تنوع زیستی، غنای زندگی میلیون‌ها جاندار و ژن‌های حامل آن‌ها که باعث شکل‌گیری بوم‌نظام‌های پیچیده می‌شوند، تعریف شده است. تنوع زیستی به عنوان یک منبع کلیدی برای توسعه پایدار است. یکی از مهمترین عوامل تهدیدکننده تنوع زیستی، تخریب زیستگاه‌های طبیعی است. فشارهایی که انسان بر زمین وارد می‌کند تأثیر مستقیمی بر نابودی زیستگاه‌ها و انقراض گونه‌ها دارد. این تغییرات چه در جمعیت‌های گونه‌ها و چه در محیط زیست آنها می‌تواند باعث تغییر تمام زیست‌ بوم شده و درنتیجه تغییر در ساختار زیست بوم‌ها به عنوان عامل مهمی، باعث نابودی زیستگاه‌ها و انقراض گونه‌ها می‌شود.

انقراض یک پدیده طبیعی بوده، اما انسان به انقراض گونه‌ها در جهان سرعت بیشتری بخشیده است و با اینکار گونه‌ها در معرض خطر بیشتری قرار گرفته‌اند. این گونه‌های در حال انقراض، مزایای زیادی دارند که از جمله می‌توان به منبع ژن‌های حیاتی، اهمیت اکولوژیکی و خواص ارزشمند دارویی آن‌ها اشاره کرد.

کهور ایرانی جزو درختان همیشه بهار با ارتفاع متوسط محسوب می‌شود

کهور درختی است متعلق به رده نهان‌دانگان، خانواده Fabaceae و جنس Prosopis که در ایران سه گونه بومی از جنس کهور شامل کهور ایرانی Prosopis cineraria ، کهور درختچه یا  Prosopis koelziana و  کهورک یا جغجغه Prosopis farcta وجود دارد. کهور ایرانی جزو درختان همیشه بهار با ارتفاع متوسط است که می‌تواند  تا بیست متر نیز رشد کند. برگ، میوه و سرشاخه‌های کهور ایرانی از منابع مهم تأمین علوفه دام‌های اهلی و وحشی، به ویژه در طول دوره‌های خشکی و خشکسالی است.

کهور ایرانی با داشتن سیستم ریشه‌ای با قابلیت نفوذ زیاد به اعماق خاک، در برابر خشکی بسیار مقاوم است

کهور ایرانی دارای پوست خاکستری و خارهای اپیدرمی به طول ۷ میلی‌متر، برگ‌های دارای ۳-۱ جفت شانه، گوشواره برگی، ریزان، گل آذین خوشه شبه سنبله استوانه‌ای، زمان گلدهی اسفندماه تا خرداد و رسیدن میوه خردادماه و تیر است. پراکندگی جغرافیایی این گونه در کشورهای ایران، افغانستان، پاکستان، هند و شبه جزیره عربستان است.  کهور ایرانی به علت قابلیت ایجاد سریع ریشه‌های جانبی، دارا بودن برگ‌های ریزان و قابلیت زیست بدون داشتن برگ، قادر به افزایش نسبت شاخه‌ها به ریشه و به طور کلی با سیستم ریشه‌ای با قابلیت نفوذ زیاد به اعماق خاک است و در برابر خشکی بسیار مقاوم هستند. هر چند مقاومت در برابر گرما و خشکی این گیاه زیاد است، ولی مقاومت آن در مقابل شوری به نسبت اندک است.

کهور ایرانی برای  درمان بیماری برونشیت، آسم، لکه‌های پوستی، رماتیسم و عقرب‌زدگی استفاده می‌شود

قسمت گوشتی بین دانه‌ها در غلاف میوه کهور ایرانی مصرف خوراکی و دارویی دارد و برای بیماری برونشیت، آسم، لکه‌های پوستی، رماتیسم و عقرب‌زدگی استفاده می‌شود. گل‌ها به عنوان ماده مقوی و پاک کننده در معالجه نارسایی‌های پوستی و برای جلوگیری از سقط جنین استفاده می‌گردد. چوب کهور ایرانی برای مصارف نجاری و به شکل خمیر چوب در صنایع کاغذسازی استفاده می‌شود. ریشه‌های کهور ایرانی دارای گرهک‌های تثبیت کننده ازت در خاک است. کهور ایرانی دارای ریشه‌های عمیق وابسته به آب‌های زیرزمینی برای سیستم کشت تلفیقی اگروفارستری درخت مناسب است. کهور ایرانی در اراضی بیابانی ماسه‌زار مورد توجه است به طوری‌که بزرگترین کهورزار در محدود ماسه‌های روان با مساحت ۳۵۰۰۰ کیلومترمربع در منطقه شرقی کشور عمان واقع شده است.

 طبق گزارش‌ها این درختان بر سر رطوبت با دیگر گیاهان مجاور خود رقابت نمی‌کنند.  به همین دلیل در هندوستان و پاکستان این عقیده به درستی رایج است که این درخت در زیر تاجش حاصل خیزی را افزایش می‌دهد. از گال‌های پوست و برگ آن برای استخراج تانن استفاده می‌کنند و رزینی که از تنه خارج می‌شود، برای صمغ عربی پیشنهاد شده است.

برداشت بیش از حد از درختان کهور و شاخص تخریب و انقراض کهورزارها زنگ خطری برای منابع طبیعی کشور است

شاخه بری یا سرشاخه‌زنی مستمر کهور ایرانی به منظور تأمین علوفه دام‌ها، سیر قهقرائی کهورزارها را تشدید می‌‎کند. مرغوبیت زغال کهور ایرانی  و  قطع بی رویه این درختان خطر جنگل‌زدایی را در کشور گوشزد می‌کند. جمع‌آوری میوه‌های کهور ایرانی توسط روستاییان، تغذیه دام‌های اهلی و وحشی از میوه‌ها، همچنین فشرده و سخت شدن خاک سطحی رویشگاه‌ها زادآوری و تجدید حیات کهورزارها را ناممکن ساخته است به طوری‌که تجدید حیات در این مناطق بسیار جزئی است.  شاخص تخریب و انقراض کهورزارها زنگ خطری برای منابع طبیعی کشور است.

گونه کهور ایرانی یکی از سازگارترین گونه‌های موجود در مناطق بیابانی است، به دلیل حفظ تنوع زیستی، جلوگیری از بیابان‌زایی و حفظ مناطق جنگلی مطالعه و توسعه این گونه با ارزش باید در اولویت قرار گیرد. این گونه در گذشته گسترش‌گاه وسیع اما گسسته‌ای را شامل می‌شده است اما هم اکنون مناطق محدودی از آن باقیمانده است. برای حمایت از این گونه با اهمیت انجام بررسی‌‎های بیشتری از جنبه‌های پراکنش مکانی و امکان توسعه کاشت آن لازم است. برنامه‌ریزی به منظور توسعه کاشت گونه کهور ایرانی بدون توجه به معیارها و استانداردهای مطلوب جهت گسترش این گونه امکان‌پذیر نیست؛ بنابراین باید متناسب با شرایط طبیعی منطقه برای توسعه این گونه اقدام کرد.

منابع :

*پاکزاد، م و دیگران. (۱۳۹۶). «‌مکان‌یابی اراضی مستعد جهت توسعه کاشت گونۀ کهور ایرانی با استفاده از  GIS (مطالعۀ موردی: حوزه آبخیز رحمت‌آباد استان کرمان). مجله علمی پژوهشی سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی (کاربرد سنجش از دور و GISدر علوم منابع طبیعی)». شماره ۲. صص: ۶۱-۴۸.

*امتحانی،م. ح  و دیگران. (۱۳۸۷). «وضعیت اکولوژیکی کهور ایرانی Prosopis cineraria و تأثیرات زیست محیطی آن در جنوب کشور». مجلة محیط‌شناسی. شماره ۴۸. صص:۸۸-۸۱.

*فرار،ن و دیگران. (۱۳۹۶). «ارتباط تکِ کشتی بیرویه گیاه غیربومی با طغیان شبپره برگخوار دو نواری در جنوب کشور». مجله علمی پژوهشی طبیعت ایران. شماره ۶. صص:۶۴-۵۶.

*افروزیان،م و دیگر ان. (۱۳۸۹). «بررسی برخی عوامل موثر در خشکیدگی درختان کهور ایرانی Druce(L.). Prosopis cineraria و چش Acacia nilotica(L.)Delile.  در جنوب بلوچستان». مجله تحقیقات حمایت و حفاظت جنگل‌ها و مراتع ایران. شماره ۱۵. صص: ۴۷-۳۹.

انتهای پیام