ساخت مجسمه‌های شهری در انواع مختلف از دیرباز امری مرسوم بوده است؛ مجسمه‌هایی که یا به صورت سردیس مشاهیر علمی، فرهنگی و سیاسی ساخته می‌شوند و یا برای فضای شهری جنبه تزئینی دارند؛ البته گاهی مجسمه‌هایی هم ساخته شده‌اند که داد دیگر هنرمندان مجسمه‌ساز را درآورده و با انتقادهای زیادی روبه‌رو می‌شوند.
گاهی اوقات بدشکل شدن این مجسمه‌ها به دلیل ناتوانی هنرمند یا در صورت توانایی هنرمند به علت در اختیار نداشتن زمان کافی و متریال مناسب به وجود می‌آید.
ایسنا در این راستا گفت‌وگویی با مدیرکل هنرهای تجسمی داشته و از او پرسیده است که در نهایت چه ساز و کاری را برای حل این مشکلات با همکاری سازمان زیباسازی شهر تهران درنظر دارند؟
هادی مظفری در پاسخ می‌گوید: در حوزه ساخت سردیسِ مشاهیر، از مجسمه‌ساز خواسته می‌شود سردیس فردی را بسازد که همه می‌توانند درباره آن اظهار نظر کنند. در چنین حالتی برخی می‌توانند بگویند که مجسمه به مدلی که از روی آن ساخته شده شباهت دارد یا ندارد و یا این‌که جوان‌تر یا پیرتر از سن مدل ساخته شده است. هنرمندی که ساخت سردیس را انجام می‌دهد باید اعتماد به نفس بسیار بالایی داشته باشد چون تمام اهالی که در شهر زندگی می‌کنند این حق را به خود می‌دهند که درباره آن اثر قضاوت کنند. حال ممکن است یک اثر به لحاظ تکنیکی و هنری کار باکیفیت و جذابی باشد اما خانواده آن فرد صاحب‌نام که سردیس او ساخته شده، اثر را نپسندند و احساس کنند که تفاوت‌های جدی دارد.
مظفری ادامه می‌دهد: چون سال‌ها معاونت سازمان زیباسازی را بر عهده داشته‌ام، تقریبا حوزه تجسمی، مخاطبانش و هنرمندانی را که در این عرصه کار می‌کنند می‌شناسم. ساخت سردیس در هر جای دنیا قضاوت مخاطبان را به همراه خواهد داشت. این قضاوت برای تمامی مشاهیر وجود دارد. در موزه‌های مختلف دنیا هم که بروید، با دیدن مجسمه‌های هایپررئال هنرمندان و سوپراستارها حتما درباره شباهت آن‌ها با مدل اصلی قضاوت خواهید کرد. به طور کلی تشخصی میزان کیفیت این‌گونه آثار یک کار کارشناسی است و قضاوت درباره آن‌ها کار ساده‌ای نیست.
او با بیان این‌که مجسمه‌سازی در فضای شهری با رویکردهای مختلفی اتفاق می‌افتد، اظهار می‌کند: مجسمه یکی از آثاری است که باید به تقویت هویت شهری کمک کند؛ یعنی در یک‌سری فضای عمومی مجسمه‌ای طراحی می‌شود که باید در درازمدت به آن منطقه هویت ببخشد، ولی خیلی اوقات می‌بینیم برای تزئین فضای شهری سراغ مجسمه شهری می‌رویم؛ یعنی اثری را خلق و نصب می‌کنیم که برای یک دوره کوتاه شادی‌آفرین باشد و یا این‌که برای مناسبت خاصی پیامی را به مخاطب ارائه دهد. همه مجسمه‌ها و آثار شهری مجسمه‌های هویتی نیستند.
به او می‌گوییم که گاهی آثار ساخته‌شده آن‌قدر بی‌کیفیت هستند که صدای دیگر هنرمندان را هم درمی‌آورند، پس در چنین زمانی اثر ساخته‌شده تنها به دلیل قضاوت‌های مختلف و نادرست دچار بازخواست نشده است، چه بسا که چنین مواردی کم هم نیستند. پس چرا دست کم حداقل‌ها رعایت نمی‌شود؟ مدیرکل هنرهای تجسمی پاسخ می‌دهد: جامعه مجسمه‌ساز ما به لحاظ تعداد، جامعه محدودی است؛ بخشی از کیفیت از کمیت بیرون می‌آید؛ یعنی از سال ۶۵ تا ۹۵، ۴۸۲هزار گرافیست و ۴۹۰۰ نفر مجسمه‌ساز در دانشگاه‌های هنر تربیت کرده‌ایم. با توجه به این آمار تعداد مجسمه‌سازان به ۵۰۰۰ نفر نمی‌رسد گرچه که تعداد گرافیست‌ها نزدیک به ۵۰۰ هزار نفر است؛ البته از طرفی بسیاری از هنرمندان مجسمه‌ساز ما افراد قابل و توانمندی هستند که شاید هنوز فرصت کافی برای حضور آثارشان در فضای شهری را نداشته‌اند. اگر فرصت حضور آثار هنرمندان درجه یک و صاحب‌نام در فضای عمومی به وجود بیاید بخشی از نگرانی‌های موجود رفع خواهد شد.
او در ادامه درباره دیگر دلایل حضور آثار بی‌کیفیت در فضای شهری می‌گوید: شورای‌عالی انقلاب فرهنگی مصوبه‌ای دارد که بر اساس آن هر اثری که بخواهد در فضای شهری نصب شود باید مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را داشته باشد. متأسفانه چون این آیین‌نامه ساز و کار خیلی سختی دارد و تشکیل این شورا با حضور افراد مناسب در ۱۸ سال اخیر صورت نگرفته، تمامی آثاری که در فضای شهری ما قرار گرفته‌اند فاقد نگاه ارزیابی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هستند. به همین دلیل معمولا شهرداری‌ها با کارشناسان و افراد زبده‌ای که در اختیار دارند سعی کرده‌اند آثار بهتری را در فضای شهری قرار دهند. البته در شهری مثل تهران و یا کلان‌شهرهایی مانند تبریز، مشهد، اصفهان و... همیشه از استادان دعوت و نظرخواهی شده است. ولی در شهرهای کوچک نه تنها این نقطه‌نظرات گرفته نشده بلکه بعضا در بسیاری از شهرها شاید اصلا چنین متخصصانی نداشته باشند.
مظفری در پاسخ به این‌که آیا ساز و کاری برای حل مشکلات ساخت و نصب مجسمه‌های بدشکل شهری اندیشیده شده است، می‌گوید: آیین‌نامه‌ای را آماده کرده‌ایم که در حال طی کردن مراحل تصویب آن هستیم و امیدوارم به زودی تصویب و به استان‌ها ابلاغ شود. با توجه به این آیین‌نامه در تمام استان‌ها شورای حجم و یادمان‌های شهری ایجاد خواهد شد که باید رزومه کارشناسان پیشنهادی آن‌ها برای مرکز هنرهای تجسمی وزارت ارشاد ارسال شود و در صورت تأیید و صدور حکم توسط وزارت فرهنگ و ارشاد، هر مرکز استان حضور ترکیبی بین پنج تا هفت نفر از کارشناسان هنرهای تجسمی به ویژه در رشته مجسمه‌سازی را خواهد داشت. همچنین کارشناسان روانشناسی و تاریخی برای بررسی آثار هنری شهری که قرار است در فضاهای عمومی نصب شود در این شوراها حضور خواهند داشت. با تصویب این آیین‌نامه که در مراحل جدی تصویب قرار دارد بخش زیادی از مشکلات آثار شهری حل خواهد شد.
در پایان این مسئله را با او مطرح می‌کنیم که گاهی کاستن از فضای شهری به آرام‌سازی آن کمک بیشتری خواهد کرد تا افزایش المان‌های شهری. آیا این شوراها برای این امر برنامه‌ای خواهند داشت؟ پاسخ می‌دهد: با تشکیل این شوراها قطعا وظیفه اول آن‌ها به جای آرایش شهر، پیرایش آن خواهد بود. یعنی اول باید زواید بصری را در فضای شهری خود کاهش دهیم و اگر فضایی برای نصب اثر هنری فراهم دیدیم آن وقت به آن فضا یک اثر هنری اضافه کنیم. ولی این اصرار که قرار باشد ما به صورت یکنواخت در تمامی نواحی شهری یک‌سری آثار خلق کنیم و آن‌ها را جانمایی و نصب کنیم روند درستی نخواهد بود.
انتهای پیام
نظرات