط به مسیحیان است که ماجرای آن به بیش از ۱۴ قرن پیش بازمی‌گردد؛ اعتقادی در اروپای شمالی به وجود آمده بود که پس از فصل برداشت محصول و غلبه سرما روح موجودات فراطبیعی که جزئی از ظلمات و سیاهی هستند، به انسان ها حمله می‌کنند و ابتدا محصولات آن‌ها را و بعد خود انسان‌ها را نیز می‌خوردند که دو قرن پس از آن یک کشیش به این آئین یک وجه قداست می‌بخشد و تم مذهبی به آن می‌دهد.

این عکاس تصریح کرد: چون محصولات حاصل از کشاورزی در این آئین مطرح است، باید عنوان کنم که محصولاتی که رنگ نارنجی دارند مانند پرتقال، کدو، خرمالو در این آئین وجود دارد. کدو در بین آن‌ها از محصولاتی است که جزو آخرین محصولات کشاورزی قبل از زمستان محسوب می‌شود و آن‌ها به شکلی درمی‌آوردند که حواس آن موجودات فراطبیعی را منحرف کنند اما به مرور زمان، چون این آئین ریشه محکمی نداشت، به مراسمی مفرح تبدیل شد که در آن، افراد از ماسک‌ها و لباس‌های ترسناک استفاده می‌کنند که بیشتر جنبه سرگرمی دارد.

سبحانی ادامه داد: مراسم غسل تعمید نیز از آئین‌هایی است که در مسیحیت، به خصوص پروتستان طرفداران بسیاری دارد. آن‌ها اعتقاد دارند که وقتی کودکان به دنیا می‌آیند، به دلیل هبوط انسان‌ها به زمین که به داستان معروف رانده شدن آدم از بهشت به زمین اشاره دارد، برای آن کودک نیز این اتفاق افتاده و به زمین رانده شده است. غسل تعمید که آبی مقدس است، به شیوه خاصی توسط یک کشیش روی کودک پاشیده می‌شود که او از ظلمات و گناه‌ها پاک شود و در آینده نیز درگیر گناه نخواهد شد.

وجوه ماندگاری آئین‌ها

وی در رابطه با وجوه ماندگاری آئین‌ها عنوان کرد: آئینی ماندگار است که یا دارای برخورداری از موضوعی اسطوره‌ای و حماسی باشد یا دارای ریشه‌های معنویِ پذیرنده اجتماع باشد و یا باعث ایجاد حس‌های مورد پذیرش طبع انسانی شود.

سبحانی خاطرنشان کرد: اینکه می‌گوییم یک آیین باید دارای برخورداری از موضوعی اسطوره‌ای یا حماسی باشد، یعنی به ریشه یک داستان حماسی یا حتی تراژیک بازگردد که در روزگار گذشته اتفاق افتاده و زنده نگه داشته شده است. برای ریشه‌های معنویِ پذیرنده اجتماع نیز می‌توان مراسم عاشورا را مثال زد که طبیعتا در جامعه‌ شیعی خیلی با شدت بیشتری برگزار می‌شود. در وجه حس‌های مورد طبع انسانی نیز می‌توان به حس غرور و شادی از اتفاقات ملی و میهنی اشاره کرد. برای مثال وقتی یک تیم فوتبال از کشور ما در یک مسابقه بین‌المللی پیروز می‌شود، ما خوشحال می‌شویم و احساس غرور به ما دست می‌دهد.

این عکاس آئینی ابرازعقیده کرد: آئین محرم و عاشورا از آئین‌هایی است که هر سه وجه را در حد کمال در خود داراست و حتی اسطوره‌ای که مبتنی از محرم به وجود آمده، ریشه‌ای تاریخی دارد. دو آئین بزرگ جهانی وجود دارد که ریشه در تاریخ دارد که یکی عاشوراست و دیگری عید پاک مسیحیان است.

سبحانی اضافه کرد: محرم به عنوان یک کلان آئین شناخته می‌شود. همگی می‌دانیم که ۱۴۰۰ سال پیش و در روز ۱۰ محرم امام حسین(ع) و اهل بیتش در یک نبرد نابرابر به شهادت رسیدند و در تاریخ شیعی، این موضوع مهم‌ترین تراژدی تمام قرن شناخته می‌شود؛ به همین دلیل بزرگداشت آن را حمایت از حق مظلوم و خون‌خواهی امام حسین(ع) می‌دانند.

وی خاطرنشان کرد: پیش از این که عکاسی به وجود بیاید و دوربین عکاسی اختراع شود، اولین تصاویری که از عاشورا نقش بست، به صورت نقاشی بود و نقاشی‌های قهوه‌ خانه‌ای ایران، پیش از عکاسی مهم‌ترین آثار نقش بسته از واقعه محرم بوده است.

نمایش و هنجار، زاده آئین هستند

این عکاس آئینی بیان کرد: تمام نظریه پردازان جامعه‌شناسی و تئاتر اعتقاد دارند نمایش زاده آئین است چون اصولا هیچ آئینی بدون وجه نمایشی نمی‌تواند آئین باشد. برای مثال اگر بخواهیم یک آیین کوچک مانند جشن تولد کوچک خانوادگی هم برگزار کنیم، یک سری از آئین‌ها و آداب و رسوم ها مانند شمع روشن کردن، فوت کردن کیک و... در آن به عنوان یک وجه نمایشی وجود دارد.

سبحانی افزود: عملا آئین باعث شد که نمایش زاده شود و تا سال‌ها نمایش از آئین جدا نبود. بعدها نمایش آئینی به وجود آمد و در دو قرن اخیر نیز بین آن‌ها تفکیک صورت گرفت و نمایش و تئاتر دو شاخه جداگانه شدند.

وی تصریح کرد: وقتی آئین‌ها به وجود آمد، به علت رابطه مستقیم و عمیق با وجوه فرامادی‌اش باید از یکسری اصول تبعیت می‌کرد و این اصول بر رفتار مردم نیز اشراف داشت. در غیر این صورت مردم از آن گروه یا جمع رانده می‌شدند که این موضوع هنجار را به وجود آورد. هنجار نیز زاده آئین بود که بعدها به تکامل رسید و قوانین اجتماعی و مدنی نیز از حاصل آن به وجود آمد.

این عکاس آئینی در پایان جلسه در خصوص برگزاری سلسله نشست‌های عکاسی آئینی اظهار کرد: این نشست، در سه جلسه قرار است برگزار شود که در جلسه آینده به شاخصه‌های عکس عاشورایی و پیدا کردن روایت در عکاسی عاشورایی خواهیم پرداخت و در جلسه سوم نیز به نقد و بررسی عکس‌های هنرمندان خواهیم پرداخت.

انتهای پیام