به گزارش ایسنا، تئوری "منطق فازی" هنگامی که در سال 1965 ظهور کرد، انقلابی در سراسر جهان ایجاد کرد و کاملا مفهوم "سایبرنتیک" (Cybernetic) یا "فرمان‌شناسی" را تغییر داد و نقش مهمی در ماهواره‌های فضایی، شناخت و مطالعه تصاویر، زمین و جهان و در تحقیق در مورد "یوفوها" (UFO) ایفا کرد.
این نظریه به طور گسترده در همه زمینه‌های صنعت مدرن از جمله رباتیک، مهندسی مکانیک، الکترونیک، نسل پنجم و ششم ابررایانه‌های پیشرفته و فناوری دفاعی استفاده می‌شود.
تئوری منطق فازی اساس تکنولوژی فازی در سراسر جهان را تشکیل می‌دهد. خالق این نظریه مرموز پروفسور لطفی زاده است که 16 شهریور 1396 در سن 96 سالگی در کالیفرنیا دار فانی را وداع گفت.
نام کامل پرفسور لطفی‌زاده، "لطفعلی رحیم اوغلو عسکرزاده" است که به "لطفی ع.زاده" نیز شهرت دارد. از وی در زمان بنیانگذاری این نظریه به عنوان یک ارسطو، آلبرت انیشتین و نوربرت وینر دیگر یاد شد.
منطق فازی (Fuzzy Logic) اولین بار در پی تنظیم نظریه مجموعه‌های فازی به وسیله پروفسور لطفی‌زاده در سال 1965 در صحنه محاسبات نو ظاهر شد. واژه "فازی"(fuzzy) به معنای غیردقیق، ناواضح و مبهم یا شناور است.
کاربرد این بخش در علوم نرم‌افزاری را می‌توان به طور ساده این‌گونه تعریف کرد: منطق فازی از منطق ارزش‌های «صفر و یک» نرم‌افزارهای کلاسیک فراتر رفته و پنجره‌ای جدید به روی دنیای علوم نرم‌افزاری و رایانه‌ها می‌گشاید، زیرا فضای شناور و نامحدود بین اعداد صفر و یک را نیز در منطق و استدلال‌های خود به کار برده و به چالش می‌کشد.
منطق فازی فضای بین دو ارزش «برویم» یا «نرویم»، ارزش‌های جدید «شاید برویم» یا «می‌رویم اگر» یا حتی «احتمال دارد برویم» را استخراج کرده و به کار می‌گیرد. بدین ترتیب به عنوان مثال مدیر بانک پس از بررسی رایانه‌ای بیلان اقتصادی یک بازرگان می‌تواند فراتر از منطق «وام می‌دهیم» یا «وام نمی‌دهیم» رفته و بگوید: «وام می‌دهیم اگر…» یا «وام نمی‌دهیم ولی…».
لطفی‌زاده در سال 1921 در باکو متولد شد. پدر وی، "رحیم علی‌عسکرزاده" روزنامه نگار اهل اردبیل و مادرش یک پزشک اطفال روس بود. او در زمانی دشوار هنگامی که شوروی در حال گسترش بود، متولد شد و آذربایجان در مبارزه میان سنت و تجدد غرق شد.
از طرفی، شرکت‌های صنعتی جدید در حال ایجاد بودند و انواع جدید مدارس باز شدند، در حالی که از سوی دیگر، نفت هنوز به صورت دستی استخراج می‌شد. این فضایی بود که پروفسور لطفی زاده سال‌های اولیه زندگی خود را در آن گذراند.
زمانی که استالین در دهه 30 میلادی شروع به جمع‌آوری کالاهای کشاورزی کرد، پدر پروفسور لطفی‌زاده با خانواده‌اش به تهران مهاجرت کرد.
وی تحصیلات ابتدایی خود را در شرایط سختی دنبال کرد و آن را در کالج مسیحی آمریکایی البرز(دبیرستان البرز فعلی) و بعد در گروه آموزشی مهندسی برق دانشگاه تهران ادامه داد. لطفی‌زاده در سال 1942 از دانشگاه تهران فارغ التحصیل شد و در سال 1944 برای دنبال کردن علایق علمی خود به آمریکا رفت.
پس از مهاجرت به آمریکا به "موسسه فناوری ماساچوست" (MIT) پیوست. در سال 1944 به بوستون رفت و در سال 1947 والدینش در آمریکا به وی پیوستند و چون می‌خواست به پدر و مادرش نزدیک باشد به دانشگاه کلمبیا رفت. سرانجام در سال 1948 مدرک خود را در رشته مهندسی الکترونیک از این دانشگاه دریافت کرد.
در سال 1957 به درجه پروفسوری نائل آمد. در آن سال‌ها، "نوربرت وینر"، پدر "فرمان‌شناسی"، رییس دپارتمان مهندسی الکترونیک دانشگاه کالیفرنیا برکلی بود و با ارسال نامهای پروفسور لطفی‌زاده را رسما به همکاری در این دانشگاه دعوت کرد. لطفی‌زاده نیز این پیشنهاد را پذیرفت و پس از مدتی رییس دپارتمان مهندسی الکترونیک این دانشگاه شد.
وی تئوری "منطق فازی" را در این برهه توسعه داد. منطق فازی برای 20 سال در میان جامعه علمی آمریکا پذیرفته نشد، اما در دهه 1980 علاقه زیادی را در بین دانشمندان ژاپنی به خود جلب کرد.
این نظریه یک عصر جدید را در توسعه ریاضیات، فناوری فرمان‌شناسی، اطلاعات و رایانه آغاز کرد. کاربرد عملی منطق فازی به تدریج از حالت انتزاعی فراتر رفت و اکنون در هزاران سیستم و محصولات مختلف، از ماشین لباسشویی تا خلبان خودکار(اتو پایلوت) مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وی در مقاله‌ای که در سال 1950 در ژورنال فیزیک کاربردی منتشر کرد به تعمیم نظریه‌ی "WIENER" پرداخت که بعدها این تئوری در طراحی فیلترهای حافظه کاربردهای فراوانی پیدا کرد.
دکتر لطفی‌زاده در سال 1952 با همکاری "راقازینی"، ترانسفورماسیون Z را برای تجزیه و تحلیل سیستم‌های داده به کار گرفت که در طراحی سیستم‌های کنترل و فیلترهای دیجیتال کاربرد گسترده‌ای یافت.
پرفسور لطفی‌زاده در سال 1963 با همکاری چارلز دوسور، کتابی در زمینه" تئوری حالت - فضا در سیستم‌های خطی "تالیف کرد. انتشار این کتاب به عنوان حادثه‌ای بنیادی در تاریخ علوم و مهندسی کنترل و تجزیه و تحلیل سیستم‌ها به شمار می‌آید و هنوز هم از این کتاب به عنوان منبعی استاندارد در تجزیه و تحلیل سیستم‌ها از ربات‌های صنعتی گرفته تا سیستم‌های هدایت و کنترل فضایی به صورت گسترده استفاده می‌شود
تحقیقات پرفسور لطفی‌زاده تا سال 1965 عمدتا در زمینه‌ی تئوری سیستم‌ها و تجزیه و تحلیل تئوری تصمیمات بود. در آن سال، وی تئوری "مجموعه‌ی فازی" را پایه‌گذاری کرد و سپس در زمینه‌ی کاربردهای این نظریه درحافظه‌ی مصنوعی، زبان‌شناسی، منطق، تئوری تصمیمات، تئوری کنترل، سیستم‌های خبره و شبکه‌های اعصاب به تحقیقات گسترده‌ای پرداخت.
تئوری منطق فازی پروفسور لطفی‌زاده نقش مهمی در برنامه فضایی آمریکا دارد. در ژاپن دوربین و تجهیزات ویدئویی براساس منطق فازی تولید می‌شوند، در حالیکه در دانمارک اساسی برای ساخت سیمان است.
در اروپا انواع سیستم‌های هوشمند با منطق فازی کار می‌کنند. منطق فازی در حال حاضر توسط شرکت‌های بزرگ ژاپنی مانند میتسوبیشی، توشیبا، سونی، کانن، ریکو، سانوی، نیسان، هوندا و NEC و شرکت‌های بزرگ آمریکایی از جمله جنرال موتورز، جنرال الکتریک، موتورولا، دوپونت و کداک استفاده می‌شود و بسیار سودآور است.
به عنوان مثال برآورد شده که شرکت "ماتسوشیتا"(Matsushita) که کالاهای مصرفی تحت نامهای پاناسونیک و کوازار تولید می‌کند، با استفاده از منطق فازی در محصولات خود، میلیاردها دلار سود داشته است.
از این نظریه در حال حاضر در اقتصاد، روانشناسی، زبان‌شناسی، الهیات و حل منازعات نیز استفاده می‌شود.
یک راه برای توضیح منطق فازی این است که آن را با منطق ارسطویی مقایسه کنید. ارسطو جهان را از لحاظ منطق مطلق، در سیاه و سفید لحاظ می‌کند، در حالی که منطق فازی پروفسور لطفی زاده جهان را در انواع سایه‌های سیاه به سفید لحاظ می‌کند.
به لحاظ علمی، دنیای واقعی گسسته نیست اما متصل است. در این جهان از لحاظ ریاضی، هیچ چیز مطلق نیست. همه چیز به میزان معینی در مقیاس 0 و 1 متغیر است. در نتیجه، بین صفر و یک، دهها و صدها سایه دیگر وجود دارد.
نظریه‌های جدید معمولا تغییرات اساسی در حوزه‌های خود اعمال می‌کنند. منطق فازی پروفسور لطفی‌زاده یک نمونه درخشان از این بحث است.
منطق فازی منجر به بازنگری کامل ریاضیات شد. این نظریه موجب ایجاد تئوری توابع فازی، نظریه معادلات دیفرانسیل فازی و نظریه هندسه فازی شد.
پروفسور لطفی‌زاده گفته بود: ما در تقاطع سیاست، فلسفه، جامعه شناسی، الهیات و حل منازعات هستیم. از دو انقلاب، اولین انقلاب اطلاعاتی بود که باعث ایجاد شبکه کامپیوتری بین‌المللی یعنی "اینترنت" شد. انقلاب دوم انقلاب "سیستم هوشمند" است. این انقلاب باعث ایجاد ربات‌های هوشمند، سیستم‌های کنترل هوشمند و سیستم‌های فازی می‌شود. این‌ها همه میوه منطق فازی هستند.
پس از معرفی تئوری فازی، بیش از ۱۱۱ هزار مقاله علمی توسط دانشمندان جهان درباره منطق فازی و کاربردهای گسترده آن در نشریات علمی منتشر شده و در حدود هزار درخواست ثبت اختراع در این زمینه در ژاپن و سایر کشورهای مختلف جهان به عمل آمده است.
منطق فازی تنها نظریه پروفسور لطفی زاده نیست. او نظریه‌های سیستم و فیلترهای بهینه را توسعه داد.
تئوری فیلتراسیون بهینه یک گام جدید در ریاضیات مدرن، فرمان‌شناسی و کامپیوتر است و تنها برای اصالت علمی‌اش ارزشگذاری نشده، بلکه نتایج عملی آن نیز بسیار ارزشمند است.
نظریه‌های بهینه‌سازی چندین ارزش در سیستم‌های دینامیک نیز توسط پروفسور لطفی‌زاده ابداع شده و توسعه یافته‌اند.
پروفسور لطفی‌زاده افتخارات زیادی کسب کرده است. به عنوان مثال ژاپن یکی از بزرگترین جوایز خود یعنی جایزه "هوندا" را که تنها به دانشمندانی که کشف‌های انقلابی کرده‌اند، اختصاص می‌یابد، به ایشان اعطا کرد.
ایشان لوح تقدیر رسمی از خدمات را از دانشگاه کالیفرنیا برکلی دریافت کرد، لوحی که به تعداد بسیار کمی از دانشمندان داده شده است.
وی موفق به دریافت ۹ مدال علمی شد که 5 مدال به مناسبت‌های گوناگون توسط انستیتوی مهندسی برق و الکترونیک آمریکا و 4 مدال دیگر توسط انستیتو مهندسی مکانیک آمریکا، انجمن علوم مهندسی آمریکا، آکادمی علوم جمهوری چک و انجمن بین‌المللی سیستم‌های هوشمند به وی اهدا شده است.
ایشان عضو افتخاری بسیاری از آکادمی‌ها و استاد افتخاری بسیاری از دانشگاه‌ها بود و دارای فهرستی طولانی از جوایز و عناوین است.
پروفسور لطفی‌زاده، عضو هیئت مشورتی مرکز فازی آلمان، عضو هیات مشورتی مرکز تحقیقات فازی دانشگاه تگزاس، عضو کمیته مشورتی مرکز آموزش و تحقیقات سیستم‌های فازی و هوش مصنوعی رومانی، عضو هیات مشورتی موسسه بین‌المللی مطالعات سیستم‌ها و عضو هیات مدیره انجمن بین‌المللی شبکه‌های اعصاب بوده است.
پروفسور لطفی‌زاده همچنین در سال ۲۰۰۹ موفق به اخذ نشان افتخار بنجامین فرانکلین شد که یکی از قدیمی‌ترین نشان‌های علوم و مهندسی آمریکا است.
با این حال، افتخارات به تنهایی نمی‌توانند شخصیت منحصر به فرد پروفسور لطفی‌زاده را تعریف کنند.
او پنج نظریه علمی را پایه نهاده است، جهان علم را دچار انقلاب کرده است و دید کلی از جهان را تغییر داده است. به همین دلیل است که از استاد به عنوان یک نابغه یاد می‌شود.
دانشگاه تهران در اسفند سال ۱۳۹۴ به پاس خدمات علمی پروفسور لطفی زاده، به این دانش آموخته پیشین خود دکترای افتخاری اعطا و از سردیس وی رونمایی کرد که در باغ نگارستان نصب شد.
از دانشگاه‌های مختلف جهان دهها دکترای افتخاری به پروفسور لطفی زاده اعطا شده است. پیش از این، ۲۴ دانشگاه دیگر جهان با اهدای دکتری افتخاری به پرفسور لطفی‌زاده از خدمات علمی وی به ویژه در ابداع منطق فازی که علوم و مهندسی کامپیوتر و تئوری سیستم‌ها را دگرگون کرده است، قدردانی کرده‌اند که از جمله آنها می‌توان به دانشگاه‌های تولوز فرانسه، تورنتوی کانادا، دانشگاه ایالتی نیویورک، دورتموند آلمان، اوویدو اسپانیا، لیک هد کانادا، گرانادای اسپانیا، لویزویل آمریکا، باکوی جمهوری آذربایجان، گلیویس لهستان، استراوای جمهوری چک، دانشگاه فلوریدای مرکزی، هامبورگ و پاریس اشاره کرد.
مجله «نیچر» آبان ماه امسال در پنجاهمین سالگرد پایه‌گذاری سیستم استناد (ارجاع) به مقالات، ۱۰۰ مقاله پراستناد تاریخ علم را فهرست کرده که در رتبه ۴۶ آن مقاله معروف استاد لطفعلی عسکرزاده (لطفی‌زاده) دیده می‌شود.
لطفی زاده مردی ساده، فروتن و بی‌تکلف بود و به عنوان انسانی که از پدر و مادری با دو ملیت مختلف در کشوری ثالث به دنیا آمده و دهها سال در کشوری دیگر فعالیت و زندگی کرده تعصبی نسبت به ملیت خود نداشت و همواره بر این اصرار می ورزید که مسائل خیلی عمیق‌تری در زندگی انسان وجود دارند و می‌گفت: مساله این نیست که من آمریکایی، روس، ایرانی، آذربایجانی یا هر چیز دیگری هستم. همه این مردم و فرهنگ‌ها به من شکل داده‌اند و من با همه آنها کاملا راحتم.
نام و یاد او در تاریخ و حافظه مردم، در کنار نام‌هایی همچون فیثاغورث، خوارزمی، انیشتین و نوربرت وینر زنده خواهد ماند.
انتهای پیام
نظرات