عبدالمجید شریف‌زاده، رئیس گروه‌های سنتی پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در گفت‌وگویی با ایسنا درباره وضعیت بازار تولید و فروش صنایع دستی، به طرح این پرسش پرداخت که در حال حاضر واقعا مجموعه صنایع‌دستی کشور چقدر نیروهای متخصص دارد؟ چه کسانی الان در حوزه صنایع دستی کارشناس هستند و برای رونق این حوزه برنامه‌ریزی می‌کنند؟

او ادامه داد: عمده افرادی که امروز در این عرصه فعال هستند، ارتباطی با صنایع دستی ندارند، رشته تحصیلی آنها چیز دیگری است و کار تخصصی نمی‌کنند. در این میان طبیعتاً وقتی از نیروی متخصص بهره‌گیری نشود، مباحث به بیراهه می‌روند. مهمترین نکته‌ای که باید مورد توجه قرار بگیرد این است که باید مباحث صنایع دستی و چالش‌های موجود در تولید صنایع دستی را بشناسیم و برای این چالش‌ها راه‌کار پیدا کنیم. این کار نیاز به برنامه‌ریزی گسترده و میان‌رشته‌ای دارد. باید متخصصین حوزه اقتصاد که با صنایع‌دستی آشنا هستند به همراه متخصصین و تولیدکنندگان صنایع دستی، مشکلات، چالش‌ها و دغدغه‌های این حوزه را بررسی کنند و برای حل مشکلات راه‌کار ارائه دهند. 

رییس پژوهشکده هنرهای سنتی با تاکید بر اینکه با شو نمی‌توان پیشرفت کرد، گفت: اینکه تعدادی شهر را به عنوان شهر صنایع دستی معرفی کنیم یا دهکده صنایع‌دستی داشته باشیم، اتفاق خوبی است، اما کفایت نمی‌کند. مهم این است که اتفاق جدیدی در این حوزه بیفتد. اگر  ۱۰ شهر را در شورای جهانی صنایع‌دستی به ثبت برسانیم قطعا اتفاق خوبی است، اما در عین حال باید به این نکته نیز توجه کنیم که برای این شهرها چه کاری انجام داده‌ایم؟ به عنوان مثال وقتی همدان را به عنوان شهر جهانی سفال معرفی می کنیم و مدتی بعد به ما تذکر داده می‌شود که در این شهر سفال‌های چینی به فروش می‌رسد، وجهه خوبی ندارد.

مردم باید صنایع دستی را بشناسند تا برای آن هزینه کنند

شریف‌زاده با بیان اینکه «در حوزه صنایع‌دستی نیازمند برنامه‌ریزی، کنترل و نظارت هستیم»، یادآور شد: صنایع دستی ما بر اساس اقتصاد سرمایه‌داری حرکت می‌کند و اقتصاد سرمایه‌داری یعنی بازار، تولید و مصرف. در حالی که در حوزه صنایع‌دستی و هنرهای سنتی اقتصاد بازار سرمایه‌داری اصلا فایده‌ای ندارد و باید اقتصاد رفتاری داشته باشیم؛ به این معنی که اول صنایع دستی و محصول مورد نظر را معرفی کنیم تا مردم بشناسند و بدانند که صنایع دستی چه خصوصیات و ویژگی‌هایی دارد. اینجاست که مردم بر اساس اطلاعاتی که به دست آورده‌اند، برای خرید صنایع دستی هزینه می‌کنند.

او با اعتقاد بر اینکه تبلیغات لازم در حوزه صنایع‌دستی باید از سوی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی انجام شود، اظهار کرد: یکی از مشکلات صنایع‌دستی این است که برخی از کارهایی که در بخش خصوصی انجام می‌شد را دولتی کردیم و کارهایی که در بخش خصوصی انجام نمی‌شد را به این بخش سپردیم. به عنوان مثال بخش خصوصی در سده‌های متمادی در حوزه فرش فعال بود و تولیدکننده، دلال، مواد اولیه، بازار داخلی و خارجی و تاجرهای بین‌المللی و ایرانی آن کاملا مشخص بودند. اما زمانی دولت تصمیم گرفت در این کار دخالت کند و همه چیز را به هم ریخت. بر این اساس فعالیت‌هایی صورت گرفت که شرکت‌ها و تعاونی‌های فرش راه‌اندازی شدند و از پول دولت از برخی از کشورهای خارجی پشم وارد کردند و در نتیجه فروش پشم داخلی دچار مشکل شد.

رییس پژوهشکده هنرهای سنتی افزود: چند سال بعد متوجه شدند که با وجود این همه هزینه‌ای که صرف کرده‌اند، نمی‌توانند درآمدزایی کنند و به خاطر همین هم این موضوع را تعطیل کردند و تعاونی‌ها نیز به مشکل برخورده‌اند. آن زمان در صنایع دستی چنین تشکیلاتی وجود نداشت که بتواند بازار را پشتیبانی کند و به همین خاطر هم دولت، سازمان صنایع‌دستی را تاسیس کرد تا افرادی که به صورت پراکنده در مناطق مختلف صنایع‌دستی تولید می‌کردند، مکانی برای عرضه و فروش محصولاتشان داشته باشند. سازمان صنایع دستی مصالح را در اختیار تولیدکنندگان قرار می‌داد، محصولاتشان را می‌خرید و آنها را در فروشگاه‌ها عرضه می‌کرد. این اقدام بسیاری خوبی بود که توانست به بازار صنایع‌دستی کشور کمک کند. 

شریف‌زاده یادآور شد: اما بعد از مدتی شرکت‌ها وارد کار شدند و به مرور این فضا با مشکلاتی مواجه شد و این نکته فراموش شد که تولیدکننده صنایع‌دستی نمی‌داند چگونه تجارت و بازاریابی کند و اصلاً این انجام این کار هم برعهده او نیست. در این میان دولت هم می‌گوید این کار من کار نیستم و بخش خصوصی هم می‌گوید نمی‌تواند؛ نتیجه هم می‌شود بازار امروز صنایع‌دستی.

چطور انتظار داریم بازار صنایع دستی پررونق باشد؟

او با تاکید بر اهمیت تبلیغات در بازار فروش صنایع دستی، با طرح این پرسش که چقدر برای صنایع‌دستی ایرانی در دنیا تبلیغ شده است؟ خاطرنشان کرد: اینکه غرفه‌ای را در خارج از کشور در اختیار هنرمند قرار بدهیم و خود هنرمند امکانات و شرایط لازم را فراهم کند، طبیعتا منجر به فروش نمی‌شود؛ چراکه تبلیغی صورت نگرفته و کسی محصول آن هنرمند را نمی‌شناسد. بارها پیش آمده که برخی از خریداران خارجی تصور کرده‌اند که محصولات خاتم‌کاری شده، طرح‌هایی هستند که روی چوب چسبانده شده‌اند و وقتی برای آنها توضیح داده می‌شد که هنر خاتم‌کاری به چه صورت است، برایشان جالب بود و خرید می‌کردند.

رییس پژوهشکده هنرهای سنتی با بیان اینکه «کار فرهنگی هزینه‌بر است»، خاطرنشان کرد: ما تبلیغی برای صنایع‌دستی نکرده‌ایم، بازاری نداریم و فکری هم برای آینده در نظر نگرفته‌ایم و در عین حال انتظار داریم که بازار پررونقی داشته باشیم. باید به این نکته توجه کرد که تولیدکننده نمی‌تواند هم تولید بکند و هم بازاریابی، عرضه و تبلیغ کند. 

او همچنین با اشاره به طرح «گذر صنایع دستی» که چندی پیش از تابلوی آن رونمایی شد، بیان کرد: در شرایط فعلی گذر صنایع‌دستی به چه درد تولیدکننده می‌خورد؟ اینکه اسم خیابانی که ۵۰ سال به عنوان راسته فروش صنایع دستی شناخته شده بود را به «گذر صنایع دستی» تغییر دهیم تاثیری در بازار این حوزه ندارد.

انتهای پیام