یکی از مشکلات و بحران‌هایی که مردم کویر با آن مواجه هستند وجود گرد و غبارهای گاه‌ و بیگاهی است که به خصوص در فصل تابستان گریبان گیر این مناطق است. شهرستان سرخس به دلیل همجواری با صحرای قره‌قوم ترکمنستان و همچنین چرای بیش از حد مراتع توسط دام‌ها و تخریب پوشش گیاهی یکی از شهرستان‌هایی است که در بسیاری از ماه‌های سال با مشکل گرد و غبار دست و پنجه نرم می‌کند و نمود این معضل در روستاها مشهود و ملموس‌تر است چرا که شغل بسیاری از مردم روستاهای سرخس دامداری‌ و کشاورزی دیم است و چرای بیش از حد مراتع و یا تبدیل مراتع به زمین‌های کشت دیم، خود به این معضل دامن می‌زند.

به گفته‌ی رئیس اداره حفاظت محیط زیست سرخس  پدیده گرد و غبار یکی از  موارد آلودگی‌های زیست محیطی است که مشکلات زیادی برای مردم منطقه به وجود آورده است و در بسیاری از موارد باعث مهاجرت روستاییان نیز می‌شود.

موسی غلام‌زاده در گفت‌وگو با ایسنا عنوان کرد: همجواری شهرستان سرخس با صحرای قره‌قوم ترکمنستان و تخریب مراتع دو منشا مهم پدیده گرد و غبار در منطقه است.

غلام‌زاده با اشاره به اینکه مراتع سرخس، مراتع قشلاقی است، افزود: سالانه علاوه بر دام‌های خود سرخس، دامداران زیادی از شهرهای اطراف برای چرای دام‌هایشان به مراتع سرخس می‌آیند و حضور دام بیش از ظرفیت مراتع، به مرور زمان تخریب مراتع را به دنبال داشته و باعث شده‌ است که مراتع توان و تحمل دام مازاد را نداشته‌ باشند و با از بین رفتن پوشش گیاهی، مراتع به کانون بحرانی گرد و غبار تبدیل شوند.

وی همچنین زمین‌های دیمی را که بعد از کاشت به حال خود رها می‌شوند، یکی از دلایل دیگر بروز پدیده گرد و غبار دانست و یادآور شد: در بسیاری از مناطق، مراتع تبدیل به زمین‌های دیم شده‌اند و این دیم‌زارها برای کشت محصول شخم زده می‌شوند اما در سال‌های کم‌ باران و خشکسالی این زمین‌ها به حال خود رها می‌شوند و پدیده گرد و غبار را تشدید می‌کنند.

غلام‌زاده تاکید کرد : از طرف صندوق توسعه ملی اعتباراتی برای کنترل و مهار گرد و غبار جذب شده و طرح‌هایی در همین راستا توسط منابع‌ طبیعی شهرستان اجرا شده‌ است.

شناسایی ۱۶۶ هزار و ۹۰۰ هکتار، کانون‌های بحرانی فرسایش بادی در سرخس

رئیس اداره منایع طبیعی شهرستان سرخس نیز اظهار کرد: در شهرستان سرخس ۱۶۶ هزار و ۹۰۰ هکتار، کانون‌های بحرانی فرسایش بادی شناسایی شده‌ که مهمترین این کانون‌ها در منطقه صمدآباد، یاخ تپه تا خانگیران و گنبدلی تا چاله‌ زرد قرار دارد.

رمضان صدیق به ایسنا گفت: به منظور مقابله و کنترل گرد و غبار در بسیاری از کانون‌های بحرانی فرسایش بادی طرح‌های بیابان‌زدایی تعریف شده و طرح بیابان‌زدایی آبمال تا چاله‌زرد یکی از این طرح‌هاست که در ۱۰ هزار هکتار اجرا می‌شود.

صدیق ادامه داد: اجرای طرح بیابان‌زدایی آبمال –چاله زرد از سال ۹۸ آغاز شده و تا کنون ادامه دارد و در این طرح حدود ۴۰۰ هکتار نهال‌ کاری داشتیم که از گیاهان بیابانی بومی خود منطقه که سازگاری بهتری با محل دارند از جمله تاغ، اسکنبیل و اجنه استفاده شد و بذر این گیاهان هم از خود منطقه جمع‌آوری شده‌ است.

وی بیان کرد: روستای چاله‌زرد با توجه با اینکه محل تردد دام است و زراعت دیم در آن انجام می‌شود یکی از مهمترین کانون‌های بحرانی فرسایش بادی است و برای کنترل و مهار گرد و غبار در این منطقه  اقداماتی انجام شده و طرح‌هایی نیز در حال اجرا است.

وی در پاسخ به این سوال که آیا دامداران نسبت به چرای بیش از حد دام و پیامدهای آن آگاهی دارند، توضیح داد: منابع طبیعی در زمینه اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی مردم کارهایی انجام داده‌ اما چون شغل اغلب مردم دامداری است و نمی‌توان مردم را وادار کرد که شغلشان را ترک کنند، بنابراین مدیریت بهتر این امر از دغدغه‌های منابع طبیعی هم هست و نیاز به کار زیادی دارد.

وی اظهار کرد: برای کنترل و مهار گرد و غبار در روستاهای چاله زرد و  کلاته گلزار حدود ۴۵۰ هکتار مدیریت کنترل هرز آب‌ها را داشتیم به این شکل که هلالی‌های آبگیری ایجاد کردیم که آب ناشی از بارندگی را جمع کرده و به زمین نفوذ می‌دهد که همین امر باعث رشد بهتر پوشش گیاهی بومی منطقه می‌شود، همچنین در اطراف روستای چاله زرد تله رسوب گیر احداث شده‌ است و حدود ۳۰ کیلومتر کانال اطراف روستا ایجاد کردیم که به طور موقت رسوبات را متوقف می‌کند.

صدیق ایجاد ۱۰ کیلومتر بادشکن غیرزنده با استفاده سرشاخه‌های گز را از جمله اقدامات دیگری عنوان کرد که در راستای مهار گرد و خاک در روستای چاله‌زرد ایجاد شده‌ است و این بادشکن‌ها از پیشروی رسوبات جلوگیری کرده و باعث می‌شوند رسوبات همان جا ته‌نشین شوند و بعد روی همین رسوبات نهال‌کاری انجام می‌شود.

وی یادآور شد: از سال ۱۳۷۰ تا کنون در کل ۲۰ هزار هکتار نهال‌کاری داشته‌ایم که به صورت جنگل‌های دست کاشت در مناطق صمدآباد، حاشیه جاده و الله نظر اجرا شده‌ است، همچنین برای اجرای طرح‌های بیابان‌زدایی و کنترل گرد و غبار در سال ۹۸ حدود ۲.۵ میلیارد تومان هزینه کرده‌ایم.

وی با اشاره به مشکلات فراوانی که گرد و غبار در سال گذشته برای مردم روستای چاله زرد به همراه داشته‌ است، گفت: گرد و غبار زندگی روزمره مردم را مختل می‌کند، بسیاری از کارهای تولیدی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و در بسیاری از مواقع حتی مردم قادر نیستند از خانه‌هایشان خارج شوند همچنین بروز بیماری‌های تنفسی، قطع راه‌های مواصلاتی و تعطیلی مدارس  از دیگر مشکلاتی است که گرد و غبار برای مردم منطقه به وجود می‌آورد.

رئیس اداره منابع طبیعی سرخس خاطر نشان کرد: کنترل گرد و غبار یک برنامه بلند مدت است و نیاز به کار زیادی دارد و در همین راستا باید روش‌ها و الگوهای کشت را تغییر دهیم، روش‌های دامداری را از شیوه سنتی به سمت دامداری صنعتی سوق بدهیم و حتی لازم است بعضی از روش‌های زندگی را نیز تغییر دهیم و کنترل هدفمند گرد و غبار نیاز به همکاری و مشارکت تمامی دستگاه‌های مرتبط دارد.

همان طور که اشاره شد روستای چاله زرد و روستای دق بهلول دو روستایی هستند که به عنوان کانون‌های بحرانی فرسایش بادی شناسایی شده و پدیده گرد و غبار مشکلات زیادی را برای اهالی این روستاها به همراه داشته‌ است. در ادامه گفت‌وگویی داشتیم با دو تن از مسئولان این روستاها از جمله روستای دق بهلول که ۷۰۰ نفر جمعیت دارد و در ۶۰ کیلومتری شهرستان سرخس واقع شده‌ است.

تا کسی در این شرایط قرار نگیرد، نمی‌تواند عمق این بحران را درک کند

یک عضو شورای اسلامی روستای دق بهلول گفت: پدیده گرد و غبار از معضلات و مشکلاتی است که در بسیاری از ماه‌های سال با آن مواجهیم و گاهی اوقات حتی در بهمن و اسفند نیز گرد و غبار داریم.

محمود یاری عظیمی در گفت‌وگو با ایسنا عنوان کرد: شغل غالب مردم روستا دامداری و کشاورزی دیم است و اکثرا از این طریق امرار و معاش می‌کنند و استفاده بیش از حد دامداران بومی و غیر بومی از مراتع  باعث تخریب پوشش گیاهی مراتع شده‌ است که این خود یکی از دلایل پدیده گرد و غبار است.

یاری عظیمی اظهار کرد: در سال‌های اخیر نشست‌ها و جلسات متعددی برای مهار پدیده گرد و غبار برگزار و اقداماتی هم در این زمینه انجام شده و یا در حال انجام است که از جمله این اقدامات می‌توان به قرق و تاغ‌کاری حدود ۲۰۰ هکتار از مراتع اشاره کرد.

وی همچنین خاطر نشان کرد: یکی از راهکارهای دیگری که در نشست‌های اخیر و با تاکید مدیریت جهاد کشاورزی در مورد آن تصمیم‌گیری شده است، این بوده که در این مناطق کشت عمیق داشته باشیم تا پوشش گیاهی سطح زمین دچار آسیب نشود و در همین راستا سه دستگاه عمیق‌کار که قیمت هر کدام حدود ۵۰ میلیون تومان است به سه روستا از جمله روستای دق بهلول اختصاص یافته‌ که در سال زراعی جدید از این دستگاه‌ها برای کشت و کار  استفاده خواهد شد.

این عضو شورای اسلامی روستای دق بهلول یادآور شد: گرد و غبار علاوه بر اینکه منشا بسیاری از بیماری‌های تنفسی در روستا است برای زندگی روزمره مردم نیز مشکلاتی به وجود می‌آورد که فقط باید از نزدیک شاهد آن بود و تا کسی در این شرایط قرار نگیرد نمی‌تواند آن طور که باید و شاید عمق این بحران و تاثیر آن بر زندگی مردم را درک کند.

بعضی اوقات مردم دو شب و روز در خانه‌ها حبس می‌شدند

روستای چاله زرد نیز یکی دیگر از روستاهایی است که گرد و غبار سال‌هاست میهمان ناخوانده این روستاست و با توجه به اینکه این روستا به عنوان پایلوت مهار گرد و غبار در استان تعیین شده‌ است اقدامات زیادی در رابطه با مهار گرد و غبار در آن اجرا شده‌ و طرح‌هایی نیز در حال اجراست اما همچنان معضل گرد و غبار یکی از مهمترین مشکلات روستا است.

دهیار روستای چاله زرد در گفت‌وگو با ایسنا مطرح کرد: پدیده گرد و غبار سال‌هاست که گریبان گیر این منطقه است و باد و طوفان‌های شدید به همراه گرد و غبار از مشخصات بارز این روستاست.

سمیه نصیری عنوان کرد: در دو سال گذشته با طوفان‌های شدید گرد و غبار در روستا مواجه بودیم و حتی بعضی اوقات مردم دو شب و روز در خانه‌ها حبس می‌شدند، چون میزان گرد و خاک به حدی بوده که درب منازل باز نمی‌شد.

وی با اشاره به تاثیر بارندگی در کاهش گرد و غبار گفت: در سال‌هایی که با پدیده خشکسالی مواجهیم و میزان بارندگی کم است گرد و غبار بیشتر است و با توجه به اینکه امسال میزان بارندگی خوب بوده و پوشش گیاهی رشد داشته‌، گرد و غبار نسبت به سال‌های قبل کمتر است.

نصیری افزود: منابع طبیعی شهرستان سرخس در رابطه با مهار گرد و غبار در روستای چاله زرد اقدامات موثری از جمله نهال‌کاری انجام داده‌ که تاثیر چشمگیری در مهار گرد و غبار داشته‌ است.

بدیهی است وجود پدیده‌ی  گرد و غبار آن هم در فصل تابستان که زمان  اوج فعالیت روستاییان است، مشکلات زیادی را برای دامداران و کشاورزان به همراه دارد به طوری که نه‌ می‌شود کار و فعالیتشان را تعطیل کنند و از طرفی هم ادامه فعالیت در روزهایی که پدیده گرد و غبار بر منطقه حاکم است و  تعدادشان کم هم نیستند سلامتی آن‌ها را به مخاطره می‌اندازد بنابراین کنترل و مهار این پدیده نیازمند برنامه‌ریزی بلندمدت و مدیریتی جامع است.

گفتنی است؛ روستای چاله زرد سرخس در ۲۵ آذر سال ۹۸ به عنوان روستای پایلوت در مهار بحران گرد و غبار در خراسان رضوی تعیین شده‌ است، این روستا با ۱۳۰۰ نفر جمعیت و ۳۵۰ خانوار در ۷۵ کیلومتری شهرستان سرخس واقع شده‌ است.

انتهای پیام