به گزارش ایسنا، سال 1389 حفاری‌های معدنی در منطقه شرقی کوهستان الوند و در جوار روستای ارزانفود برای یافتن سیلیس موجب کشف یکی از جالب‌ترین اکتشافات تاریخ باستان‌شناسی ایران و جهان شده تا جایی‌که مجموعه دستکند ارازنفود مهمترین کاندیدای ایران برای ثبت در میراث جهانی یونسکو است.
برای رسیدن به محل یافت شدن شهر زیرزمینی باید روستا را به طرف جنوب شرقی ترک کرد و در بین هزاران گودالی که برای یافتن سیلیس در اطراف نمایان است، به تپه‌ای ساده در کنار امامزاده‌ای با هویت نامشخص رسید.
سه تا پنج متر پایین‌تر از سطح زمین و سنگ‌های بزرگ، اتاق‌های متعدد و راهروهای تو در تویی وجود دارد که باستان‌شناسان استان همدان و ارزانفود توانسته‌اند با همکاری یکدیگر تا کنون در چهار فصل کار پژوهشی، بیش از 80 اتاق آن را در هشت کارگاه پیدا کنند و به این نتیجه برسند که از نظر ساختار معماری شباهت‌های زیادی با شهرهای زیرزمینی دیگر دارد.
یافته‌های باستان‌شناسی بیانگر این واقعیت است که این مجموعه به صورت دستکند در بستری از سنگ‌های لاشه موسوم به شسیت ایجاد شده و بسیار گسترده بوده است.
بر اساس بررسی‌هایی که در این محوطه انجام شده، قدیمی‌ترین لایه‌ای که در این محل می‌توان تشخیص داد، مربوط به دوران اشکانیان است و استقرار و استفاده از این مجموعه در دوره‌های سلجوقی، ایلخانی، تیموری و صفوی ادامه داشته است.
فضاها و اتاق‌های این مجموعه دارای ابعاد متغیر و احتمالا کاربری‌های متفاوتی هستند، در بدنه بیشتر آنها سکوهای سنگی وجود دارد که شباهت زیادی به آخور احشام دارد.
در بالا و مجاورت سکوها و بدنه بیشتر فضاهای مجموعه حلقه با قلاب‌های تراشیده شده از سنگ بستر به شکل زیبا به چشم می‌خورد و این قلاب‌ها نیز کاربردی هستند و نظر قاطعی در باره عملکرد آنها وجود ندارد.
نمونه مشابه را در شهر سامن حدود 15 کیلومتری ملایر- روستای انوج، حدود 45 کیلومتری جنوب غرب ملایر، مجموعه زیرزمینی روستای کمری در 50 کیلومتری شمال ملایر- را می‌توان نام برد. از عمده کاربری‌های عام که می‌توان برای این مجموعه‌ها متصور بود استفاده به صورت پناهگاه است.
انجام 4 فصل کاوش در دستکند ارزانفود
معاون گردشگری اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان با بیان اینکه دستکند شاخص استان همدان در سال 89 در فعالیت‌های معدنی کشف شد، به خبرنگار ایسنا گفت: تا کنون 4 فصل کاوش انجام شده و در 8 نقطه کارگاهی 80 فضای دستکند در دل سنگ کشف و مرمت شده است.
علی خاکسار با بیان اینکه در سال 96 پایگاه دستکندهای استان تشکیل شد، افزود: این مجموعه به احتمال زیاد در دوره اشکانی ایجاد شده اما شاید در دوره‌های متأخر به ویژه دوره اسلامی به عنوان پناهگاه استفاده می‌شد با این حال کاربری اولیه آن هنوز مشخص نیست و چون کاوش‌ها تکمیل نشده با این حال می‌توان گفت که احتمالا در دوره‌های متأخر اینجا کاملا تخلیه شده است.
وی بیان کرد: قطعات سفالی و اشیایی مربوط به دوره صفویه و قاجار مانند، سکه‌های ایلخانی، ساسانی، سفال اشکانی، پیه‌سوز و اشیای فلزی از این شهر زیرزمینی به دست آمده که قابل بررسی و مطالعه هستند.
خاکسار گفت: در فصل سوم، یک کانال آب زیرفضاها شناسایی شد که مثل قنات در زیرزمین و اکثر فضاها می‌چرخیده است، حتی حوضچه‌هایی وجود دارد که میان آنها شیارهای تراشیده‌ای از سنگ قرار گرفته و آب را به داخل حوضچه‌ها می‌کشاندند، شاید به نوعی نقش تصفیه‌گر آب را داشته‌اند.
ابتدا و انتهای محوطه شهرزیرزمینی ارزانفود مشخص نیست
وی با بیان اینکه وسعت این محوطه حدود 5 هکتار است اما چون این محوطه زیرزمین قرار دارد معلوم نیست ابتدا و انتهایش کجاست، عنوان کرد: آثار نوشتاری در این مجموعه یافت نشده اما سفال‌های به دست آمده متنوع بوده و جمع‌بندی درباره کاربرد این مجموعه نیاز به بررسی بلندمدت دارد.
معاون گردشگری اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان اظهار کرد: از لحاظ کاربری و با توجه به ویژگی‌های منحصربفرد مجموعه می‌توان گفت که در ابتدا به منظور اعمال آئینی و اعتقادی بنا شده که در دوره‌های بعد تغییر کاربری یافته و به عنوان پناهگاه در مواقع اضطراری استفاده شده است.
دستکند ارزانفود می‌تواند آینده گردشگری استان را متحول کند
وی با تأکید بر اینکه ارزانفود از نمونه‌های ارزشمند دستکند در کشور است، گفت: این‌گونه دستکندها و به ویژه ارزانفود می‌تواند آینده گردشگری استان را متحول کند و در صورت توجه به اتمام کاوش‌ها و ساماندهی و ایجاد زیرساخت‌های مناسب این مجموعه‌ها می‌توانند به جاذبه‌های گردشگری مناسب تبدیل شوند.
خاکسار با بیان اینکه فاز اول شهرزیرزمینی ارزانفود 22 بهمن سالجاری افتتاح می‌شود، گفت: با توجه به اینکه شهر زیرزمینی ارزانفود خارج از روستا و در دامنه کوه الوند قرار دارد، در صورت ایجاد خط انتقال برق از روستا به این شهر زیرزمینی به طول دو کیلومتر، هزینه زیادی را متقبل می‌شدیم بنابراین تصمیم به تأمین برق از طریق انرژی خورشیدی گرفتیم.
برق شهرزیرزمینی ارزانفود از پنل خورشیدی تأمین می‌شود
وی با بیان اینکه 10 کیلووات برق مصرفی شهر زیرزمینی از طریق این پنل خورشیدی تأمین می‌شود، افزود: سرمایه‌گذار نصب این پنل خورشیدی اداره‌کل میراث فرهنگی استان بوده و از بخش خصوصی در این امر استفاده نشده است.
13 تا 17 مهر؛ همدان میزبان همایش بی‌المللی معماری دستکند
خاکسار با بیان اینکه سومین همایش بین‌المللی معماری دستکند 13 تا 17 مهرماه در همدان برگزار می‌شود، گفت: در این همایش قرار است مفاهیم و مبانی نظری در معماری دستکند، بستر فرهنگی معماری دستکند، بستر طبیعی و طبیعی معماری دستکند، حفاظت در معماری دستکند، تکنولوژی و معماری دستکند مورد بررسی قرار گیرد.
وی با بیان اینکه در این همایش دستاوردهای علمی و مقالات به‌روز دنیا در زمینه دستکند ارائه و در پایان نیز کتاب مجموعه مقالات در این زمینه منتشر می‌شود، ادامه داد: این همایش سه روزه بوده و دو روز اول در دانشگاه بوعلی‌سینا مباحث علمی آن مطرح می‌شود و در روز سوم نیز از مجموعه دستکندهای استان بازدید شده و به معرفی آثار تاریخی خود خواهیم پرداخت.
همایش دستکند زمینه‌ساز ثبت جهانی شهرزیرزمینی ارزانفود
خاکسار با بیان اینکه برگزاری این همایش می‌تواند زمینه‌ای برای ثبت جهانی دستکندهای استان همدان به ویژه ارزانفود شود چرا که میهمانانی از کارشناسا جهانی و یونسکو در این همایش حضور خواهند داشت، تصریح کرد: هر قدر هم که باستان‌شناسان و کارشناسان در همدان خوب کار کنند اما تا زمانی‌که این مجموعه خوب معرفی نشود و در معرض دید و قضاوت کارشناسان و مسئولان قرار نگیرد به طور قطع به جایی نخواهیم رسید.
دهیار ارزانفود نیز در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه 750 خانوار در روستای ارزانفود ساکن هستند، اظهار کرد: در صورت بهره‌برداری از شهر زیرزمینی ارزانفود، این مجموعه می‌تواند به زیرساخت‌های گردشگری استان تبدیل شود.
بازدید سالانه 400 مسافر از ارزانفود
کمال حسنی با بیان اینکه سالانه 400 نفر از ارزانفود دیدن می‌کنند، افزود: با افتتاح این مجموعه تعداد گردشگران رشد قابل‌توجهی خواهد داشت.
وی با بیان اینکه در ارزانفود مشکل خاصی وجود ندارد، ادادمه داد: در بحث گردشگری پیگیر احداث اقامتگاه‌های بوم‌گردی و مهمانسرا هستیم همچنین خانه‌های اجاره‌ای در روستا وجود دارد.
روستای ارزانفود در 17 کیلومتری جنوب‌غربی بخش مرکزی همدان واقع است. این روستا به علت قرار گرفتن در دامنه کوه‌های سمت جنوب‌غربی کوهستان الوند از مناظر بسیار زیبایی برخوردار است که از سمت غرب به کوه‌های کلاه‌قاضی و ساوج‌بلاغ(به زبان محلی سرخ‌بلاغ) و از سمت شرق به روستای ترکمان و کوه قره‌داغ و از سمت جنوب به روستای تکمه‌داش ختم می‌شود.
نام این منطقه در گذشته «ارزان پول» بوده و با گذشت زمان به ارزانفود تبدیل شده است چرا که با وجود سیلیس در این روستا اهالی به راحتی می‌توانستند کسب معاش کنند.
گزارش از: نرگس باستان، خبرنگار ایسنا، منطقه همدان
انتهای پیام
نظرات