برخی کاربران شخصیت بابانوئل را برگرفته از میترا و میترائیسم ایرانی و کریسمس را مراسمی اصالتا ایرانی می‌دانند و برخی خیر.

دکتر علی اصغر میرزایی، رئیس بنیاد ایران شناسی استان مرکزی و عضو هیئت علمی دانشگاه، به سوالات ایسنا در این خصوص پاسخ داد.

میرزایی گفت: آیین میترا یا مهرپرستی در ایران به دو بخش پیش از ظهور زرتشت و پس از آن تقسیم می‌شود. مهر، که میترا تلفظ هندی آن و میثرَه تلفظ فارسی باستان آن است، یک خدای هندو-ایرانی است که در ایران و هند پرستش می‌شده است. پس از ظهور زرتشت در ایران، از آنجاکه موبدان زرتشتی نمی‌توانستند عقاید قدیمی را از ذهن مردم پاک کنند، مهر را به عنوان آفریده اهورامزدا وارد آیین زرتشتی کردند. از طرفی آیینی با نام میترا در سده اول تا سوم میلادی در اروپا رواج یافت.

وی افزود: درباره نفوذ آیین میترای رومی در اروپا اختلاف نظر وجود دارد؛ برخی امپراطورهای روم محرابه وقف میترا کرده‌اند، ولی هرگز سکه‌ای با نام و تمثیل میترا در روم ضرب نشد. مسلم است که رقابتی میان میترا و مسیح در جریان بوده و مقابل کلیسا، محرابه میترا می‌ساخته‌اند، چنانکه "ارنست رنان" تاریخ نگار فرانسوی معتقد بود که اگر مسیحیت در مسیر رشد خود با مشکلی روبرو می‌شد، میترائیسم رومی جای این دین را می‌گرفت، البته این نظر رنان همان زمان با مخالفت بسیاری از محققین مواجه شد.

وی ادامه داد: شباهت‌هایی میان میترائیسم رومی و داستان‌های کریسمس وجود دارد. مثل کلاه بابانوئل که با کلاه فریگی که در تصاویر به جا مانده از میترا روی سر او دیده می شود، شباهت دارد، همچنین ارابه سواری بابانوئل که با اسطوره میترا شباهت دارد. مهم‌تر از همه تاریخ تولد حضرت عیسی مسیح (ع)، یعنی ۲۵ دسامبر است که تاریخی کاملا قراردادی بوده و هیچ سند تاریخی و حتی دینی که زمان تولد مسیح را نشان بدهد در دست نیست، از طرفی تاریخ ۲۵ دسامبر در آیین میترا نیز زمان جشن بوده؛ ولی مشخص نیست که میترائیسم این تاریخ را از مسیحیت گرفته یا برعکس آن صادق است.

دکتر میرزایی درباره ارتباط آئین میترائیسم روم و مهرپرستی ایرانی گفت: اگر پنجاه سال پیش می‌پرسیدید که میترای رومی وام گرفته از مهرپرستی ایرانیان است، با قطعیت پاسخ مثبت دریافت می‌کردید؛ ولی نظر باستان شناسان در گذر زمان تغییر کرد. از ۱۹۷۵ به این طرف نظر محققان بر این است که میترای رومی ارتباطی با ایران ندارد و نظرات افرادی مثل فرانس کومون(باستانشناس بلژیکی) و ارنست رنان منسوخ شده‌ است. حتی در سال ۵۴ در ایران کنفرانس تخصصی در این زمینه برگزار شد و نظرات قبلی که میترائیسم را شکل رومی شده مهرپرستی ایرانی می‌دانست، کاملا رد شد. مطالعات و کشفیات اخیر نیز میخ آخر را بر تابوت نظریه فرانس کومون کوبید.

وی گفت: آیین میترا در ایران و روم بسیار متفاوت بوده است. میترائیسم رومی یک آیین بسیار رازآلود و مخفی است ولی در ایران آئینی کاملا علنی و بدون پنهان کاری بوده است. صورت‌های فلکی و ستارگان نقش عمده‌ای در میترائیسم رومی دارند ولی در ایران ردی از ستارگان در عبادت میترا دیده نمی‌شود. در روم فقط مردان می‌توانستند به آیین میترا مشرف شوند ولی در ایران اینگونه نبود.

میرزایی افزود: در سراسر امپراطوری روم تعداد زیادی غار میترا کشف شده است که ویژه عبادت میترا بوده‌اند ولی در ایران حتی یک غار میترا هم کشف نشده است. میترا در ایران زرتشتی هرگز به صورت تخصصی عبادت نمی‌شده و حتی چهره پردازی میترا، که در آیین رومی بسیار متداول بوده، در ایران فقط در طاق بستان دیده می‌شود. اسطوره و داستان زندگی میترا نیز در ایران و روم بسیار متفاوت و بدون ارتباط است. عبادت‌گاه‌های میترا در روم ظرفیت محدود و معمولا کمتر از صد نفر داشتند ولی در ایران هیچ محدودیتی در این رابطه دیده نمی‌شود.

این مدرس دانشگاه اضافه کرد: افرادی که امروز ایرانی بودن کریسمس را تبلیغ می‌کنند، کتاب‌های پنجاه سال پیش را خوانده‌اند و از علم روز بی‌اطلاع هستند. ایرانیان باستان هرگز در تبلیغ ادیان خود موفق نبوده‌اند؛ تنها دین ایرانی که موفق به نفوذ در خارج خاک ایران شد، مانویت بود. بر این اساس نباید فکر کنیم تمام جهان باستان تحت تاثیر ایران قرار داشته است، البته از آن طرف نیز افرادی می‌خواهند تاریخ ایران باستان را به کلی منکر شوند و مثلا می‌گویند کوروش اصلا وجود خارجی نداشته است. کار هر دو گروه اشتباه و به دور از تحقیقات علمی است. متاسفانه نظر دانشگاهیان که عمری را بر سر تحقیقات گذاشته‌اند مورد توجه قرار نمی‌گیرد و در مقابل، حرف عده‌ای که فقط چند کتاب محدود خوانده‌اند بسیار شنیده می‌شود؛ و این بی توجهی ها بی‌انگیزگی محققان را به دنبال دارد.

انتهای پیام