پروفسور پرویز کردوانی، پدر علم کویرشناسی و استاد نمونه دانشگاه تهران در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اینکه آب‌وهوا تغییر می‌کند ولی اقلیم دچار تغییر نمی‌شود، گفت: تغییر اقلیم با کرات دیگر ارتباط دارد. تغییر اقلیم در دوران سوم زمین‌شناسی به وقوع پیوسته است؛‌ در واقع در دوران دوم تمام ایران دریا بوده است که تمام دریاها به هم وصل بودند ولی در دوران سوم با وقوع تغییر اقلیم، تغییر و گرم و خشک شدن هوا، دریاها از بین رفتند و تنها دریاچه آرال و خزر در ایران و دریاچه وان در ترکیه باقی ماندند.

پدر علم کویرشناسی خاطرنشان کرد: زمستان از دو چله بزرگ و کوچک تشکیل شده است. از اول دی‌ماه تا ۲۹ بهمن ماه به عنوان چله بزرگ یاد می‌شود، بعد از آن تا پایان اسفند نیز چله کوچک است.

وی بیان کرد: در طول سال زمین گرم‌تر از هواست به همین دلیل آلودگی را به سمت بالا هدایت می‌کند ولی اواخر پاییز و اوایل زمستان در بعضی از نقاط از جمله تهران چون زمین سردتر می‌شود آلودگی نمی‌تواند صعود کند.

کردوانی افزود: بعد از چله کوچک آلودگی هوا وجود ندارد چون آفتاب می‌تابد و زمین گرم می‌شود بنابراین حتی اگر بارندگی هم نداشته باشیم دیگر در مناطق صنعتی شاهد آلودگی شدید نخواهیم بود.

باد فوهن Fohn علت گرم شدن گیلان در زمستان بود

وی ضمن اشاره به گرم شدن گیلان در بهمن ماه عنوان کرد: در دنیا هم شاهد این اتفاق بودیم در زمستان وقتی که هوا گرم می‌شود آفتاب به اراضی مختلفی می‌تابد که نحوه بازگشت نور و گرمای خورشید به نوع اراضی بستگی دارد. با توجه به نوع اراضی طارم اولیای زنجان که اغلب ماسه‌ای است نور خورشید به این اراضی برخورد کرده و داغ شده و وقتی که گرم شد صعود می‌کند و به سمت گیلان حرکت می‌کند؛ به این باد فوهن  Fohn  می‌گویند.

این استاد نمونه دانشگاه تهران عنوان کرد: به واسطه باد فوهن هوا گرم می‌شود و مردم شروع به گردش در جنگل‌ها می‌کنند و بعد از گردش آتش خود را خاموش نمی‌کنند و به همین دلیل در گیلان شاهد چندین مورد آتش‌سوزی در برخی نقاط جنگل‌های این استان بودیم.

وی تصریح کرد: گرما در فصل زمستان به جنس زمین و رنگ آن بستگی دارد اگر زمین سیاه باشد آفتاب به آن بخورد داغ می‌شود و اگر ماسه‌ای باشد داغ‌تر نیز خواهد شد که در طارم این پدیده را شاهد بودیم.

کردوانی گفت: گرمای هوا در زمستان علاوه بر آتش‌سوزی جنگل‌ها، آب شدن برف‌ها را در پی دارد؛ در ایران دو منبع آبی داریم یکی بارندگی‌ها که شامل باران می‌شود و دیگری برفی که در کوهستان یخ می‌زند در فصل بهار آب می‌شود، در واقع گرمای هوا در فصل زمستان موجب از بین رفتن منابع آب ما در فصل بهار و تابستان شده است.

وی تشریح کرد: زیر برف گرم است به همین دلیل ساکنان قطب‌ها اتاقک‌های برفی درست می‌کنند. زراعت دیم در مناطق کوهستانی در فصل پاییز صورت می‌گیرد و در فصل بهار مشاهده می‌شود که دانه‌ها رشد کرده‌اند و علت آن گرم بودن زیر برف است؛ وقتی هوا گرم شود برف‌ها آب شده و سرمای بعد از گرم شدن هوا موجب از بین رفتن محصولات دیمی می‌شود و حتی به مراتع نیز آسیب می‌رساند.

تابستانی خوب است که زمستان سردی را داشته باشیم

پدر علم کویرشناسی بیان کرد: تابستانی خوب است که قبلش زمستان سردی را داشته باشیم چون بسیاری از آفات و امراض در اثر سرما از بین می‌روند ولی اگر هوا گرم شود با آب شدن برف‌ها آفات از بین نمی‌روند بلکه فعال می‌شوند.

وی با اشاره به اینکه رطوبت از کره زمین خارج نمی‌شود، تصریح کرد: هوای کره زمین گرم شده و مسائل زیادی ایجاد کرده است و یکی از موارد این است که در مناطقی که بارندگی زیاد بوده بارش‌ها افزایش پیدا کرده و در مناطقی که بارندگی کم بوده میزان بارش کاهش پیدا کرده است.

بی‌نظمی بارش‌ها از مضرات گرم شدن کره زمین

کردوانی تأکید کرد: بی‌نظمی بارش‌ها از دیگر مضرات گرم شدن کره زمین است گاهی در یک منطقه مانند یزد که ۶۰ میلیمتر بارندگی دارد باران یک سال ظرف ۲۴ ساعت می‌بارد همان‌ اتفاقی که در نوروز ۹۸ در شهرهای ایران شاهد آن بودیم.

وی اظهار کرد: بارش‌های سیستان‌وبلوچستان تحت تأثیر گرمای اقیانوس هند بوده است رطوبت هند و دریای عمان موجب بروز سیل در سیستان شد علاوه بر آن  سدها پر و سرریز شدند با به هم پیوستن آب‌های سرریز شده سدها سیل به راه افتاد.  

جریانات غرب کره زمین جایگزین هوای پرفشار سیبری

این استاد نمونه دانشگاه تهران توضیح داد: وقتی کره زمین گرم نشده بود چله کوچک به گونه‌ای سرما ایجاد می‌کرد که سرمای ایجاد شده گاهی از سرمای چله بزرگ هم بیشتر و ناشی از سرمای سیبری و قطب بود که وارد کشور می‌شد؛ در سال‌های اخیر شاهد این سرما نیستیم چون سرما از جانب غرب وارد کشور می‌شود که ناشی از رطوبت دریای اژه، مرمره و مدیترانه است.

وی بیان کرد: در سال‌های دور بارندگی نخست پاییز در شهرهای مازندران و گیلان ناشی از هوای پرفشار سیبری بود هوا در بالای دریای خزر رطوبت را جذب و به کوه‌های تالش برخورد و در گیلان بارندگی ایجاد می‌کرد به گونه‌ای که ۲۰۰۰ میلی‌متر بارش ثبت می‌شد و یا اینکه از البرز به سمت تهران می‌آمد بعد از ارتفاع ۱۰۰۰ متری سرد شده و می‌ریخت ولی در سال‌های اخیر شاهد ورود هوای پرفشار نیستیم.

آب شدن کوه‌های یخی از مضرات گرم شدن کره زمین

کردوانی گفت: با گرم شدن کره زمین کوه‌های یخی در حال آب شدن بوده و مسائل زیادی را ایجاد کرده است؛ در مناطق سیبری برف می‌آمد و دریاها پر آب می‌شد ولی اکنون سطح آب دریای خزر نیز کاهش پیدا کرده چون منبع آبی دریای خزر از خشکی تأمین می‌شود.

وی یادآور شد: امکان دارد در آینده دریای خزر خشک شود چون منبع آبی آن کم شده است در سال ۱۳۵۴ با اعلام کاهش سطح آب دریای خزر روس‌ها تصمیم گرفتند به این دریا آب برسانند و برای آن باید ۱۳۰ کیلومتر از کوه‌ها را شکافته و آب را به خزر می‌رساندند.

پدر علم کویرشناسی افزود: در سال ۱۳۷۶ آب خزر یک متر کمتر از وضعیت کنونی بود؛ منبع آب دریای خزر از کوه تأمین می‌شود ولی منبع آب خلیج فارس از اقیانوس است و خلیج فارس تا به امروز سه بار در ۲۰ هزار سال پیش، ۶۰ هزار سال پیش و ۱۲۰ هزار سال پیش خشک شده است.

وی با اشاره به  اینکه رود «ولگا-دُن» ۸۰ درصد آب دریای خزر را تامین می‌کند، ادامه داد: «دُن» رودی است که از دریای سیاه به «ولگا» می‌ریزد؛ رود «آرال» هم حجم آبی کمتری پیدا کرده است و دریاچه آرال نیز در حال خشک شدن است و این خطری برای تالاب انزلی به شمار می‌رود؛ «روگا» در واقع جوی‌هایی است که از دریا به تالاب وصل می‌شود در حال حاضر افت آب تالاب و ورود فاضلاب و شیرابه زباله‌ها به آن یک خطر محسوب می‌شود و می‌توان گفت برخی از رودها به فاضلاب تبدیل شده‌اند.

کردوانی اشاره کرد: در حال حاضر با گرم شدن کره زمین کوه‌های یخی در حال آب شدن هستند سطح خشکی کره زمین در حال کاهش است و بسیاری از شهرها به زیر آب می‌روند. در خلیج فارس که آب آن از اقیانوس‌ها تأمین می شود؛ آب شدن برف‌های قطبی و کوه‌های یخی برای ما یک خطر است چون موجب بالا آمدن آب و ورود آن به نخلستان‌ها خواهد شد.

وی توضیح داد: کوه یخی و یخ‌های قطبی با هم تفاوت دارند وقتی برف روی کوه می‌نشیند به کوه یخی تبدیل می‌شود و هنگامی که روی دریا می‌نشیند به یخ‌های قطبی تبدیل می‌شود. در حال حاضر کوه‌های یخی و یخ‌های قطبی در حال آب شدن هستند.

به هیچ وجه با این بارندگی‌ها وارد ترسالی نشدیم

این استاد دانشگاه گفت: سرمای موجود بیشتر از سمت غرب و دریای سیاه، اژه، مرمره و مدیترانه می‌آید و بارندگی زیادی با خود به همراه دارد گاهی به صورت اتفاقی مشاهده می‌کنیم که در شهرهایی مانند خوزستان در یک روز حجم بارندگی به اندازه یک هفته می‌بارد که ناشی از گرم شدن کره زمین است؛ ممکن است در چله تابستان نیز شاهد این‌گونه بارندگی‌ها باشیم چون آفتاب به زمین می‌خورد و رطوبت صعود کرده و رودهای هوایی تشکیل می‌دهد و با سرد شدن هوا ریزش پیدا می‌کند.

وی متذکر شد: به هیچ وجه با این بارندگی‌ها وارد ترسالی نشدیم برای ترسالی باید دو سه سال بارندگی داشته باشیم؛ تغییر اقلیم هم نیست بهار ۹۸ بارندگی زیادی را شاهد بودیم که باعث بروز سیل در گلستان، لرستان و خوزستان شد.

پدر علم کویرشناسی گفت: متأسفانه تا زمانی که بارندگی نیست می‌گویند خشکسالی شده و مدام از کم‌آبی سخن می‌گویند و در هنگام بارندگی نیز به دلیل عدم مدیریت این بارش‌ها مانند نوروز ۹۸ سیل به راه می‌افتد و جان و مال مردم تهدید می‌شود. اگر بارش‌های سال گذشته مدیریت می‌شدند قطعاً می‌توانست جبرانی برای خشکسالی ۴۰ سال اخیر باشد.

این استاد نمونه دانشگاه تهران یادآور شد: باید از سازمان هواشناسی تشکر کنیم چراکه به موقع بارندگی‌های شدید را اعلام و ما را آماده می‌کنند اگر مسئولین برنامه‌ها را درست انجام داده بودند بارندگی‌ها سال گذشته نعمت بود.

انتهای پیام