در ادامه گفت‌وگوی متفاوت ایسنا را از شروع دوران دانش‌آموزی تا زمان انتصابش به‌عنوان رئیس بنیاد نخبگان استان هرمزگان بخوانید.

مخترع و پژوهشگر هرمزگانی گفت: علاقه‌ام به فیزیک از یک کتاب شروع‌ و به اختراع دستگاهی منجر شد.

دکتر منصور فرهادی در گفت‌وگو با ایسنا، ‌عنوان کرد: اولین آشنایی من با فیزیک و پیداشدن جرقه‌های اولیه علاقه‌ام به این درس در مقطع دبیرستان بود. یکی از بستگان کتابی تحت عنوان " نسبیت انیشتین" به من هدیه داد. بامطالعه این کتاب دید و مسیر خوبی در فیزیک برایم آشکار شد، آن زمان فکر می‌کردم این کتاب، کتاب ساده‌ای است، چون مطالب نوشته‌شده در آن تا حدودی برایم قابل‌فهم و درک بود. در خصوص مطالب کتاب پس از مطالعه با دبیران خود به گفت‌وگو می‌نشستم.

وی با بیان اینکه در دوران دانشجویی‌ام متوجه سنگین بودن مطالب این کتاب شدم، ادامه داد: از دوران دانشجویی با فعالیت‌های پژوهشی شروع کرده و سعی کردم در کلاس‌های درس فیزیک چند دانشگاه حاضر شوم، دانشگاه امیرکبیر، دانشگاه تهران و گاها دانشگاه خواجه نصیر. من در کلاس‌های فیزیک این دانشگاه‌ها حاضر می‌شدم.

این مخترع با اشاره به اینکه شهر تهران بستر خوبی برای فراگرفتن فیزیک با حضور اساتید قدر بود، افزود: در دوره فوق‌لیسانس در رشته لیزر و مخابرات به تحصیل پرداخته و در آن زمان که اوج فعالیت‌ها در مباحث نور و مخابرات بود توجه زیادی به فعالیت‌های پژوهشی این حوزه صورت می‌گرفت.

فرهادی با بیان اینکه در دوره دکتری فیزیک هسته‌ای را انتخاب و در آن شروع به فعالیت‌های پژوهشی کردم، اظهار کرد: معتقد هستم که دانشجویان دوره تحصیلات تکمیلی باید به سمت کارهای عملی بروند، هرچند مشکلات زیاد است و اعتبارات کم، اما فکر می‌کنم باید به این سمت حرکت کرد. من نیز این کار را انجام داده و با سازمان انرژی اتمی پروژه‌هایی را تعریف کردیم، پروژه آشکارساز هسته‌ای بسیار برای آنان نیاز بود.

وی تصریح کرد: در کنار استادم نمونه اولیه را ساختم و چندین سال با شکست مواجه شدیم. آزمایشگاه هسته‌ای محیطی است که فرد در معرض تابش رادیواکتیو است. برای آشکارساز هسته‌ای با ولتاژ 5 هزار ولت کار می‌کردیم و کار کردن با این میزان ولتاژ، بسیار خطرناک است و یک اشتباه می‌تواند آخرین اشتباه آن فرد باشد.

این پژوهشگر در خصوص سختی‌های این حوزه و اولین موفقیت خود ادامه داد: بسیاری از کارهای این حوزه بسیار سخت و طاقت‌فرسا هستند. اولین بار که موفق به  شناسایی ذرات رادیواکتیو سدیم حس خوبی برایمان به همراه داشت. پس از چند مرتبه شکست بالاخره توانستیم به هدف خود برسیم.

فرهادی بیان کرد: ساخت این دستگاه برنامه‌ریزی‌ها و محاسبات و زحمات زیادی به همراه داشت. می‌خواستیم در مسابقات اختراعات جهانی که برگزارکننده آن فدراسیون جهانی مخترعان بود، شرکت کنیم اما اجازه حمل تجهیزات دستگاهمان را با هواپیما به خارج از کشور نمی‌دادند. احتمال بروز مشکلات برای این دستگاه به هنگام حمل و جابه‌جایی وجود داشت و ازاین‌جهت ناچار بودیم بدون دستگاه آشکارساز هسته‌ای اما با در دست داشتن مستنداتی چون عکس و فیلم از نحوه کار دستگاه برای شرکت در این مسابقات حاضرشیم. در حقیقت انتظار کسب رتبه اول را داشتیم اما بااین‌حال با توجه به نفوذ سایر کشورها توانستیم مقام دوم را کسب کنیم و دستاورد بزرگی برای کشورمان به ارمغان آوردیم.

وی خاطرنشان کرد: دائماً به دانشجوها می‌گویم که تنها به دنبال کسب نمرات بالا نباشند و یادگیری مفهومی را در رأس مطالعات خود قرار دهند. کتاب "مفاهیم کلیدی فیزیک" کتابی است که برای تألیف آن 8 سال زمان اختصاص دادم، صفحه به صفحه از تجربیاتم در مورد فیزیک و دانسته‌هایم را در آن نوشتم تا یادگاری بماند برای آیندگان. این کتاب که تقریباً در آن هیچ فرمولی وجود ندارد و اساسی‌ترین ، مفهومی‌ترین و سخت‌ترین مطالب فیزیک را به زبان ساده بیان کرده‌ام.

اختراعی برای استان هرمزگان

این مخترع هرمزگانی در خصوص یکی از اختراعات خود گفت: تصادفات جاده‌ای با شتر در استان موضوعی است که همواره وجود داشته است؛ متأسفانه آن‌طور که باید برای آن چاره‌اندیشی نشده است، البته این تصادفات تنها به استان هرمزگان ختم نمی‌شود و در استان‌های کرمان، سمنان و یزد نیز با آن درگیر هستند و سالانه تعداد زیادی تلفات دارد و دارای تبعات جانی، اجتماعی و فرهنگی زیادی است.

فرهادی ادامه داد: در دنیا برای این معضل کارهایی انجام‌شده است، خودروهای مدرنی که در آن‌ها سیستم پردازش تصویری وجود دارد و تشخیص می‌دهد که در شب چه حیوانی و با چه فاصله‌ای  از ماشین در جاده قرار دارد و به راننده هشدار می‌دهد اما مسئله‌ای که برای خودروهای (کمپانی‌های خاص) دارای این سیستم هستند این است که همه افراد در یک جامعه توانایی خرید این ماشین‌ها را به علت بالا بودن قیمت آن‌ها ندارند.

وی تصریح کرد: روش دیگر برای جلوگیری از چنین تصادفاتی به‌ویژه در کشورهای حوزه خلیج‌فارس استفاده از نوارهای شب رنگ‌بر روی بدن دام‌هایی چون شتر است، این روش نیز آن‌چنان‌که باید این مشکل را رفع نکرد.

این پژوهشگر هرمزگانی عنوان کرد: برای حل این مشکل سامانه لیزری طراحی کردیم که در طول جاده نصب می‌شود و ورود و خروج حیوانات به جاده را بررسی می‌کند و با چراغ‌های هشداردهنده به رانندگان اطلاع می‌دهد که در فاصله 50_100 متری از خودرو دام در جاده است، البته در ابتدای جاده، این موضوع را با نصب تابلوهایی توضیح خواهیم داد.

وی اظهار کرد: این دستگاه برای اولین بار ساخته، روند ثبت اختراع آن نیز گذرانده شد و آماده معرفی و ارائه به نهادهایی است که به وزارت راه مرتبط‌اند. اگر این اتفاق رخ دهد اولین جاده‌های هوشمند کشور را خواهیم داشت (نسبت به ورود و خروج حیوانات هوشمند است). از طرفی معتقد هستم که اگر این اختراع در ایران به مرحله تجاری‌سازی برسد، خواهان بعدی آن کشورهای حوزه خلیج‌فارس خواهند بود.

حمایتی صورت نگرفته است

فرهادی عنوان کرد: متأسفانه برای ساخت نمونه اولیه، خودمان به‌صورت شخصی هزینه کردیم و طرح را چند مرتبه به استاندار و سایر مسئولان تحویل داده‌ایم اما هنوز استقبالی صورت نگرفته است. در شرق استان به دلیل تعدد تردد شتر، این اختراع به‌عنوان مطالبه اجتماعی تبدیل‌شده است و ائمه جمعه، مردم و فضای مجازی مطالبه گری آن را انجام می‌دهند.

تحول در صنعت هسته‌ای

این مخترع و پژوهشگر هرمزگانی ادامه داد: آشکارساز هسته‌ای تحولی در صنعت هسته‌ای است.  این اختراع نیز بسیار هزینه‌بر و زمان‌بر بوده است، برای اولین بار با استفاده از هوش مصنوعی آشکارسازی را ساختیم در دنیا که بهره آن 100 برابر نمونه‌هایی است که روس‌ها آن را ساخته بودند.

وی افزود: در سال 2016 در مسابقات اختراع جهانی کره‌جنوبی شرکت کردیم و مدال نقره جهانی را برای آن کسب کردیم. هرچند که اوایل توجه کمتری به آن می‌شد اما اخیراً توجه مسئولان و نهادها مخصوصاً در سازمان انرژی اتمی به این اختراع بیشتر شده است. با توجه به اینکه بحث تولید رادیو داروها از دستورالعمل‌های جدی سازمان است این آشکارساز هسته‌ای می‌تواند بسیار مفید باشد.

فرهادی بیان کرد: معتقد هستم که اهمیت آشکارساز هسته‌ای مانند تلسکوپ در نجوم و چشم در بدن انسان  است، در صنعت هسته‌ای امکان دیدن ذرات هسته‌ای مواد رادیواکتیو با چشم غیرمسلح وجود ندارد و علم آشکارساز هسته‌ای در آن دارای اهمیت دوچندان می‌شود.

این مخترع تصریح کرد: هرچه این آشکارسازها دقیق‌تر باشند می‌توان شناسایی بهتری را انجام داد. یکی از مسائل پیش‌بینی‌شده این است که در مراکز پزشکی هسته‌ای بیماران رادیو داروها را دریافت می‌کنند، اینکه فرد بیمار چه مقدار رادیو دارو دریافت کرده است و در بازه‌های زمانی آتی چه مقدار از آن مواد رادیواکتیو در بدن او باقی‌مانده است بسیار مهم است.

وی ادامه داد: علاوه بر آن برای افرادی همانند خلبان‌ها که مدت‌زمان زیادی را در پرواز به سر می‌برند باید هرچند وقت یک‌بار این کنترل‌ها باید انجام شود. شناسایی میزان مواد رادیواکتیو موجود در بدن بسیار مهم است. در آزمایشگاه‌های هسته‌ای و به‌طورکلی تمام مناطقی که با مواد رادیواکتیو سروکار دارند نیاز به آشکارسازهای هسته‌ای وجود دارد.

فرهادی اظهار کرد: این آشکارساز هسته‌ای برای اولین بار در ایران ساخته شد و بهره بالایی را به دنبال داشته است همچنین در مقالات معتبر علمی به چاپ رسید و در این مرحله به دنبال توسعه آن هستیم.

حمایت از آشکارساز هسته‌ای بهتر بود

وی در خصوص حمایت از این اختراع گفت: در سطح کشور و استان حمایت‌های بیشتری از این دستگاه اتفاق افتاده است. مجتمع کشتی‌سازی و فراساحل حمایت‌کننده این طرح بوده است و از مدیرعامل این مجتمع سپاسگزاریم وی با نگاه علمی وسیعی حامی این طرح پژوهشی است.

موفقیت در جایزه علمی پروفسور حسابی

فرهادی بیان کرد: در سال 97 رزومه و طرح پژوهشی آشکارساز هسته‌ای را به شکل کامل ارسال کردم و موفق به کسب جایزه پروفسور حسابی برای استان هرمزگان شدم.

هنوز خود را استاد نمی‌دانم

وی با بیان اینکه خود را استاد نمی‌دانم، عنوان کرد: استاد بودن لفظ سنگینی است و هنوز زود است که من را  استاد بخوانند، معتقد هستم تمامی کارهایی که انجام داده‌ام به‌نوعی خوشه‌چینی علمی است و مسیر طولانی پیش رو است؛ در این مسیر کارهای زیادی باقی است تا به یک استاد واقعی تبدیل شوم و به عقیده‌ام زود است که به من استاد بگویید.

بزرگ‌ترین آرزوی جامعه علمی استان چیست؟

رئیس خانه نخبگان ادامه داد: در استان هرمزگان به یک مرکز تحقیقات کاربردی نیاز داریم، جای این مرکز در استان خالی است. دانش‌آموزان، دانشجویان و محققانی که حتی دانشگاه نرفته‌اند اما علاقه و استعداد برای فعالیت‌های علمی دارند و مکانی متمرکز برای این فعالیت‌ها وجود ندارد این کمبود سبب دلسردی این نخبگان می‌شود و همین می‌شود که ما نخبگان و افراد بااستعداد استانی خود را از دست می‌دهیم و سایر استان‌ها از آنان حمایت می‌کنند و سبب بالا رفتن بار علمی خود می‌شوند.

فرهادی افزود: زمانی استان رشد می‌کند که ما در علم دست برتر را داشته باشیم و اگر این اتفاق در علم رخ دهد می‌توان در دنیا از پیشرفت ایران سخن گفت.

علاقه بسیار مهم است

وی با بیان اینکه علاقه اهمیت زیادی در فعالیت‌های پژوهشی دارد، تصریح دارد: علاقه سبب می‌شود که حتی با کمبود امکانات بازهم با انگیزه به کار خود ادامه دهیم. ما حتی شب‌ها در آزمایشگاه می‌ماندیم.

فرهادی اظهار کرد: کتاب‌خانه ملی ایران به‌منظور حضور محققان در هر زمانی که امکان آن را داشته باشند، به‌صورت 24 ساعته در حال فعالیت و ارائه خدمات است.

این استاد دانشگاه بیان کرد: یک درصد از رسالت علمی_پژوهشی خود را انجام نداده‌ایم. در 35 سال برای استان زحمت‌کشیده‌ایم و خون‌دل‌های زیادی خورده‌ایم، اما امروز مرکز تحقیقات کاربردی برای پژوهشگران هرمزگانی آرزو است.

نخبه چه کسی است و خانه نخبگان استان چه فعالیت‌هایی را انجام می‌دهد؟

رئیس خانه نخبگان استان هرمزگان با بیان اینکه تعاریف مختلفی برای نخبه بودن یک فرد وجود دارد، افزود:  روانشناسان هوش و استعداد را این‌گونه تعریف می‌کنند که استعداد یک توانایی خاص است؛ برای مثال یک فرد می‌تواند در زمینه ریاضی بااستعداد باشد اما باهوش نباشد، هوش نیز توانایی عمومی است. بعضی افراد می‌توانند هم بااستعداد و هم باهوش باشند، برای شناسایی نخبه بودن یک فرد باید این دو مورد را بررسی کنیم. فردی که بااستعداد و باهوش  است به عقیده من فردی نخبه است اما نخبگان مختلف دارای معیارهای متفاوتی هستند.

فرهادی خاطرنشان کرد: خانه نخبگان استان هرمزگان بستر مناسب و مهمی برای شناسایی نخبگان استان است. اولین هدفی که در آن پایه‌گذاری کرده‌ایم شناسایی نخبگان استان است. فیلدهای مختلفی چه در بحث دانش‌آموزی، چه در بحث دانشجویی که نخبگانی وجود دارند و سایر قشرها که سال‌ها در صنایع حضور داشتند، به دلیل عدم توجه دلسرد شده‌اند.

وی با بیان اینکه برخلاف هنرمندان و فعالان اقتصادی، افراد علمی بسیار کم‌توقع‌اند، عنوان کرد: در مقابل توقع کم این افراد،  کمترین توجهی به آن‌ها می‌شود.

رئیس خانه نخبگان ادامه داد: هرکاری مانند مقاله‌های پژوهشی، اختراع، تألیف کتاب پژوهشی که نخبه بودن فرد را به خانه نخبگان اثبات می‌کند، هرکدام از این کارها دارای امتیازاتی می‌باشند و برای افراد شناسنامه نخبگی صادر می‌کنیم. بعدازاین کار کارگروه‌های تخصصی را شکل می‌دهیم و کارهای پژوهشی انجام دهیم.

وی با بیان اینکه شهید تهرانی مقدم الگوی من در زندگی است، اظهار کرد: هر مسئولیت سازمانی یا غیر سازمانی که بر عهده می‌گیریم نباید تنها به پول و درامد فکر کنیم.

جایزه بومی_علمی "هرمزی "

فرهادی عنوان  کرد: از طریق خبرگزاری ایسنا اعلام می‌کنم که یکی از برنامه‌های خانه نخبگان" جایزه بزرگ علمی هرمزی " برای نخبگان استان در نظر گرفته است.

این استاد دانشگاه در خصوص هرمزی گفت: حسین بن موسی هرمزی بزرگ‌ترین منجم هرمزگانی بوده است و فردی بسیار برجسته بوده است که کتاب معروفی به نام "ذیج شستکه" دارد در استان هرمزگان به او بی‌لطفی شده است.  ما به‌افتخار این دانشمند بزرگ این جایزه را در خانه نخبگان که هم وجه مالی دارد و هم گرنت پژوهشی خواهد داشت و هرسال یک نفر موفق به کسب این جوایز خواهد شد.

وی در پایان گفت: پایه‌گذاری‌های این مسابقه در سال 97 و فراخوان آن در اردیبهشت 98 و پس از داوری، نتایج در فستیوال جشنواره برنده جایزه هرمزی اعلام خواهد شد.

گفت‌وگو از اسما سارنگی، خبرنگار ایسنا، منطقه خلیج‌فارس