رضا سلیمان نوری، در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به برگزاری آیین تشییع محمد قاسم اخوی‌یان – پیشکسوت هنر تیشه‌داری و آجرتراشی معاصر در نیشابور – گفت: پیکر مرحوم اخوی‎یان در آرامگاه مشاهیر نیشابور و در کنار بزرگانی چون استاد پرویز مشکاتیان و پهلوان یعقوبعلی شورورزی برای همیشه در خاک آرام گرفت.

این پژوهشگر درباره‌ی این هنرمند یادآور شد: مرحوم اخویان تنها «استاد کار» آجرتراش ایران بود که آجر را وسیله‌‎ای مناسب برای زنده نگه داشتن نقش‎های تاریخی می‎دانست. او پس از پژوهش‌های باستان شناسی در نیشابور برای نخستین بار طرح استفاده از طرح‌های آثار مکشوفه از نیشابور قدیم را روی آجر مطرح و اجرا کرد. تکنیک ویژه او فی‌البداهه کارکردن در هنرهای سنتی بدون پیش فرضی در ذهن و بعد از یک تمرکز خاص بود تا آنچه در خیال دارد را به ظهور برساند.

او افزود:‌ سید محمد میرقاسم اخوی‌یان سال ۱۳۰۵ در کوچه تکیه ابوالفضل پشت مسجد جامع نیشابور به دنیا آمد. در دوران کودکی به مکتب رفت و در مدت دو سال قرآن را کاملا یاد گرفت و خواندن نوشتن آموخت. او اولین تجربه کاری خود را در هشت سالگی تمام کرد و در زمان ساخت خانه پدری با کمک به  استاد بنان که از معماران برجسته آن زمان نیشابور بود، اطلاعاتی کسب کرد.

وی با اشاره به این‌که در آن زمان آجرهای ساخته شده، صاف نبودند، ادامه داد:  او گاهی اوقات آجر را داخل آب می‌گذاشت و آبساب می‌کرد تا صاف شود این کار مورد توجه چند بنای وقت نیشابور قرار گرفت و ابتکارش بین بنایان شهر مطرح شد تا به گوش استاد «نورالله صحت» یکی از معماران خوب آن زمان رسید. او که متوجه علاقه او به خاک و گل  و آجر شده بود به پدر محمدقاسم پیشنهاد داد تا اجازه بدهد پسرش به او در کار بنایی کمک کند.

به گفته‌ی وی نخستین کاری که محمد قاسم با استاد صحت انجام داد نیمه و چارک کردن آجر هایی بود که باید دور یک پنجره کار می‌شد. بعد از این کم کم محمدقاسم شیوه‌های مختلف آجرتراشی را فراگرفت و خود هم ابتکاراتی به خرج داد به نحوی که در جوانانی سرآمد آجرتراشان خراسان شد.

رئیس هیات مدیره انجمن توسعه گردشگری چهارباغ خراسان افزود: محمد قاسم اخوی‌یان در این دوران به جز آشنایی با مواد و مصالح آجر با صنایع‌دستی دیگری مانند «فرت بافی»، «کلاه مالی»، «حلب سازی» و «آهنگری» هم آشنا شد و از برخی تکنیک‌های این صنایع در بهبود آجرتراشی و تیشه‌داری استفاده کرد. البته وی در رشته‌های «قلم‌زنی»، «آسیاب‌سازی»، «گنبدسازی»، «آهنگری» و  «پنجره‌سازی» نیز در طول زمان تخصص پیدا کرد.

او در ادامه به معرفی برخی یادگارهای مرحوم اخوی‌یان پرداخت و گفت: مشهورترین اثر او ستون‌های آجرین ورودی بلوار خیام در نزدیکی آرامگاه عمر خیام در شهر نیشابور است. همچنین ستون‎های یادبود باغ ملی نیشابور هم از یادگارهای وی است. البته بیشتر بناها و آرامگاه های مهم امروز نیشابور توسط وی مرمت و بازسازی شده‌اند.  او هچنین در خلال برگزاری کنگره جهانی عطار از شاهکار خود که آجرکاری هفت شهر عشق و سیمرغ بود رونمایی کرد که متاسفانه هنوز این اثر فاخر و ارزشمند که با چندین هزار آجر ساخته شده در جایی نصب نشده است.

وی با اشاره به این‌که محمد قاسم اخوی‌یان معتقد بود که «او  نیست که  آجرها را تراش می دهد بلکه نیرویی وی را در جهت شکل دادن و خلق آثار هدایت می‌کند»، افزود: خوشبختانه بخشی از ظرایف هنر این استاد تازه درگذشته توسط فرزند وی محمدمهدی اخوی‌یان در کتاب "تیشه‌داری" ثبت و ضبط شده است، بنابراین تا حدی حفظ شده است.

سلیمان‌نوری تاکید کرد: هر چند مرحوم اخوی‌یان سال ۸۶ از سوی فرهنگستان هنر در همایش «گنجینه‌های از یاد رفته هنر ایران» و همچنین سال ۹۵ در همایش روز ملی عطار نیشابوری تجلیل شد و دی‌ماه سال گذشته نیز در مراسمی به پاس یک عمر تلاش، کاشی ماندگار سر درب منزل او نصب شد، اما این حرکت به هیچ وجه پاسخی درخور فعالیت‌های ارزنده هنری وی نبود و امیدواریم این فقدان تلنگری به مسئولان میراث فرهنگی، ارشاد و سایر نهادهای فرهنگی استاد باشد تا پیش از اظهار تاسف برای از دست دادن این قبیل بزرگان، کمی به تکریم جایگاه آنان همت گمارند.

پیام تسلیت فرهنگستان هنر برای درگذشت تنها استاد آجرتراش کشور

به گزارش ایسنا، گروه هنرهای سنتی و صنایع دستی فرهنگستان هنر نیز در پیامی درگذشت «محمدقاسم اخویان» - هنرمند پیشکسوت هنرهای سنتی و از معدود استادان تیشه‌داری در ایران – را تسلیت گفت.

در متن این پیام امده است:‌ «خالق سیمرغ آجرین، به منزلگه پایان رسید

استاد محمدقاسم اخویان، هنرمند آجرتراش نیشابوری، با خلق نقوش خیالی از دل آجر سخت در حافظه هنر ایران جاودانه شد. او چون فرهاد، عمری تیشه بر آجر زد و هزاران سیمرغ خیالی خلق و در آسمان هنر ایران به پرواز درآورد. آثار این استاد ارزشمند در بناهای بسیاری از اواخر دوره قاجار تا معاصر حاصل عشق و تلاشش در این عرصه است که از نمونه‌های برجسته آن می‌توان به آجرکاری‌های مزار خیام نیشابوری و بنای امامزاده محمد محروق اشاره کرد.

گروه هنرهای سنتی و صنایع دستی فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران ضایعه از دست دادن این استاد برجسته آجرتراش را که از بازماندگان و پیشکسوتان این هنر بود، به جامعه هنری کشور تسلیت گفته و برای بازماندگان ایشان از حضرت حق صبر مسئلت دارد.»

«محمدقاسم اَخَوی‎یان» پیشکسوت هنر تیشه‌داری و آجرتراشی پس از مدتی بستری بودن در بیمارستان به دلیل کهولت سن شنبه ۲۱دی در سن ۹۳ سالگی درگذشت و بعد از ظهر دوشنبه ۲۳ دی با حضور علاقمندان به هنر خراسان تشییع شد.

انتهای پیام