به گزارش ایسنا، روزنامه اطلاعات نوشت: سپندارمذگان، روز بزرگداشت عشق، مادر، زن، دوشیزگان، دخترکان و مادر زمین است. در این روز، بانوان و دوشیزگان رخت و لباسی تازه بر تن می‌کنند، سفره‌ای می‌گسترانند و در این خوان گسترده، جامی از شیر و تخم‌مرغ، انار و سیب، شاخه‌های تازه گل، شربت و شیرینی، برگ‌های تازه یا خشک آویشن، برگه‌های خشک زردآلو و... سنجد و بادام می‌گذارند. آتشی می‌افروزند و با پاشیدن دانه‌های کندر بر روی آن فضا را عطرآگین می‌کنند. 

سپندارمذگان، ریشه در واژه سپندارمیتی به معنای پاک و مقدس دارد؛ صفتی زنانه که در ستایشش بسیار گفته‌اند. این روز ویژه بانوان و ارزشمندی والایشان و عشق به آنان است.

ابوریحان بیرونی در آثار الباقیه آورده است که ایرانیان باستان، پنجم اسفند را روز بزرگداشت زن و زمین می‌دانستند. بنا به گفته ابوریحان، سپندارمذ، نماد زمین، پشتیبان و نگهبان زنان شوهردوست و پارسا و درستکار بوده، به همین مناسبت این روز، جشن زنان نامگذاری شده و مردان برای گرامیداشت زنان و دوشیزگان به ایشان کادو می‌دادند و بخشش می‌کردند.

در زین الاخبار یا تاریخ گردیزی، از قدیمی‌ترین کتاب‌های فارسی، درباره تاریخ سپندارمذگان آمده است: در ایران، زنان به اختیار خویش و آزادی، شوی و مرد زندگی خود را برمی‌گزیدند، بنابراین در روز پنجم اسفند، جشن زنانه مردگیران که ویژه زنان نام داشته برگزار می‌شده است.

سنگ‌نگاره‌ای از دوره ساسانی که بیننده را با یک صحنه عاشقانه بین شاهنشاه بهرام دوم و شهبانو آذر آناهید روبه‌رو می‌کند، جایگاه زن در فرهنگ ایران‌زمین را به نمایش می‌گذارد. این سنگ‌نگاره به همین روز نسبت داده می‌شود.

سپندارمذگان یا اسفندگان از جمله جشن‌های ایران باستان است که پیروان آیین زرتشتی و بعضی از اقوام ایرانی آن را گرامی می‌دارند.

مقام و جایگاه زن در فرهنگ ایرانی 

دکتر اسفندیار اختیاری، نماینده پیشین زرتشتیان در مجلس شورای اسلامی و استاد دانشگاه با بیان این‌که جشن سپندارمذگان یا اسفندگان، بزرگداشت مقام زن است می‌گوید: من به عنوان کسی که با فرهنگ زرتشتی بزرگ شده‌ام، افتخار می‌کنم که با این فرهنگ به  دنیا آمده و روزگارم را سپری می‌کنم. 

قبل از هر چیز باید بگویم که چرا جشن اسفندگان اهمیت دارد. بانوان در فرهنگ ما جایگاه خاصی دارند. افتخار زرتشتیان این است که با فرهنگ ایران زمین بزرگ شده‌اند. زرتشتیان تکه‌تکه شدند ولی اجازه ندادند فرهنگ ایران تغییر کند. به لحاظ جمعیت ۲۵ هزار نفر بیشتر نیستیم، شاید از یک نگاه اقلیت محسوب می‌شویم ولی با افتخار می‌گویم ما اکثریت فرهنگ ایران‌زمین هستیم، این فرهنگ را نگه داشتیم و ایرانیان با این فرهنگ شناخته می‌شوند. 

در قدیمی‌ترین متون ما که چندین هزار سال قدمت دارد، جایگاه بانوان همتراز جایگاه آقایان است. خانم‌ها و آقایان با خرد و اندیشه خود می‌توانند جایگاه خود را ارتقا ببخشند، نه با جنسیت. اهمیت خرد، آن چنان است که اشو زرتشت به پورچیستا دختر خود می‌گوید خودت همسر خودت را انتخاب کن! با خرد و آزادی خودت این کار را انجام بده! 

دکتر اختیاری در ادامه می‌افزاید: بسیاری از جشن‌ها براساس حوادث سیاسی یا شخص خاصی به وجود آمده و قائم به آن حوادث یا شخص است. امکان دارد آن فرد الان خوب باشد، فردا نباشد. آن اتفاق سیاسی الان خوب باشد و فردا خوب نباشد، بالطبع جایگاه مطمئنی نخواهدداشت.

جشن‌های ما قائم به ذات خودش است، یعنی خودش اهمیت دارد. جشن اسفندگان یا سپندارمذگان (اندیشه مقدس) نماد بانوان است و یکی از هفت اقلیمی است که هرکسی می‌خواهد به کمال برسد باید از آن عبور کند.

پاسداری از حرمت زن و زمین

مهرانگیز شه‌زادی، نماینده انجمن زنان زرتشتی در ارتباط با جشن سپندارمذگان می‌گوید: سپندارمذگان یعنی جشن بزرگداشت، نگهداری و پاسداری از حرمت زن و زمین.

 این هر دو صبورند، بردبارند، بارورند، زاینده‌اند و بدون چشمداشت، مهر و محبت دارند. این است که هر دو را همیشه با هم مقایسه می‌کنند. در مورد ارزش زن کافی است بگویم در متون پهلوی آمده است اگر پدری توانایی مالی ندارد که دختر و پسرش را برای تحصیل به مدرسه یا مکتب بفرستد، لازم است که اول دخترش را بفرستد که دانش یاد بگیرد! اولین معلم هرکس، 
مادر اوست.

اگر مادری دانا و  توانمند باشد می‌تواند چه دختر و چه پسر، فرزندانی شایسته و لایق تربیت کند. این فرزندان خانواده را به وجود می‌آورند، خانواده‌ها ملت را تشکیل می‌دهند و ملت‌ها جهان را درست می‌کنند.

پس جهان را مادران می‌گردانند. اگر مادرها دانا باشند جهان خوبی خواهیم داشت. اگر به اشتباه بروند جهانی پر از کینه، نفرت و خشم و خودخواهی خواهیم داشت.

جشن و شادی در ایران باستان

موبد پدرام سروش‌پور درباره اهمیت جشن و شادی در ایران باستان می‌گوید: واژه جشن برگرفته از واژه اوستایی یسنا (yasna) به معنی ستایش و نیایش می‌باشد. 

در ایران باستان، شادی از جایگاه بسیار والایی برخوردار بوده است. شادی و خشنودی یک امر مشترک بین انسان و خداست. ما با نیایش خود به دنبال خشنودی و شادی اهورامزدا هستیم و اهورامزدا نیز در مقابل، شادی را برای ما می‌خواهد. به همین دلیل جشن‌های ایرانی بر دوپایه نیایش و شادی بنا گردیده‌اند. علاوه بر جشن گهنبار که از جشن‌های دینی زرتشتیان به شمار می‌آید ایرانیان باستان هر ماه حداقل یک جشن که به جشن‌های ماهیانه معروف است برگزار می‌کردند. این جشن‌ها روزهایی از ماه بودند که در آن‌ها اسم روز با اسم ماه برابر می‌شد؛ به طور مثال روز فروردین از ماه فروردین که به جشن فروردینگان مشهور است و همین طور برای سایر ماه‌ها. 

هر کدام از این جشن‌ها برپایه معنی روزی که برگزار می‌شده، آیین‌های ویژه و بار فرهنگی خاص خودش را به همراه داشته است.

علاوه بر آن برخی از این جشن‌ها با مناسبت‌های تاریخی و مهم ملی نیز همراه شده‌اند، از جمله جشن تیرگان که جشن آب و پاسداشت باران در فرهنگ ایرانی است برابر با روزی می‌شود که آرش کمانگیر، تیر معروف خود را از چله کمان‌ رها کرد و به قیمت جان عزیزش بار دیگر آزادی را برای ایرانیان به ارمغان ‌آورد.

همچنین مهرگان، روزی است که ایرانیان به رهبری کاوه آهنگر و فریدون بر ضحاک ستمگر چیره گشته و یکی از تاریک‌ترین دوران ایران‌زمین را پایان دادند.

جشن سپندارمذگان

آقای سروش پور می‌گوید: شاید بپرسید چرا جشن اسفندگان یا سپندارمذگان در ۲۹ بهمن ماه برگزار می‌شود. از آنجایی که تقویم زرتشتی ۳۰ روزه است و تقویم رسمی کشور در ۶ ماه اول سال ۳۱ روزه است، روز اسفند در ماه اسفند (پنجم اسفند) برابر می‌شود با ۲۹ بهمن ماه. اسفند از ریشه اوستایی «سپنه آرمئیتی» به معنی عشق اهورایی و فروتنی گرفته شده است. از آنجایی که زمین و زنان، هر دو نماد زایندگی و فروتنی جهان هستی می‌باشند در این روز، جشن پاسداری زمین و زن در بین ایرانیان برگزار می‌شده است.

افتخار ما ایرانیان این است که جزو معدود ملت‌هایی هستیم که بیش از چند هزار سال است روزی را به نام زنان پاکدامن سرزمینمان جشن می‌گیریم و این بیانگر ارج و جایگاهی است که زن در فرهنگ ایرانی داشته و دارد.

روز عشق ایرانی

آیا اسفندگان، روز عشق یا همان ولنتاین ایرانی است؟ موبد سروش‌پور در پاسخ به این پرسش می‌گوید: اگر بخواهیم روزی را به عنوان روز عشق در فرهنگ ایرانی بنامیم، روز مهر از ماه مهر یا همان جشن مهرگان است؛ جشن پاسداشت تمامی پیمان‌های ناگسستنی زناشویی که می‌تواند با پیشکش هدیه‌ای یا سپاس بیش از پیش، محکم‌تر و استوارتر گردد. متأسفانه جوان‌های ما خلاء احساسی خود را با نمادهای غربی همچون ولنتاین پر می‌نمایند.  هیچ آگاهی ندارند که ما در فرهنگ خودمان جشن‌هایی داریم که چه از نظر معنی و ارزش و چه از نظر قدمت بسیار با ارزش‌تر از این نمادهای بیگانه هستند.

اسفندگان برای ما زرتشتی‌ها در اصل روز مادر است، البته روز مادر و بزرگداشت مقام زن به حساب می‌آید، ولی اولویت با مادر می‌شود، چون ویژگی این جشن، زایندگی است که مادر این زایندگی را دارد. 

می‌تواند روز عشق به معنای عام هم باشد اما همان طور که اشاره شد روز عشق به طور خاص در فرهنگ ایرانی، روز مهر از ماه مهر یا همان جشن مهرگان است. 

*بازنشر مطالب دیگر رسانه‌ها در ایسنا به منزله تأیید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان می‌باشد.

انتهای پیام

ما در روز اسفندگان برای مادر، مادر خانم، همسر و دختر حتی اگر نوباوه‌ای خردسال باشد هدیه می‌خریم.  معمولا هدایایی تهیه می‌کنیم که باعث خوشحالی عزیزانمان شود، یعنی همان چیزی که او دوست
دارد. در واقع این روز، روز همه خانم‌های خانه است و ما مردان وظیفه داریم برای تک‌تکشان هدیه‌ای در خور تهیه و پیشکش کنیم.