به گزارش ایسنا، در جدیدترین عکس منتشر شده از گنبد جهانی قابوس که ۲۱ شهریور ثبت شده‌اند، علف‌های هرز روی گنبد مخروطی شکل آن سرسبزتر از همیشه‌اند؛ تصویری که آن را هشداری جدی برای این اثر جهانی می‌توان محسوب کرد. هر چند در منطقی‌ترین حالت، سیل در نوروز امسال را مهمترین عامل در رخ دادن این اتفاق می‌توان قلمداد کرد، اما در این میان نحوه‌ی مواجه با این پدیده‌ی طبیعی خود عاملی است که به نحوه‌ی حفاظت از این اثر جهانی توسط متولیان آن برمی‌گردد.
از دوره آندره گدار علف‌های هرز روی گنبد رشد می‌کردند
عبدالمجید نورتقانی - مدیر پایگاه میراث جهانی گنبدقابوس - در گفت‌وگو با ایسنا درباره‌ی برنامه‌ریزی‌های انجام شده و در دست انجام برای برطرف کردن مشکلات این محوطه‌ی جهانی به ایسنا توضیح می‌دهد.
وی نخست داستانِ وجودِ علف‌های هرز روی بدنه‌ی این گنبد جهانی را مسبوق به سابقه می‌داند و می‌گوید: علف‌ها را تقریبا در دوره‌های مختلف روی گنبدِ برج داشته‌ایم و هر بار نیز اقدامات حفاظتی برای برطرف کردن آن‌ها انجام شده است. براساس گزارش‌های موجود و اسناد در دوره‌ی حضور آندره گدار نیز علف هرز روی گنبد می‌روئیده‌اند. حتی بعد از آن نیز رویش گیاهان قبل از ثبت جهانی در سال‌های ۸۵، ۹۰، ۹۶ و ۹۷ رخ داده‌اند که با نصب داربست و حذف علف‌های رشد کرده، بندکشی‌های گنبد نیز اصلاح شدند.
او با تاکید بر این‌که بناهای آجری در شمال نیازمند حفاظت پیوسته در دوره‌های مختلف هستند، اضافه می‌کند: این در حالی است که این دوره از حفاظت، را می‌توانیم با اقدامات حفاظتی کمی طولانی‌تر کنیم.
وی با اشاره به این‌که می‌توان علت‌های مختلفی را برای رشد علف‌ها مطرح کرد، می‌افزاید: در سال ۹۷ حدود ۱۱ بوته روی سقف گنبد رشد کرده بود که به دلیل خشکسالی، رشد چندانی نداشتند و سریع خشک شدند، اما به دلیل باران‌هایِ زیادِ نوروز امسال و مرطوب بودن هوا، تعداد بوته‌ها سه برابر شدند، به همین دلیل دو اقدام یکی سم‌پاشی با کوادکوپتر (یک مدل پروازی ۴ موتوره) و دیگری نصب داربست و برداشتن بوته‌ها و اصلاح دوباره بندکشی‌ها برنامه‌ریزی شد تا انجام شوند.
سم‌پاشی روی گنبد، به جداره بنا آسیب وارد می‌کند
نورتقانی با اشاره به بررسی برخی منابع و مراجع درباره‌ی سم‌پاشی این برج و گرفتن مشاوره از اساتید کشاورزی اظهار می‌کند: هر چند مشاوره‌های گرفته شده از اساتید کشاورزی این کار را تائید می‌کردند که باعث حذف گیاه «سلمه تره» روی گنبد می‌شود و کمترین اثر زیست محیطی روی گنبد را دارد، اما در بررسی‌های دیگر این اطلاعات به دست آمد که سم‌پاشی در بلندمدت، می‌تواند یکسری میکروارگانیسم‌های دیگر را در بنا تقویت کند و در بلند مدت به سطوح آجری و ملات تاثیرگذار باشد و حتی باعث تحریک گونه‌های دیگری روی بنا شود.
او با بیان این‌که در برنامه‌ریزی انجام شده، قرار بود سیستم سم‌پاشی بدون داربست و با کوادکوپتر انجام شود، توضیح می‌دهد: این سیستم که اساس آن "پاششی" است، کل سطح گنبد "رُک" را پوشش می‌داد، چون زمانی که کار به صورت "پاشش" باشد، سم هم به علف می‌خورد و هم به سطوح دیگری که علف ندارند، بنابراین براساس بررسی‌های انجام شده، احتمال آسیب به بنا وجود داشت، بنابراین تصمیم گرفتیم که سم‌پاشی روی این برج انجام نشود و حفاظت به صورت فیزیکی باشد، یعنی علف‌ها به صورت فیزیکی حذف شوند و بندکشی بار دیگر انجام شود.
وی تاکید می‌کند: در نتیجه این‌که کارِ پیمانکار برنده شده در مزایده برای انجام سم‌پاشی به دلیل نتایج بررسی‌ها را متوقف کردیم و بنا را به نصب داربستِ کامل گذاشتیم و قرار است براساس مناقصه انجام شده تا یکی دوهفته آینده داربست‌ها را نصب کنیم تا علف‌های هرز روی برج گنبد قابوس حذف شوند.
او اضافه می‌کند: در سال‌های قبل تنوع گونه‌های گیاهی روی گنبد "رُک" زیاد بوده است که امسال قالب ۹۹ درصد بوته‌ها صرفا "سلمه تره" (سلمک) است که با بارش‌های اخیر رشد آن‌ها تسریع شده است.
"ربات قابوس" محافظ "گنبد قابوس"
نورتقانی اما به راهکار دیگری هم در این زمینه اشاره می‌کند: به جز نصب داربست برای حذف پوشش‌های گیاهی با یک تیم فنی، مکانیزم دیگری را پیش می‌بریم که آن هم به موازات کار حذف علف‌ها جلو برود، یعنی تهیه «ربات قابوس».
مدیر پایگاه جهانی گنبد قابوس با اشاره به تهیه‌ی مدلینگ اولیه برای ساختِ این ربات، اظهار می‌کند: این‌که بتوانیم پروسه داربست زدن و حفاظت فیزیکی را در دوره‌ای طولانی‌تر انجام دهیم، به نفع ماست. بنابراین در بخش دیگری از کارهایمان رباتی طراحی شده تا بتوانیم پایش لحظه‌ای انجام دهیم، باحذف دانه‌ها، اگر ملاتی یا بندی آسیب دیده باشد، با حرکت ربات متوجه می‌شویم و اصلاحات مورد نیاز را می‌توانیم انجام دهیم.
او «پرنده‌ی قابوس» را نام ربات در دست ساخت برای حفاظت از برج گنبد قابوس در مقابل هر نوع آسیبی معرفی می‌کند.
مطالعات دانشگاه شهید بهشتی برای بررسی نم بدنه‌ی برج گنبد قابوس
مدیر پایگاه میراث جهانی گنبد قابوس اما درباره‌ی رطوبت وارد شده به بدنه‌ی این اثر تاریخی در طول سال‌های گذشته نیز می‌گوید: رطوبت در بخش پایینی بدنه‌ی بنا وجود دارد که کنترل آن پیچیده است. با توجه به این‌که رطوبت از زیرِ سطح بالا می‌آید، به دلیل سیل رخ داده در نوروز امسال، سطح آب‌های زیر زمینی بالا آمده‌اند، هر چند هر ساله این رطوبت در بدنه بنا وجود دارد که دلیل آن نیز موقعیت مکانی گنبد است که آب‌های زیرزمینی در این منطقه بالاست.
وی در ادامه به پروژه‌های پژوهشی این پایگاه میراث جهانی با دانشگاه شهید بهشتی و دیگر پژوهشکده‌های پژوهشی اشاره می‌کند که می‌توانند در یک طرح جامع، پایش دقیق‌تری روی این اثر جهانی انجام دهند و می‌گوید: تلاش می‌کنیم تا حد امکان نم بدنه‌ی بنا را کنترل کنیم، چون حذف رطوبت در بنا پروسه بسیار پیچیده‌ای است که حتی با حذف آنی ممکن است به اثر آسیب وارد شود.
او با بیان این‌که قطعا این پروسه در بلند مدت اتفاق می‌افتد، اضافه می‌کند: در حال حاضر این بنا ایستاست و به یک هماهنگی و انسجام رسیده است، بنابراین با حذفِ آب‌های زیرسطحی از زیر بنا به طور ناگهانی، قطعا آسیب جدی به بنا وارد می‌شود.
وی آماده شدن مقدمات برای مطالعات طرح جامع را قدمی در راه بررسی وضع موجود در گنبد می‌داند و می‌افزاید: در قرارداد پژوهشی با دانشگاه شهید بهشتی، قرار است فن‌شناسی بنا انجام شود، چون نخست باید بررسی شود که با توجه به تهدیدهای موجود، اقدامات حفاظتی باید چگونه باشند..
نورتقانی همچنین به وجود رطوبت دیگری در بخش بالایی در جبهه‌ی غربی و زیر گنبد "رُک" اشاره می‌کند و می‌گوید: این بخش به دلیل هندسه‌ی گنبد "رُک" و با اصلاح بند کشی‌هایی که با زدن داربست خواهیم داشت، تعدیل می‌شوند.
انتهای پیام
نظرات