عباس قنبری‌عدیوی، رئیس بنیاد ایران‌شناسی واحد چهارمحال‌وبختیاری در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به آیین‌های شب یلدا یا به تعبیر عمومی‌تر «شب چله»، اظهار کرد: آیین‌ها به ویژه در مناطقی مانند چهارمحال‌وبختیاری با زیست کشاورزی و دامپروری پیوندی دیرینه دارد چرا که در روزگاران پیشین بخش عمده جمعیت این مناطق، روستانشین و عشایر بودند.

وی ادامه داد: مردمان این دیار در ایام سرد سال از چهارمحال‌وبختیاری به سمت خوزستان کوچ می‌کردند اما کشاورزان در روستاها که با برف محصور می‌شدند، باقی می‌ماندند و در روستاهای با چند خانوار و بدون ارتباط با خارج از روستا، زمستان را سپری می‌کردند.

قنبری با اشاره به شیوه‌های گرم نگاه داشتن خانه در فصل سرد سال، بیان کرد: با شروع سرما، کرسی‌ها برپا و به کانون اجتماع اعضای خانواده تبدیل می‌شد که افراد دورتا دور کرسی می‌نشستند و بزرگ خانواده اعم از پدربزرگ و مادربزرگ، به نقل قصه و خاطره‌گویی و شعرخوانی می‌پرداختند.

این نویسنده و پژوهشگر ادامه داد: از آنجا که در زمان‌های قدیم پدیده‌هایی نظیر تلویزیون و گوشی و فضای مجازی نبود، سرگرمی خانواده‌ها به همین دورهمی‌ها خلاصه می‌شد و فرزندان از طریق آموزش دهان به دهان و شفاهی تربیت می‌شدند، ضمن اینکه ارتباط عاطفی محکم خانواده در شب‌نشینی‌ها که به خواندن کتاب‌های بزرگ ادبی و استفاده از خوراکی‌هایی مثل آجیل و نقل و نبات، می‌گذشت، شکل می‌گرفت.

قنبری با اشاره به سنت‌های فراموش شده شب یلدا، تصریح کرد: خود این دورهمی‌ها و شب‌نشینی‌ها مهم‌ترین جزء فراموش شده آیین مرسوم قدیمی‌ها به ویژه در شب‌های زمستان است، امروزه افراد به تناسب سن و سال و شغل و تحصیل، کمتر زندگی در کنار هم را تجربه می‌کنند و خودخواسته یا به اجبار، از خانواده دور هستند.

وی گفت: شاهنامه‌خوانی، حافظ خوانی و بسیاری از سنت‌های دیگر شب یلدا امروزه تبدیل به سنن پراکنده‌ای شده و جنبه رفتار عمومی و همگانی ندارند، اگرچه افرادی به این رسوم پایبند مانده‌اند اما این دورهمی خانوادگی در نزد غالب مردم به یک دورهمی گروهی در مراکز تفریحی و گردشگری یا سالن‌ها و ... و یا دورهمی در شبکه‌های مجازی و ارسال فیلم و تصویر مبدل شده است.

قنبری شب‌نشینی یلدا در ایام قدیم را جلوه‌ای از تلاش و کوشش گروهی خانواده دانست و افزود: به‌ویژه مادران به عنوان عضو اصلی خانواده هنرنمایی خود را در خانه‌داری، آشپزی، تهیه و نگهداری مواد غذایی برای زمستان و ابتکار و نوآوری در هنرشان را در دورهمی شب‌های زمستان و به ویژه شب یلدا، به منصه ظهور می‌رساندند.

این مدرس دانشگاه با بیان کاهش نقش کنش‌گری خانواده به دلیل افزایش امکانات، ادامه داد: امروزه تمام خوراکی‌ها به صورت آماده و بهداشتی موجود است و این هنرنمایی‌ها را کمرنگ کرده است، لذا خانواده‌های ایرانی مانند زمان گذشته هنرمند نیستند که خوراکی‌های دست‌ساخته‌ خودشان را در شب یلدا استفاده کنند بلکه همه چیز به صورت پخته و استریل شده در اختیارشان قرار دارد.

قنبری با یادآوری جنبه‌های مثبت پدیده‌های نوظهور در پاسداشت آیین سنتی یلدا، گفت: امروزه فضای مجازی و نیز پرداختن رسانه‌های جمعی به این آیین، با ورود و تلنگر به خاطرات قدیمی مردم و بازگویی آن‌ها به احیای بسیاری از فرهنگ‌ها و خرده‌فرهنگ‌های در حال فراموشی از جمله آیین شب یلدا، کمک کرده است.

رئیس بنیاد ایرانشناسی در پایان گفت: دورهمی‌های عمومی شب یلدا در مراکز فرهنگی و سالن‌ها، رسانه‌های دیداری و شنیداری و ... امروزه جایگزین دورهمی خانواده‌ها دور کرسی شده است اما جنبه مثبت این دورهمی‌ها جلوگیری از احتضار آیین‌های سنتی و در جای خود ارزشمند است.

انتهای پیام