نشست شخصیت شناسی علامه سید جعفر مرتضی عاملی امروز صبح 4 دی ماه به همت جهاد دانشگاهی استان قم و معاونت پژوهشی دانشکده الهیات پردیس فارابی با همکاری انجمن علمی علوم قرآن و حدیث در پردیس فارابی دانشگاه تهران در قم برگزار شد.

در ابتدای این مراسم که با حضور فرزند علامه سید جعفر مرتضی نیز برگزار شد، دکتر روح الله شهیدی استادیار عضو هیئت علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران گفت: علامه در سال 1323 شمسی در منطقه جبل عامل لبنان متولد شد و تا 17 سالگی در آن منطقه بزرگ شد و از کتابخانه غنی پدر سود برد.

وی افزود: وی در این دوره علاوه بر کتب مختلف بیشتر به بحث ادبیات توجه داشت و حتی اشعاری نیز سروده است؛ وی در سال 1382 قمری به نجف مهاجرت کرد و پس از 6 سال وارد قم شد.

استادیار دانشگاه تهران بیان کرد: وی در قم تحصیلات خود را از سال 1347 شمسی آغاز کرد. حضور وی در یک حلقه علمی مهم در قم با حضور آیات سید مهدی روحانی، احمدی میانجی و سید ابوالفضل میرمحمدی و آذری قمی بر وزن علمی وی افزود، ارتباطات خود را تا سالها با این حلقه ارتباط داشت.

وی گفت: در این دوره اهتمام علامه به مساله تاریخ اسلام جلب می شود و اهتمامش را در این بخش نهادینه می کند؛ آغازین پژوهش های وی در عرصه تاریخ در این دوره شکل گرفت. حیات سیاسی امام رضا(ع) از مقالاتی بود که وی در یک مجله و در پاسخ به یک شبهه از دانشمندان لبنانی نگاشت و در ادامه به یک کتاب مبدل شد.

وی اظهارکرد: کتاب بعدی ایشان در خصوص ابن عباس است. در ادامه وی به بحث اهمیت سیره پیامبر توجه می کند و مطالعات وی بیشتر روی این بحث متمرکز می شود و بعدها کتاب الصحیح من سیره البنی توسط ایشان نگاشته شد که یکی از مهمترین کتب در این حوزه است.

این استاد دانشگاه بیان کرد: محقق عاملی موضوعاتی در خصوص پژوهش در اختیار گرفت و در دل این پژوهش ها به نتایج مهمی دست یافت. وی پس از 25 سال حضور در قم به لبنان بازگشت و فعالیت های علمی خود را در آنجا دنبال کرد.

وی با اشاره نگرش علامه به تاریخ گفت: علامه نگاه هدایتی به تاریخ داشت یعنی تاریخ را به مثابه ابزاری برای هدایت انسان می دید. وی در یک مصاحبه بیان می کند که من تاریخ را به عنوان معبود نگاه نکردم بلکه درجایی که تاریخ اثری در ساحت فکری، اعتقادات، اقتصاد، روش یا اخلاقیات ما داشته استفاده کردم.

شهیدی تصریح کرد: در این نحوه نگرش می بینیم که سیره پیامبر و ائمه در نگاه علامه پررنگ است. وی بیان می کند که اوجب واجبات تحقیق تاریخی در خصوص کسانی است که بیشترین تاثیر را داشته اند. وی به عبرت های قرآنی در خصوص تاریخ پژوهی توجه خاص دارد.

وی با اشاره به آثار علامه جعفر مرتضی بیان کرد: وی می خواهد از طریق تاریخ و بررسی های تاریخی ائمه را به عنوان یک الگو و شاخص معرفی کند که می تواند روبروی ما باشد و جهت حرکت ما را مشخص کند.

وی افزود: علامه بیان می کند که نوع نگاه به پیامبر و ائمه در طرفین افراط و تفریط قرارداشته است، از طرفی شاهد تولیدات تاریخی افراطی هستیم که ائمه را به ابر انسان هایی می نمایاند که در الگوگیری جامعه از این حضرات با مشکل مواجه می شویم.

استادیار دانشگاه تهران تصریح کرد: وقتی ایشان وارد بحث سیره پژوهی شد، مراحلی را نیز برای این بحث طی کرد. وی بیان می کند که یکی از خلاهایی که برای سیره پژوهی مطلوب با آن مواجه هستیم آن است که تمام مستندات تاریخی در خصوص حیات ائمه، تجمیع نشده است. بر این اساس گزارش مستندات تاریخی یکی از مهمترین تلاش های علامه ودر حوزه مطالعات تاریخی بوده است.

وی افزود: اگر می خواهیم نگاه جامعی به سیره اهل بیت(ع) داشته باشیم باید تمام مستندات را جمع آوری  کنیم، ضمن اینکه بیان می کند که صرف مطالعه کتب تاریخی نیز کافی نیست بلکه در کتب انصاف و حدیث و تفاسیر و رجال و.. نیز باید پژوهش کرد.

وی گفت: هنر علامه در جایی است که پس از یافتن مستندات، به جداسازی سره از ناسره می پردازد. در این مرحله اوج هنرنمایی وی را در عرصه تاریخ پژوهی مشاهده می کنیم.

پژوهشگر دانشگاهی بیان کرد: علامه بیان می کند که تاریخ پژوهی همیشه از چند مساله رنج برده است. نخست  کتمان حقایق و جعلیات زیادی است در تاریخ وجود دارد که علت های بسیاری از جمله ظلم حکومت های جور دارد. مشکل بعدی اشتباهات انسانی است که در تاریخ نمونه های فراوانی دارد.

وی افزود: وی در مقدمه سیره الحسین(ع) به انگیزه های نگارش این اثر می پردازد ولی در حین نگارش جلدهای اول متوجه بیماری سرطان خود می شود و تقریبا 9 جلد نخست سیره الحسین را در حالی که مراحل سخت شیمی درمانی را طی می کرد با رنج فراوان نوشت که نشان از جهاد ایشان در خدمت به اهل بیت(ع) است.

شهیدی بیان کرد: وی کتاب سیره الحسین را در 6 بخش نگاشت. بخش اول به عهد امام حسین (ع) در دوران پیامبر(ص) می پردازد، زندگی امام حسین(ع) در عهد خلفا، دوران امام در عهد پدر و برادر و حادثه کربلا از جمله بخش های این کتاب است.

استادیار دانشگاه تهران تصریح کرد: وی در این کتاب به اعتبار و ضعف اسناد اشاره می کند، ولی نکته مهم این مساله آن است که وی معتقد است اعتبار سندی تنها راه برای تعیین اعتبار کل حدیث نیست بلکه وی بیان می کند که علاوه بر مباحث سندی باید مباحث محتوایی را نیز مد نظر قراردهیم.

وی افزود: وی بیان می کند که ضعف سند به ما نمی گویند که یک روایت از بن اشتباه است بلکه باید به مبانی و ادله دیگر نیز توجه کرد. حتی برخی از احادیث که از سوی غلات مطرح شده است را به دلیل انطباق با کلیات معرفتی و ادله دیگر می پذیرد.

این پژوهشگر عرصه دین یادآورشد: وی در بحث تعارض اخبار به موضوع سند پژوهی توجه می کند. همچنین وی برای محکم کردن مناقشات متنی به عرصه سند پژوهی توجه خاص می کند.

استادیار پردیس فارابی دانشگاه تهران بیان کرد: معیار دیگر اعتبار سنجی روایات از منظر علامه، اعتبار شناسی منبع است؛ ملاک وی برای اعتبار منبع تاریخی، اعتماد اکثر عالمان بر این منبع است و به همین دلیل بسیاری از منابع از مدار منابع اصلی خارج می شود.

وی افزود: بر همین مبنا وی نسخه فعلی ابی مخنف را بر همین اساس نمی پذیرد زیرا بیان می کند که بین نسخ اختلافات زیادی وجود دارد و ثانیا بر بسیاری از واقعیت ها سازگاری ندارد.

وی گفت: معیار دیگری که به عنوان یک معیار در معیارهای علامه مطرح است، تعداد یا تفرد نقل است. وی می گوید که تفرد نقل، یک نقطه ضعف برای یک ضعف برای یک روایت محسوب می شود. البته وی نقل های متفرد را با سرعت رد نمی کند ولی به بحث محتوای آنها توجه می کند.

در ادامه حجت الاسلام سید علی محمد یثربی به قرائت سرودی در وصف این عالم لبنانی پرداخت و در نهایت از خانواده علامه شیخ جعفر مرتضی نیز تجلیل شد.

انتهای پیام