شیوع کرونا و تعطیلی مدارس، دانشگاه‌ها و واحدهای آموزشی و همچنین مسئولین این حوزه را با چالشی جدید مواجه کرده که از نظر عده‌ای فرصتی برای بهره‌گیری از تکنولوژی‌های نوین و پیشرفته در خدمت آموزش است. از سوی دیگر نبود امکان دسترسی برای همگان، فراهم آوردن شرایط یکسان آموزشی را خدشه‌دار می‌کند. در این گزارش با نگاهی به دیدگاه‌های متولیان امر آموزش مجازی در دانشگاه‌های استان بوشهر و تعدادی از دانشجویان سعی شده است به ‌چالش‌های آموزش مجازی پرداخته شود.

آموزشی که محدودیت زمان و مکان ندارد

دانشگاه‌های پیام نور از جمله مراکزی هستند که چند سالی است در کنار ارائه حضوری دروس از روش الکترونیکی نیز استفاده می‌کنند. رئیس مرکز پیام‌نور گناوه در گفت‌وگو با ایسنا درباره آموزش‌های مبتنی بر بستر اینترنت گفت: مراکز پیام استان بوشهر در عرصه آموزش مجازی پیشرو بوده اند و برای فراهم شدن این بستر تلاش بسیاری شده است تا علم آموزی متوقف نشود و در این راستا برنامه‌ای انتخاب شده که امکانات لازم برای شبیه‌سازی یک کلاس درسی را داشته باشد. در حال حاضر بهترین گزینه مورد استفاده آموزش مجازی است که در شرایط فعلی با استفاده از آن توانسته‌ایم تاثیر این بیماری را کمتر و انگیزه دانشجویان را حفظ کنیم. 

مجید قربانی افزود: با توجه به شرایط فعلی با استفاده از آموزش مجازی توانسته ایم تاثیر این بیماری منحوس را کمتر و انگیزه دانشجویان را حفظ کنیم. با وجود مقاومت اولیه دانشجویان در برابر تغییرات جدید، بعد از استفاده از این شیوه نوین شاهد افزایش رضایتمندی آنان بوده ایم.

وی افزود: انسان در برابر تغییرات مقاوم است اما رفته رفته بخش‌های مثبت نیز نمود بیشتری پیدا می‌کنند. شاید وقت آن رسیده که دانشجویان نیز به‌روزتر شوند و همگام با دنیا خود را با تغییرات روش های آموزشی وفق دهند. بعضی از اساتید نیز برای اولین بار به این حوزه وارد شده اند اما در این عرصه یک کار جهادی صورت گرفته، چون باعث شده به نسبت قبل زمان بیشتری را برای دانشجویان صرف کنند و نباید از زحمات متولیان آموزش غافل شد.

مجید قربانی با بیان اینکه آموزش مجازی در بیشتر رشته ها بازخوردهای مثبتی گرفته، گفت: این امکان برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی نیز که بعضاً به علت بعد مسافت از ادامه تحصیل منصرف می‌شدند فرصت مناسبی را فراهم کرده است. اگرچه در بعضی از رشته‌هایی که شامل دروس کارگاهی هستند، همچنان نیازمند آموزش حضوری هستیم اما نباید این فرصت را به چشم تهدید بنگریم. بلکه با نگاه مثبت چشم انداز را بهتر ترسیم کرده و کاستی‌ها را برطرف کنیم و در آینده شاهد پیشرفت دانشگاه ها در این عرصه باشیم. 

وی خاطرنشان کرد: در آموزش مجازی محدودیت زمان و مکان نداریم و با توجه به طیف متنوع دانشجویان این دانشگاه (افراد شاغل- زنان خانه دار و...) زمینه ای برای این افراد فراهم شده تا با داشتن یک گوشی هوشمند در کلاس‌های درس خود شرکت کنند و شاهد افزایش رقابت سازنده و رفاقت بین آنها شویم چون مرزهای فیزیکی برداشته شده و دانشجویان سراسر استان در این بستر امکان تبادل نظر دارند و امکان ارتباط با اساتید نیز بیشتر شده است.

این مسئول تصریح کرد: کلاس‌های مجازی رصد می‌شود و برای نظارت بر کیفیت تدریس نیز ناظرینی در سطح استان مشخص شده اند، که همزمان با دانشجویان در سامانه آموزشی شرکت کرده و در پایان هفته گزارشات به مرکز استان ارسال می‌شود تا نواقص کار برطرف شود.

چالش‌ها و کمبودهای آموزش مجازی

معاون علمی دانشگاه جامع علمی کاربردی استان بوشهر گفت: یادگیری الکترونیکی ضرورتی است که متاسفانه تاکنون در نظام دانشگاهی ما و همینطور سایر بخش‌ها به طور شایسته به آن پرداخته نشده؛ این در حالی است که دانشگاه های پیشرو سال‌ها پیش به سوی توسعه کمی و کیفی این آموزش روی آورده اند. همه‌گیری ویروس کرونا و پرهیز از اجتماعات فرصت مناسبی را در اختیار نظام آموزشی کشور داد تا علاوه بر ارزیابی زیرساخت‌ها و ابزارهای موجود به توسعه اقدامات فنی نیز بپردازد.

مهدی فرازجا در ادامه گفت: در نظر داشته باشیم که بنا و اساس برنامه ریزی آغاز نیمسال دوم تحصیلی آموزش مجازی فراگیر نبوده و بر اساس آموزش حضوری طرح‌ریزی شده است. پس از وقفه کوتاهی آموزش مجازی به سرعت اجرا شد و با توجه به تعدد دروس در کنار کلاس‌های آنلاین مطالب به صورت آفلاین نیز بارگذاری شد تا دانشجویانی که امکان استفاده از کلاس‌های آنلاین را نداشته اند در هر ساعت و مکانی بتوانند از این مطالب استفاده کنند. 

وی تاکید کرد: برگزاری دوره هایی که اساتید را با این بستر و تدریس مطلوب در آن آشنا کند، می‌بایست مورد توجه ویژه قرار بگیرد. همچین تلاش زیادی صرف هماهنگی و اطلاع‌رسانی برای برگزاری به موقع کلاس‌ها شده است.

وی در پایان افزود: با اینکه امکان دسترسی افراد در هر نقطه جغرافیایی به کیفی ترین آموزش‌ها و برترین اساتید مزیت عمده این شیوه آموزشی است، اما نبود آمادگی قبلی نظام آموزشی کشور و همینطور باورپذیری اندک مردم به مفید و موثر بودن این مدل از آموزش یک چالش جدی است که با آن مواجه هستیم و امیدواریم با تداوم آموزش‌ها، نواقص فعلی سامانه های طراحی شده رفع شده و با تولید محتوای خوب و مفید اعتماد مخاطبین را بیشتر کنیم.

تحمل تاوان تغییرات با کمک به اقتصاد آموزش عالی

معاون آموزشی دانشگاه خلیج‌فارس به خبرنگار ایسنا گفت: شرایطی که در آن قرار داریم فرصتی فوق العاده برای بهره‌برداری از تکنولوژی پیشرفته در خدمت آموزش است و ما باید خیلی قبل‌تر وارد این فضای جدید می شدیم اما حوصله تاوان این تغییر را نداشته‌ایم ولی فایده کرونا برای آموزش عالی این است که ما را وادار کرده تا تکنولوژی و ابزارهای جدید را به کار گیریم. 

علی پاکیزه تصریح کرد: در حال حاضر عمده دانشگاه ها با مشکلات بودجه ای روبرو هستند که ورود به آموزش مجازی با توجه به کاهش حق التدریس‌ها به اقتصاد آموزش عالی فرصت تنفس دوباره می‌دهد و در کوتاه مدت ابزاری بسیار مفید و مکمل برای شیوه های فعلی آموزشی است و در دراز مدت جایگزین مناسبی به جای ارائه حضوری دروس صرفا تئوری خواهد بود.

وی با تاکید بر اینکه دسترسی مداوم دانشجویان به محتوای آفلاین دروس از دیگر نقات قوت است، افزود: با توجه به فراهم نبودن زیرساخت‌های لازم با محدودیت‌هایی مواجه هستیم و برخی از دانشجویان مشکلاتی برای اتصال به کلاس‌های آنلاین و محتوای آفلاین داشته‌اند و باید به دانشجویان برای استفاده از بستر مجازی آموزش داد. همچنین پیگیر در اختیار گذاشتن اینترنت رایگان برای آنها نیز هستیم.

این مسئول در پایان اظهار کرد: در کنار تجهیز زیرساخت‌های مدرن باید به تدوین قوانین و مقررات آموزش مجازی نیز اهمیت داده شود. همچنین آموزش به اساتید برای تهیه محتوای الکترونیک و ارزشیابی از دانشجویان، موردنیاز است. شاید تا این لحظه در مقایسه با آموزش حضوری مقداری عقب تر باشیم و کیفیت پایین تر باشد اما با تطویل ترم، ضمن فرصت بیشتر دانشجویان برای دسترسی به مطالب بیان شده و رفع اشکال، کیفیت آموزش را نیز به حداکثر ممکن رسانده تا شاهد کمترین افت تحصیلی باشیم.

در آموزش مجازی بازخورد کمتری وجود دارد

مدیر روابط عمومی دانشگاه پیام نور استان بوشهر در این خصوص به ایسنا گفت: آموزش های مجازی با در دست داشتن رسانه‌ها می‌توانند به آسانی نیازهای مخاطبان را برطرف کنند. یکی از ویژگی‌های کلاس های مجازی مختصرسازی مطالب است به همین خاطر سعی می‌شود نکات مهم جایگزین مطالب حاشیه‌ای شوند و دوره‌های آنلاین بسیار کمتر از تدریس‌های سنتی وقت می‌گیرد. این دوره ها همچنین بسیار کم هزینه تر از دوره های حضوری برای دانشجویان و دانشگاه است و برای افراد شاغل نیز فرصت بسیار مناسبی برای ادامه تحصیل ایجاد می‌کند.

مصیب اشکی اظهار کرد: بازخورد یکی از بزرگترین عوامل پیشرفت دانشجویان است. در آموزش مجازی بازخورد کمتری وجود دارد گرچه اعمال فیلترهایی چون انواع پاسخ دهی به سوالات در فرایند آزمون آنلاین نیز به کمک این موضوع آمده است اما دانشجویان تنها زمانی که نقص و ضعف خود را بدانند، می توانند سطح خود را بهبود دهند. اساتید آموزش مجازی ممکن است زمان کمتری برای بیان تمام جزئیات داشته باشند، این امر می تواند در مورد برخی از دانشجویان که عقب مانده اند، منجر به شکاف در فرآیند یادگیری شود، و در نتیجه نمی توانند دوره آموزش را با موفقیت لازم تکمیل کنند.

وی افزود: اساتید بدون حضور فیزیکی در کلاس، باید دانشجویان خود را به شکل آنلاین درگیر و جذب کنند پس ضروری است که در همان ابتدای آموزش یک ارتباط مجازی قوی برقرار کنند و حس حضور به عنوان مدرس را به درستی انتقال دهند، بدین صورت یادگیری موثر اتفاق می افتد.  

مدیر روابط عمومی دانشگاه پیام‌نور بوشهر یادآور شد: از معایب این سیستم سرعت‌ پایین و قطع ارتباط اینترنتی در برخی اوقات و عدم دسترسی عموم به سیستم‌های رایانه‌ای و یا تلفن‌های هوشمند و همچنین نقطه اتصال اینترنتی در مناطق کم برخوردار دانست.

گلایه‌ها و پیشنهادات دانشجویان در رفع نقایص

در حال حاضر جمعیت ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار نفری دانشجویان ایرانی در خانه نشینی اجباری به سر می برند. دانشجویانی که همیشه از روزهای تعطیل سال تحصیلی استقبال می کردند این روزها دیگر میلی برای ادامه این روند ندارند و این بار به جای فشار تحصیلی، فشار تعطیلی آنان را کلافه کرده و دلشان برای حال و هوای دانشگاه، اساتید و دوستانشان تنگ شده است؛ در ادامه صحبت های تعدادی آنان را می خوانیم.

به گفته امین که دانشجوی کارشناسی مدیریت است، دانشگاه فعالیت خود را به صورت مجازی پیش می‌برد اما سامانه طراحی شده (LMS) جوابگوی حجم ورودی دانشجویان نیست و با قطع صدا و تصویر همراه بوده و برخلاف پیگیری‌های او و دوستانش ایرادات هنوز برطرف نشده است. از دغدغه های این روزهای او بلاتکلیفی در مورد نحوه ارزیابی پایان ترم است.

محسن دانشجوی نرم افزار نیز معتقد است که با توجه به اینکه در ابتدای هر امر جدیدی نیاز به شناخت چارچوب مشخصی از آن داریم، حال که با توفیق اجباری کرونا در حال گذراندن یک تجربه جدید هستیم، نیاز داریم برای ارزشیابی و نمرات دانشجویان راه حل واحدی مشخص شود. او از اعمال سلیقه اساتید در این باره گلایه کرد و می‌گوید: حجم بیشتر تکالیف و انتظار اساتید باعث شده تا تمام مدت را در فضای مجازی سپری کند. 

سارا دانشجوی کارشناسی طراحی دوخت است، او می‌گوید رشته‌اش بیشتر شامل دروس کارگاهی و عملی است و ارائه آنها در فضای مجازی ممکن نیست. در کلاس‌های آنلاین صرفا نکات تئوری بیان می‌شود و باید برای کار عملی منتظر بازگشایی دانشگاه باشد که این فاصله به وجود آمده او را نگران کرده است. 

گذران روزهای تحصیل در کنار خانواده

راضیه، دانشجوی غیر بومی و خوابگاهی است، او که سال آخر مهندسی شیمی را می‌گذراند از اینکه روزهای تحصیلی اش را در کنار خانواده می گذراند خوشحال است. او به ایسنا می گوید چون از شیطنت های همکلاسی هایش خبری نیست اوقات خانه نشینی اش با کسب علم و درس خواندن پر شده است. این دانشجو معتقد است توضیحات مجازی اساتید برای درس‌های محاسباتی رشته او کافی نیست و در این بستر مجازی (Adobe Connect) زمان کافی برای پرسش و رفع اشکال فراهم نیست. همچنین مشکلات اینترنت مانع از تمرکز کافی می شود. 

ندا دانشجوی حقوق است، او می گوید با اینکه در هزینه های رفت و آمدش صرفه جویی شده اما هزینه‌های اینترنت با داشتن دو دانش آموز دیگر به خانواده او تحمیل شده است. ضمن اینکه بعضی اساتید با امکانات سامانه مجازی آشنایی ندارند و فضای جذابی در این بستر مهیا نمی‌شود. او می گوید این روزها برخلاف همیشه گوشی به دست داشتن و فضای مجازی راهی برای درس خواندن است.

به نظر می‌رسد با توجه به تعدد دانشگاه ها و احتمال پراکنده کاری آنها در طراحی سامانه های متعدد، تلاش برای ایجاد یک سامانه استاندارد با دسترسی آسان و متناسب با تمام مناطق جغرافیایی عزم ویژه ای را می طلبد که هم می تواند گامی مثبت و رو به جلو باشد و هم اینکه برگشت ما به شرایط قبل را محکم‌تر کند.

انتهای پیام